Croispouce? Iemand combineert een croissant en een tompouce en geeft het een naam. Het wordt een hype. Dat betekent dat het snel opkomt, veel media-aandacht krijgt en weer verdwijnt. Want zo eenvoudig zou het moeten zijn.

Het is als mijn broodje variant. Bijvoorbeeld dat broodje met pindakaas, banaan en speculaas. Ik kan het Pindabanaculaas of Pinbanaculaas noemen en vastleggen bij Benelux merkenbureau. En wee je gebeente als je dat ook gaat gebruiken voor deze combinatie. Onzin natuurlijk.

Croispouce

Ik ga de bij merkenrecht beschermde naam van de coissant-tompouce-combi niet gebruiken in dit bericht. Nou ok, een keertje voor google: crompouce. Ik vind het persoonlijk geen mooie naam. Het idee een croissant en tompouce te combineren vind ik nog wel enigszins creatief, onder voorbehoud. Maar die naam. Je ziet vooral een croissant, en daarna dat er bakkersroom in zit en een laagje roze glazuur er bovenop.

Het is vooral een croissant, maar dat komt in de naam niet terug. Alleen de C en R die de T van Tompouce vervangen. Volgens advocaten gespecialiseerd in intellectueel eigendom is de naam het enige dat ze kan beschermen. En terecht. Want hoe creatief de combi ook lijkt, vrijwel alle gerechten en etenswaren zijn voortgekomen uit combineren van bestaande producten, of er iets aan toevoegen of verwijderen.

Andere naam

Dus bakker Van Maanen, geef jouw croissant met bakkersroom en roze fondant een andere naam. Strooi er desnoods nog wat sprinkle-materiaal over of een leuk figuurtje. Ik heb wel wat namen voor de nieuwe combinatie:

Croispouce en Tompissant blijven het meest in de buurt. Maar uiteindelijk kopen mensen het broodje of gebakje niet voor de naam. En waarschijnlijk zelfs niet omdat ze het lekker vinden. De meeste mensen zullen vooral mee willen gaan in de hype. Eten wat de kudde lekker vindt.

Als het een blijvertje is kan een afwijkende naam dus evengoed. Ik heb er dan nog wel een paar:

• Crounce – Een samenvoeging van “croissant” en een deel van “tompouce.”
• Tomissant – Een mix van “tompouce” en “croissant.”
• Pouceant – Een speelse samenvoeging van “pouce” (afgeleid van tompouce) en “croissant.”
• Flaky Pouce – Het benadrukt de kruimelige (flaky) textuur van zowel de tompouce als de croissant.
• Blissant – Een combinatie van “bliss” (gelukzaligheid) en “croissant.”
• CremeCrisp – Een samenvoeging van “crème” (van banketbakkersroom) en “crisp” (knapperig, zoals een croissant).
• Puffouce – Een mix van “puff” (verwijzend naar de lagen van de croissant) en “tompouce.”
• Crosouce Delight – Een combinatie van “croissant” en “tompouce,” met de toevoeging van “delight” om de heerlijkheid te benadrukken.
• Bladpouce – Een combinatie van “bladerdeeg” (blad) en “tompouce.”
• LaagjesLekker – Samenvoeging van “laagjes” en het lekker van het gebak.
• Roze Roldeeg – Benadrukt de roze kleur van het glazuur en het rolachtige karakter van het gebak.
• BanketBlad – Speelse samenvoeging van “banket” en “bladerdeeg.”
• Crocouce Gebak – Combinatie van “croissant” en “tompouce.” Of nog beter Croicouce.
• Roze Kronkelgebak – “Kronkel” verwijst naar het gelaagde karakter van het gebak.
• Bladerpouce – Een samentrekking van “bladerdeeg” en “tompouce.”
• RolleRozig – Combinatie van “rol” en “rozig,” verwijzend naar het bladerdeeg en de roze kleur.
• Cronutpucé – De combinatie is duidelijk, maar voorzichtig. Deze is mogelijk al vastgelegd door Jerry Goossens.

