Tijdens een lunchwandeling lopen we langs het Amsterdam Rijnkanaal. Zoals gewoonlijk roepen we dingen die ons opvallen aan de voorbij komende boten. Als ik de ‘Saeftinghe’ opnoem, de naam van een boot reageert Gerrit met ‘verdronken land van Saeftinghe’.

‘Wat nou, verdronken land van Saeftinghe?’, vraagt Jan, alsof hij een verzinsel vermoedt. Maar ik ben ook nieuwsgierig en moedig Gerrit aan tot meer informatie.

‘Saeftinghe was ooit een dorp in de middeleeuwen. Het gebied is tijdens de 80-jarige oorlog onder water gezet’, als ik me niet vergis. ‘Nutteloze informatie’, zegt hij er direct achteraan.

Saeftinghe opzoeken

Terug op kantoor ga ik even op internet kijken. Het verdronken land van Saeftinghe krijg ik direct als zoekresultaat op het woord ‘Saeftinghe’. Zelfs wanneer ik het in tik met de spelling op de boot, zonder h. Op Wikipedia staat een uitgebreid verhaal over het verdronken land van Saeftinghe. Het heeft weinig zin daaraan hier nog iets toe te voegen.

Ik houd het bij de geschiedkundige essentie, want daar zitten toch wel enkele opmerkelijke kantjes aan.

Saeftinghe in een stormachtig gebied

Saeftinghe was een plaats in het oosten van Zeeuws-Vlaanderen. De oudste vermelding dateert uit 821, en Saeftinghe wordt dan nog als Chavetinghe geschreven. De plaats en omliggende gebieden zijn dan eigendom van koning Lodewijk de Vrome.

Het stormt altijd flink in het Kroondomein. Rond 1100 zijn al veel gebieden in bezit gekomen van meerdere orden van monniken, door aankoop en schenking. Op Allerheiligen in 1170 woedt er weer een storm over Zeeuws-Vlaanderen, waardoor het voor een groot deel onder water staat. De Benedictijnen monniken, op dat moment in bezit van het door landbouw en zoutwinning welvarende Saeftinghe, zijn hopeloos. Ze verkopen het in 1175 aan de orde van de Cisterciënzers.

Seaftinghe, verdronken land

Zij vatten het plan op hun bezittingen in Zeeuws-Vlaanderen in te polderen. Flink wat jaren later, ergens rond 1250, is het gebied rond Saeftinghe aan de beurt. Tijdens weer een storm op Allerheiligen in 1570 komt het gebied definitief onder water te staan.

Veel dorpen gaan verloren. Alleen Saeftinghe en een klein gebied daar omheen blijven overeind. Tot een aantal jaren later. Nederlandse soldaten steken in 1584 om strategische redenen de dijken door waardoor uiteindelijk ook Saeftinghe onder water verdwijnt.

Nutteloze informatie

Gerrit zei direct dat zijn uitleg nutteloze informatie was. We spraken daar nog even over door. Enkele opmerkingen die daarbij ter sprake kwamen:

• Nutteloze informatie is informatie overbodig, zonder waarde, zonder doel, onbruikbaar en meer. Maar het hangt af van de intentie van de persoon, want:
• Wat voor de een nutteloze informatie kan voor een ander nuttig blijken.
• Bij nutteloze informatie zou je een onderscheid kunnen maken tussen bijvoorbeeld leuke feitjes en interessante feiten. Leuke feitjes staan op zichzelf, zoals ‘een kolibrie kan achteruit vliegen’. Interessante feiten, bijvoorbeeld dat Saeftinghe verdronken land is, maken je mogelijk enthousiast om meer informatie te zoeken.
• Nutteloze informatie, ook wel trivia genoemd, zijn dus feiten die op zichzelf weinig praktisch nut hebben. Ze lijken ook meestal geen diepgaande betekenis te hebben. Ze dragen meestal niet bij aan begrip van grote concepten of het oplossen van wezenlijke problemen. Maar:
  • Onschuldige, onnuttige feiten kunnen helpen als ijsbreker in sociale situaties en daarbij alsnog leiden tot boeiende gesprekken.
  • Feitjes, hoe onnuttig ook, stimuleren onze mentale lenigheid. Neuropsycholoog Erik Scherder noemt dat absorberen van triviale informatie cognitieve stimulatie.
  • Trivialiteiten helpen bij het beter begrijpen van verschillen in culturen en hun historie. Ze helpen ons cultureel bewustzijn.
  • Spelen met feitjes is ook gewoon leuk en plezierig. Ze vormen de basis van de Van Maarsseveen humor. Maar het zijn ook de bestanddelen van quizzen en spelletjes op TV, in tijdschriften en meer.
  • En voor mij niet onbelangrijk, schijnbaar nutteloze informatie is een inspiratiebron. Het stimuleert creatieve denken en brengt nieuwe ideeën. Het is voor mij een creatieve denktechniek.

De slimste mens

Van de winnaar van het TV-programma de Slimste Mens werd na de eerste seizoenen gezegd dat hij of zij intelligent was gebleken. Maar het quiz-programma gaat helemaal niet over intelligentie. Het programma bepaalt hooguit wie de meeste, vaak onnuttige antwoorden kent op vragen daarnaar.

Intelligentie is een begrip waar tegenwoordig verschillende definities voor zijn. Maar ze verwijzen allemaal naar het hebben van meerdere vaardigheden. Dat is er bij de Slimste Mens maar eentje, het hebben onthouden van trivia, oftwel kleine kennis, feitjes, weetjes.

Associatie – creatieve denktechniek

Nutteloze informatie helpt bij krijgen van ideeën en oplossen van problemen. Je zou de denktechniek associëren kunnen noemen. Je hebt dan een probleem en bekijkt dat vanuit een onnuttig feitje. Bijvoorbeeld ‘een kolibrie kan achteruit vliegen’. Helpt het als je het probleem naar achteren brengt, omdraait, van achteren bekijkt, omklapt etc.

De meeste mensen denken bij een probleem aan iets vervelends. Door taaldeskundigen wordt het tegenwoordig zelfs negatief gedefinieerd. Maar een probleem is niets anders dan een situatie waar je invloed op kunt uitoefenen. Je kunt dus ook zelf een probleem bedenken, bijvoorbeeld ‘hoe krijg ik meer rendement van zonnepanelen’. Vanuit de kolibrie kom je er dan wellicht op dat je geen frame moet hebben waar het paneel in ligt, maar waarin het omklapt naar de gedraaide zon.

Het verdronken land

En als associatie met het verdronken land van Saeftinghe zou je kunnen denken aan zonnepanelen in een bak met water. Nu worden er soms waterslangen achter geplaatst. Wellicht heeft het kabbelende water invloed op het rendement van de eronder liggende zonnepanelen. Ik denk het niet. Maar je moet ideeën niet te snel afschieten. Onderzoek het. Wellicht brengt dat nieuwe en andere ideeën.

Er was ooit een monnik die Saeftinghe heette. Bij een zoektocht naar saeftinge, zonder h zoals op de boot, kom ik niets tegen. Achternamen of andere namen die er enigszins op lijken ook niet. De naam op de boot is waarschijnlijk door de schipper of reder verkeerd gespeld.