Er ligt een nieuw boek van Ilja Leonard Pfeijffer in de boekhandel. Het handelt over de wederwaardigheden van Alkibiades, een rijkeluiszoontje uit Athene geboren 450 jaar voor onze jaartelling. Ik noem de nieuwe Pfeiffer een te dik salontafelboek.

Het doet me met zijn 900 pagina’s terugdenken aan het boek ‘In de naam van de Roos’. Dat boek van Umberto Eco had ‘slechts’ 584 pagina’s. Veel mensen in mijn omgeving kochten het boek dat volop publiciteit kreeg en werd gehypet.

Bij de meesten lag het boek op de salontafel of een bijzettafeltje naast de bank. Ongelezen. Het boek had te veel pagina’s. En de kopers gaven met tegenzin toe, het was een beetje te impulsief aangeschaft. Met goede bedoelingen, dat wel, maar tijd hè.

Te dik salontafelboek

Met vrienden besprak ik vijf jaar geleden het boek Grand Hotel Europa. We hadden het allemaal gelezen, ondanks dat je het met 552 pagina’s al een te dik salontafelboek zou kunnen noemen. Over de schrijfkwaliteiten van Pfeijffer hadden we het niet. We zijn geen leesclub, hoewel er wel werd opgemerkt dat de schrijver mooie zinnen maakt. Waarschijnlijk doordat hij klassieke talen heeft gestudeerd.

De meest relevante opmerking ging over de dikte van het boek. Het verhaal had gemakkelijk met 200 pagina’s minder geschreven kunnen worden, concludeerden we nadat Frans het onderwerp ter tafel bracht. Ik riep nog gekscherend, ‘there are too many notes’, waarbij iedereen wist dat ik refereerde aan die fraaie scène uit de film Amadeus.

Too many notes

In die scène wordt Mozart voorgesteld aan Keizer Jozef II. Ze praten over een compositie van Mozart en uiteindelijk zegt de keizer, ingefluisterd door graaf Orsini-Rosenberg, ‘too many notes’. De compositie zou eenvoudig te veel noten bevatten.

Mozart reageert verbijsterd, ‘het heeft precies de hoeveelheid noten die ik nodig heb’. De keizer begrijpt dat hij iets moet zeggen. Dan volgt de uitspraak dat ‘een oor maar een beperkt aantal noten kan horen op een avond’. Hoewel onzin, is het een leuke bedachte tegenwerping van de keizer en op zich het onderzoeken waard.

Te veel woorden

Maar het geldt natuurlijk niet voor een boek. Daarin lees je de tot een boek aaneengeregen zinnen in je eigen tempo. Ben je vermoeid geraakt of kan het verhaal je even niet boeien, dan leg je het boek weg.

Bij het lezen van een dik salontafelboek gaat het vooral om tijd, rust, interesse en de beoordeling van het teveel aan woorden.

Tijd en rust voor een boek

Tijd is voor veel mensen een probleem. Ik heb meerdere vrienden die meer zouden willen lezen. Maar ze kunnen er geen tijd en rust voor vinden. Dat je er tijd voor moet maken is makkelijker gezegd dan gedaan. Er is werk, het gezin en als het eens lukt tijd te maken dan is de omgeving te onrustig en rest hooguit een tijdschrift of krant.

Lezen van een paar boeken lukt de meesten hooguit in hun vakantie. Wil je dan in die vakantie aan een te dik salontafelboek beginnen van Ilja Leonard Pfeiffer? Of in het algemeen, wil je sowieso tijd vrijmaken voor zo’n boek. Terwijl je bijvoorbeeld de acht vijf sterren thrillers van Vrij Nederland nog wilt lezen.

De acht met vijf sterren

Ik ben pas op de helft van de acht boeken. Mede doordat ik ook ‘Een laatste uitweg’, het vorige boek van S.A. (Shawn Andre) Cosby, wilde lezen. De acht boeken zijn samen een dik salontafelboeken-stapeltje van 3.020 pagina’s, niet te dik.

De acht boeken zijn overigens:

Te dik salontafelboek uitstraling

Bij de opmerking ‘te dik salontafelboek’ denk ik vooral aan de aanschaf door de vele niet-lezers. Zo’n boek ligt dan op de salontafel in het zicht van bezoek. Daar straalt het vooral uit ‘kijk mij eens interessant zijn, ik heb dat boek van die schrijver gekocht die nu in het nieuws is’.