Creatief, het voorbehoud

Hierboven schreef ik dat de crompouce, die ik verder waar nodig croispouce zal noemen, wel enigszins creatief vind. Dat heeft te maken met mijn opvatting van creativiteit en het verschil met expressie. Creativiteit heeft te maken met oorspronkelijkheid. In een bericht geef ik het voorbeeld van het overhemd. Honderden jaren zit er één knoop op de mouw. Dan doet een couturier er twee op. Dat is creatief. Degene die er daarna drie knopen op doet is een na-aper.

Bedacht Ulrika Menig de combinatie zelf. Dan is het wellicht oorspronkelijk. Maar was ze op de hoogte van een nieuwsbericht tien jaar eerder dan is ze wat mij betreft een na-aper. Tien jaar geleden kwam Dominique Ansel in het nieuws met de Cronut.

De Cronut, een breed palet smaken

De Cronut is een combinatie van een croissant en een donut. Dominique Ansel introduceerde het in 2013 in zijn bakkerij in New York. Hij legde de naam Cronut vast. Maar was ook verder veel slimmer dan Ulrika Menig. Want hij maakte dagelijks slechts een beperkt aantal, waardoor hij zelf een hype creëerde en niet afhankelijk was van toeval.

En zijn basis, een donut, heeft veel meer mogelijkheden tot variatie. Ansel kan zijn cronuts vullen en bedekken met allerlei verschillende smaken vullingen en glazuren. En dat doet hij ook. Hij heeft ze van vanillecrème en fruit vullingen tot chocolade- en koffiesmaken.

Wat dat betreft ben je met een croispouce, een tompouce-croissant, snel klaar. Hoewel er met koningsdag of een EK-finale steeds meer bakkers zijn die de fondant een oranje kleurtje geven. En andere of dezelfde bakkers er een strook slagroom op spuiten.

Zeeuwse voorganger

Een mogelijk nog sterker reden om Ulrika Menig een na-aper te noemen vinden we in Zeeland. Daar verkoopt bakker Koppejan in zijn drie winkels op Walcheren al dertig jaar een product van bladerdeeg, bakkersroom en roze fondant.

Hij noemde het geen croispouce, maar eenvoudig ‘roze flap’. De basis daarvan is geen wassende maan (croissant is Frans voor groeiend, wassende maan = lune croissante), maar een driehoek. En door de bakkersroom, oftewel gele room, heeft hij slagroom geslagen. Dat is het recept van Zwitserse room. Door de slagroom is de puddingachtige massa luchtiger en romiger.

Wellicht bezocht Ulrika Menig al eens de bakkerij van Koppejan in de Burgemeester Adelaarstraat 2 in Meliskerke. Soms hebben mensen ideeën waarvan ze zijn vergeten, of geen actieve herinnering meer hebben, dat ze het elders al zagen. Met een beetje aanpassing lijkt het dan een oorspronkelijke gedachte.

De croispouce en uitvindingen

Zoals ik al toonde bij mijn berichten over de lange vingers, de jodenkoek en Tompouce heeft de geschiedenis van eetbare producten vele vaders (kunnen ook moeders zijn). Dat komt doordat een nieuw product vaak voortbouwt op iets dat al bestaat. Daar geeft een bakker, slager of ander ambachtsman uit de voedingswereld een lokaal tintje aan. Hij of zij voegt iets toe uit de regio (een kruiden, vrucht of iets dergelijks), verandert de vorm, maakt het luchtiger of juist zwaarder. De variaties zijn eindeloos.

De croissant, de uitvinding

De croissant is niet uitgevonden door één persoon. Of het heeft op zijn minst meerdere voorgeschiedenissen. Een croissant ontleed in hoofdlijnen is een broodje van bladerdeeg in de vorm van een wassende maan.

