Tijdens een gesprek over allerlei komt het onderwerp alcohol voorbij. Ik vertel met een serieuze blik dat ik bij elk glaasje roggejenever twee even grote glaasjes water drink. ‘Op die manier verlaag ik het alcoholpercentage met tweederde’, vul ik aan, ‘van 36 procent naar 12’. Dat hoorde ik een keer van een farmacoloog.

Een van de aanwezige vrouwen merkt op dat het onzin is. Of dat het in ieder geval voor je lever niet uitmaakt. Ze vervolgde met een uitspraak, ‘alcohol gaat in je lichaam naar links en water naar rechts’. Met nog wat middelbare school biologie in mijn achterhoofd wist ik dat het niet klopte, maar het fijne van het verhaal was ik kwijt. Dus zocht ik het uit.

Alcohol, water en andere dranken

Alles was je drinkt gaat via de keel en slokdarm naar de maag. Een groot deel komt daarna in de darmen. De darmen en de maag scheiden de stoffen uit de drank die je lichaam nodig heeft. Alcohol wordt daarna in je bloed opgenomen en door je lever afgebroken. De rest wordt in de nieren schoongemaakt. Als de lever links ligt en de nieren rechts, zou de vrouw dus gelijk kunnen hebben.

Interessant vind ik dat allerlei factoren bij bovenstaande een rol spelen. Heb je gegeten tijdens het drinken dan blijkt de maag de verwerking van alcohol te vertragen. En een biertje komt sneller door de maag- en darmwand in de bloedbaan dan een drank met een hoger alcoholpercentage.

Alcoholpercentage zegt overigens niets over de hoeveelheid alcohol die je binnenkrijgt. Die ligt bij elke drank door de bijbehorende glazen altijd op ongeveer hetzelfde gewicht aan alcohol. Na het drinken van bier uit een bierglas of jenever uit het sterke drank glaasje heeft je lichaam dus in beide gevallen ongeveer dezelfde hoeveelheid alcohol binnengekregen. En die hoeveelheid is het ook bij andere alcoholische dranken, zoals whisky en wijn, als daarvoor de gangbare glazen en ‘dosering’ worden aangehouden. Maar hoeveel gram alcohol is dat dan per glas van een willekeurige drank?

Alcoholpercentage

Alcoholpercentage geeft aan hoeveel pure alcohol er per liter in een alcoholhoudende drank zit. In een flesje bier van 33 cl zit vanzelfsprekend minder alcohol dan in een liter. Maar het percentage alcohol blijft gelijk. In een glas bier, bijvoorbeeld een vaasje, zit 25 cl (=250 ml) bier en dus ook bijvoorbeeld 5% alcohol. En een volgens de etiquette gevuld standaard glas wijn bevat 10 cl wijn en heeft een alcoholpercentage van ongeveer 12,5%.

Het soortelijk gewicht van alcohol is afgerond 0,8 gram per ml. Bier bevat dus 10 gram alcohol (5% van 250 ml x 0,8) en wijn bevat ook 10 gram alcohol (12,5% van 100 ml x 0,8). Zo’n zelfde berekening is te maken van elke alcoholische drank met het bijbehorende glas, gevuld naar de beleefdheidsregels.

Alcoholpercentage en met water verdunnen

Wanneer je een vaatje bier van 1 liter hebt en een alcoholpercentage van 5%, dan zit er dus alcohol 5 cl (1L= 100 cl) alcohol in dat vaatje. Naast een heel klein beetje vitaminen en mineralen zit er vooral water in dat bier. Giet je 1 liter water extra in dat vaatje dan stroomt het over. Dus pak je een emmer van 2 liter. Als je dat vult met 1 liter uit het biervaatje en 1 liter water dan is het alcoholpercentage gedaald naar 2,5%.

Op dezelfde manier verlaag ik het alcoholpercentage na het drinken van een glas roggejenever van Zuidam. Door dus daarna twee glazen water te drinken uit een jeneverglas met dezelfde hoeveelheid water als eerder met jenever. In een standaard jeneverglas doe je volgens de regels 3,5 cl van die sterke drank. Het alcoholpercentage is 36% en volgens bovenstaande berekening is dat dus ook ongeveer 10 gram alcohol (36% van 35 ml x 0,8 = 10,8 gram). Door 7 cl water te drinken verlaag ik het alcoholpercentage naar 12%.