Op dezelfde manier zag ik bij enkele relaties anderhalf jaar geleden het boek ‘Erasmus’ van Sandra Langereis liggen. Soms vroeg ik ernaar. De meesten vertelden eerlijk dat ze na hooguit twee hoofdstukken een ander boek waren gaan lezen of dat ze (nog) niet aan het lezen waren toegekomen.

Interesse en beoordeling te veel woorden

Het onderwerp van een boek moet je aanspreken. Dat is naast tijd een belangrijk gegeven om een boek als bijvoorbeeld Alkibiades daadwerkelijk te gaan lezen. Of de schrijver veel woorden gebruikt kun je vanzelfsprekend pas vaststellen na het lezen van het hele boek of enkele willekeurige pagina’s.

Ik ga uit van Grand Hotel Europa en begin er dus niet aan. Bovendien interesseert het onderwerp me te weinig om er de tijd voor vrij te maken.

Maar wat zijn te veel woorden? Waarom dachten mijn vrienden en ik na het lezen van Grand Hotel Europa dat het wel wat minder kon. Ik dacht daarbij zelf aan de opmerking van Blaise Pascal: ik schrijf je een lange brief want ik heb geen tijd voor een korte.

Tijdrovend schrijf- en leesproces

Het schrijven van een korte tekst is tijdrovend. Je moet bij zo’n tekst, waarin precies staat wat gezegd moet worden, nadenken over de zinnen. Het is een proces van schaven, inkorten en meer. Bij een lange tekst kun je eenvoudig ‘ouwehoeren’ op schrift. Ergens tussen de vele hoofd- en bijzinnen staat dan de informatie die de schrijver wil overbrengen.

Ik weet niet of Alkibiades te veel woorden heeft. Het is een aanname die ik doe na het lezen van Grand Hotel Europa. Ik kan het niet weten, want ik heb het boek niet gelezen en ga dat ook niet doen. Ik kan dus ook niet wat platter beweren dat Pfeiffer na langdurig onderzoek een beetje heeft zitten ouwehoeren op schrift. Of zichzelf voorbij loopt in te veel details, die de meeste lezers (kopers) vermoeid of het verhaal van Alkibiades te wetenschappelijk maakt.

Doorbladeren doe ik het binnenkort wel bij een vriend of andere relatie die het boek op zijn of haar salontafel heeft liggen. Met de Drop-methode krijg ik dan wel een redelijke indruk van het nieuwste boek van Pfeiffer. En dan laat ik het daarbij.

Aanvullende informatie

• Acht thrillers van samen 3020 pagina’s zijn niet te vergelijken met een te dik salonboek. Hoewel het opvallend is dat ook dat soort boeken, qua aantal pagina’s per boek, steeds omvangrijker wordt. Zoals ook films dit jaar weer langer dan twee uur duren. Wat daar achter zit is een losstaand verhaal. Maar het lijkt bizar in een tijd waarin mensen juist minder tijd hebben. En jongeren hun aandacht al helemaal niet kunnen richten op één ding tegelijk of in ieder geval niet langer dan tien minuten.
• Wat ik de Drop-methode noem is een techniek die ik leerde tijdens de colleges Taalhantering van professor Willem Drop. Later werd het aangevuld met andere technieken. Het is een methode om snel een indruk te krijgen van schrijfstijl, zinsopbouw, logica etc.
• Pascal zou zijn uitspraak over korte en lange brieven hebben gedaan in ‘Les Provence de Blaise Pascal’ uit 1656. Ik heb vier exemplaren digitaal doorzocht maar kwam de uitspraak er niet in tegen. Een artikel in NRC houdt het er overigens op dat de uitspraak van Goethe komt. Ach, met citaten wordt zoveel gerommeld. Zie bijvoorbeeld ‘Mark Twain etc.’
• Bij de titel dacht ik aan ‘een te dik boek op een salontafel’ en ik zag Hyacinth Bucket voor me, de snobistische vrouw uit de TV-serie ‘Keeping Up Appearances’.
• In de header had ik vanzelfsprekend graag deze foto geplaatst op de plaats van het uitroepteken. Maar gelet op het bericht “gratis foto’s” en de waarschuwing van ANP-kippa doe ik dat maar liever niet.