Bladerdeeg, het begin

Bij het verhaal over de Tompouce schreef ik al iets over de geschiedenis van bladerdeeg. Maar er is natuurlijk veel meer informatie. Het in dunne lagen rollen van deeg begint in het oude Egypte. Daar zijn de eerste bakkers te vinden die een vorm van bladerdeeg maken. Het worden echter pas echt kunstwerkjes in het Midden-Oosten. Daar verbeteren bakkers de techniek van deeglagen rollen.

De Romeinen voegen niet veel toe aan bladerdeeg. Zij staan vooral bekend als verspreiders van bakkerskunst in Europa. Zij combineren daartoe bakkerstechnieken van de Egyptenaren, Grieken en Etrusken. Ongetwijfeld zat daar ook bladerdeeg bij.

Bladerdeeg, populariteit

Dat bladerdeeg wordt vanaf de middeleeuwen steeds populairder in Europa. Het is terug te vinden in allerlei etenswaren, zoals taarten. Vanzelfsprekend experimenteren allerlei bakkers met de grondstoffen en de roltechniek. De belangrijkste verbeteringen vinden we echter pas vanaf de 17de eeuw.

Bakkers in geheel Europa gebruiken bladerdeeg. Toch zijn het vooral Franse bakkers die bekendheid krijgen voor het verfijnen van bladerdeeg. Ze gebruiken het in hun luxe gebak. Een laatste verandering is in de 19de eeuw het toevoegen van boter aan het deeg en het herhaaldelijk vouwen en rollen. Dat het in de 20ste eeuw mogelijk wordt bladerdeeg industrieel te maken is verder minder interessant. Het maakt bladerdeeg hooguit toegankelijker voor een breder publiek.

Een maanvorm (= croissant)

Het verhaal van de croissant begint bij sommigen in Hongarije, bij anderen in Oostenrijk. De waarheid ligt in het midden. Een schets in het kort. Rond 1510 fuseren beide landen tot het Oostenrijks-Hongaarse Rijk. In 1520 komt sultan Soleiman de Grote aan de macht bij het Ottomaanse Rijk (het huidige Turkije). Hij voert vele ‘oorlogen, in een strijd met zijn grote tegenstrever, de Habsburgse koning Karel V.

De sultan heeft al een hekel aan Wenen. Na de slag bij Mohâcs in 1526, waarmee hij een einde maakt aan het koninkrijk Hongarije, verergert dat. Hij besluit in 1529 Wenen te bezetten en omsingelt de stad met zijn enorme leger. De wederwaardigheden van die strijd staan bekend als het beleg van Wenen.

Kifli

Tijdens dat beleg maakt de Weense bakker Wendler, volgens zowel Oostenrijkse als Hongaarse geschiedschrijvers, een broodje afgeleid van de Ottomaanse maan. Hij doet dat omdat de Weners lang hebben gevast bij gebrek aan voedsel. Het broodje wordt Kifli genoemd.

De Kifli is niet het broodje gebaseerd op een maanvorm, maar wel de eerste Oostenrijkse. Het wordt gemaakt van een driehoekig plak brooddeeg dat wordt opgerold tot de bekende maanvorm. In Oostenrijk is het in korte tijd een populair broodje. En door de band vanuit het Oostenrijks-Hongaarse Rijk komt het ook snel in Hongarije. Daar blijft het Kifli heten. In Oostenrijk verandert de naam geleidelijk in het Duits-Oostenrijkse Kipferl.

August Zang en het bladerdeeg

In 1839 trekt de Weense bakker August Zang naar Parijs en opent een bakkerij. Hij heeft diverse Oostenrijkse lekkernijen meegenomen, waaronder de Kifli of Kipferl. In die tijd is gebruik van bladerdeeg populair in Frankrijk en vooral in Parijs. Hij verandert het gebruik van brooddeeg in bladerdeeg, behoud de wassende maanvorm en heeft een leuk nieuw broodje ontwikkeld. De Fransen noemen het croissant, wat dus Frans is afgeleid van de wassende maan (lune croissante).