Alcoholpercentage zegt echter alleen iets over het percentage alcohol per liter. Bij het berekenen naar grammen kreeg ik door het verdunnen andere getallen in de berekening, maar de uitkomst blijft 10,8 gram (12% van 105 ml x 0,8 = 10,8 gram). Dat is logisch. Stel dat ik een emmer met een laagje knikkers vul die alcohol voorstellen. Verdeel die knikkers daarna over drie emmers, dan verandert het aantal knikkers niet. De hoeveelheid alcohol die je binnenkrijgt blijft dus gelijk ook al heb je het geheel verdund.

Alcohol en water in je lichaam

Het is van belang hoe je lichaam omgaat met die verdunning van je alcoholische versnapering. Heeft de vrouw gelijk dat alcohol en water twee verschillende routes nemen. Het antwoord is zowel ja als nee. Dat vraagt om uitleg. Maar ik zal vast verklappen dat het vooral uitmaakt hoe snel ik de twee glazen water drink na het drinken van de alcohol.

De weg van water drinken

Wanneer je water drinkt, gaat dat rechtstreeks naar de maag. Vanuit de maag en de dunne darm wordt het in de bloedbaan opgenomen. Water bevat geen voedingsstoffen die het lichaam eerst moet afbreken. Het kan direct naar alle plekken in het lichaam waar het bijdraagt aan allerlei lichaamsfuncties, zoals temperatuurregulatie en transporteren van voedingsstoffen.

De lever speelt dus geen rol bij het drinken van alleen water.

De weg van alcohol drinken

Een alcoholische drank bevat alcohol, een geringe hoeveelheid voedingsstoffen of bronnen daarvoor en heel veel water. Alcohol is echter een psychoactieve, niet lichaamseigen stof. Daarom gaat het lichaam anders om met alcoholische drank. Het geheel van alcohol, voedingsstoffen en water vloeit weer naar de maag en darmen. Vandaaruit komt het in de bloedbaan en gaat het naar verschillende weefsels en organen, waaronder de lever.

In de lever zorgen enzymen voor het afbreken van de alcoholische drank, oftewel het scheiden van de alcohol en het water. De lever breekt ongeveer 7 gram alcohol af per uur. Zoals we hierboven zagen maakt het verdunnen met water niet uit voor de hoeveelheid alcohol. Voor het versnellen van de afbraak van alcohol hoef je dus niet te verdunnen.

Wat is het nut van verdunnen van alcohol

Vanuit de maag en darmen komt de alcoholische drank uiteindelijk in allerlei organen. Naast de lever ook het brein. Alcohol verdooft daar de hersenen en het centrale zenuwstelsel. Dat heeft verschillende gevolgen, waarvan de belangrijkste wellicht de gedragsverandering en de invloed op mentale processen zijn. Dat laatste wijst op hoe de hersenen kennis en informatie verwerken. Andere gevolgen, die wellicht door sommigen als positief worden ervaren, zijn een gevoel van gelukzaligheid, euforie en ontspanning.

Het drinken van water tijdens of na het consumeren van een alcoholische drank kan met name de negatieve gevolgen verminderen. Dat gebeurt door de functies die water al heeft in ons lichaam, zoals hydratie. Alcohol veroorzaakt uitdroging. Het drinken van water kan dit enigszins voorkomen.

Verdunning van alcohol met water verandert vanzelfsprekend ook de concentratie alcohol in het bloed. Daardoor kunnen de effecten van alcohol verminderen. En meer water helpt bij het sneller afvoeren van de eindproducten na afbraak (niet de afbraakduur zelf) van alcohol door de lever, wat de duur van de effecten kan verkorten. Maar het verdunnen met water zal de effecten nooit volledig tenietdoen en zeker ook niet de gezondheidsgevolgen.

Had de vrouw gelijk?

Terug naar het ja en nee antwoord op de vraag of de vrouw gelijk had. Na bovenstaande kun je waarschijnlijk concluderen dat het afhangt van de tijd tussen het drinken van alcohol en de verdunning met water. Duurt het te lang dan gaat de onverdunde alcoholische drank naar de lever. Je zou kunnen zeggen dat het water dat later wordt gedronken dan een andere route volgt.

Drink je echter een glas water tijdens of kort na het drinken van een alcoholische drank, dan heb je de effecten zoals die bij het nut van verdunnen staan. Het geheel gaat dan via de lever om de alcohol af te breken. En het extra water helpt bijvoorbeeld uitdroging van de hersenen te voorkomen, waarmee je ook een kater later enigszin voorkomt.

Meer informatie:

Er is veel meer te vertellen rond alcohol. Hieronder nog enkele handig en/of leuke links en opmerkingen. Gevolgd door een paar onderzoeken.

Links en opmerkingen

• Alcoholpromillage is de hoeveelheid alcohol in het bloed per liter in grammen, oftewel in milligram per milliliter bloed.
• Alcoholische dranken bestaan uit verschillende ingrediënten:
  • Alcohol (Ethanol) is het belangrijkste actieve ingrediënt in alle alcoholische dranken.
  • Water vormt meestal het grootste deel van een alcoholische drank. Het wordt toegevoegd om de drank te verdunnen tot het gewenste alcoholgehalte en om de smaak te verbeteren.
  • Granen, fruit of andere zetmeelrijke of suikerhoudende bronnen waarmee de alcohol wordt gemaakt.
  • Gist zorgt dat fermentatie plaatsvindt dat suikers omzet in alcohol en koolstofdioxide.
  • Suikers worden soms toegevoegd om alcoholische dranken meer zoetheid en smaak te geven, vooral likeuren.
  • Kruiden, specerijen en andere smaakstoffen geven specifieke alcoholische dranken hun smaak en aroma.
• Metabolisme (stofwisseling) kent verschillende aspecten, waaronder:
  • Katabolisme, het proces waarbij complexe moleculen worden afgebroken tot eenvoudigere moleculen. Bijvoorbeeld moleculen van voedingsstoffen naar eenvoudige suikers, aminozuren en vetzuren.
  • Anabolisme, het tegengestelde proces van katabolismewaarbij. Dus eenvoudige moleculen naar complexere. Bijvoorbeeld aminozuren naar eiwitten.
  • Energieproductie, door uit bijvoorbeeld glucose en vette energie te maken om processen in het lichaamt te kunnen uitvoeren
  • Detoxificatie, vooral een rol van de lever, waarbij medicijnen en gifstoffen, zoals alcohol, worden afgebroken, onschadelijk gemaakt en uitgescheiden via transpiratievocht, adem en urine.
• Informatie over leveraandoeningen door alcohol op de website van de Maag, Lever en Darm stichting.
• Lees ook het bericht dronken zonder alcohol en toch blazen of ‘2 glazen alcohol per dag is nog steeds het best‘ (een bericht uit 2018, momenteel zit alcohol in het verdomhoekje).

Onderzoeken

• Een verslag van Alex Paton over de weg van alcohol in ons lichaam, getiteld ‘Alcohol in our body’ (PDF - 243,94 KB).
• Arthur Cederbaum schreef over ‘Alcohol Metabolism’, oftewel hoe alcohol in ons lichaam wordt afgebroken (PDF - 748,33 KB).
• Een artikel van Kumar ea uit 2020 over de gevolgen van alcoholgebruik op genetisch niveau die het metabolisme beïnvloeden en resulteren in verschillende gezondheidsklachten (PDF - 277,73 KB).
• Kai Jiang en negen collega’s zagen in 2021 dat door alcoholonthouding leverschade herstelt… bij muizen (PDF - 850,77 KB).
• Robin Voigt en colleg’s onderzochten de wisselwerking tussen alcoholgebruik en de lichaamsklok. Ze zagen een verstoring van die klok, wat op zich weer invloed had op het immuunsysteem en de afbraak van alcohol in de lever (PDF - 505,85 KB).
• Christopher Irwin en zijn team keek in 2017 naar de invloed van pre- en probiotica op alcohol metabolisme (PDF - 195,82 KB).