Er zijn meer verhalen over de geschiedenis van de croissant. Vrijwel allemaal worden ze door meerdere historici in twijfel getrokken. In een interessant boek probeert schrijver Jim Chevallier de reputatie van August Zang als uitvinder nog overeind te houden. Historici kunnen zich daar best in vinden. Maar dat hij dé bedenker van de croissant is, daarover blijven twijfels bestaan.

Mijn voedingscombinaties

Een croissant met tompouce is leuk hoor. En wellicht juist door het roze laagje aantrekkelijk voor een groot bakkerspubliek. Maar er zijn meer combinaties te bedenken.

Vanzelfsprekend keek ik daarbij eerst vanuit het broodje variant. Daarbij verzamel ik op een boterham een combinatie van zoet, vet en knapperig, volgens mij de essentie van een goede combi. Mijn favoriet is pindakaas, banaan en twee speculaasjes. Maar er zijn veel meer combinaties mogelijk als broodje variant of gewoon als bijzondere combinatie:

• Banaan + Pindakaas + Spek – Pindakaas met plakjes banaan en daar bovenop een stukje knapperig spek. Het combineert de zoetheid van de banaan, de romige vetheid van de pindakaas en het zoute element van spek.
• Aardbeien + Balsamicoazijn + Zwarte Peper – Verse aardbeien in plakjes, besprenkeld met balsamicoazijn en een snufje zwarte. De balsamico brengt de zoetheid van de aardbeien naar voren, terwijl de peper een beetje pit toevoegt.
• Gember + Wortel + Sinaasappel – Een verfrissende salade van geraspte wortels gemengd met verse gember en sinaasappelpartjes. De gember voegt een pittige kick toe aan de zoete en hartige combinatie.
• Blauwe Kaas + Honing + Walnoten – Blauwe kaas met een draai honing en gehakte walnoten. Deze combinatie van zoute kaas, zoete honing en knapperige noten is verrassend lekker.
• Rozemarijn + Aardappelen + Chocolade – Rozemarijn-aardappelchips met gesmolten donkere chocolade. Het zoute van de aardappelen en de aardse smaak van rozemarijn contrasteren met de zoete chocolade.
• Olijven + Witte Chocolade – Groene olijven met gesmolten witte chocolade geeft een unieke zoet-zoute combinatie.
• Donut + Bacon – Wellicht heeft Dominque Ansel die al in zijn assortiment. Een donut met een plakje krokant gebakken bacon erop. De zoete en zoute smaken kunnen goed samengaan.
• Wafel + Kip – De klassieke zoete wafel met gefrituurde kip. Het contrast tussen de knapperige wafel en de sappige kip kan verrassend lekker zijn.

Aanvullende informatie

• Het glazuur (fondant) op de Tompouce heeft ook geen uitvinder of oorsprong van één persoon. Glazuur, gemaakt van poedersuiker en een vloeistof, is al eeuwenoud en in gebruik in banketbakkerijen wereldwijd. Voor het glazuur wordt poedersuiker (gezeefd of fijn suiker) vermengd met water, melk of citroensap om de dikke, smeerbare consistentie te verkrijgen. Een kleurstof zorgt voor het kleurtje. Uitgesmeerd op het gebak hardt het uit en ontstaat de bekende glanzende laag.
• De geschiedenis van de croissant, Wenen en de Ottomaanse sultan komt uit het Hongaarse boek ‘A magyar sütő-, cukrász- és mézeskalácsos ipar története’ (‘De geschiedenis van de Hongaarse bak-, zoetwaren- en peperkoekindustrie’) uit 1940, geschreven door Oszkár Zsemley. Dat boek kan ik niet lezen, maar met Google Translate kom ik een heel eind.
• Het boek ‘August Zang and the French Croissant‘ van Jim Chavellier is heel lezenswaardig. Vooral natuurlijk omdat het leven van August Zang bijzonder was. Hij bedacht meerdere nieuwe technieken. Later werd hij in Oostenrijk uitgever van een krant.
• Croispouce, Pinbanaculaas en andere genoemde namen worden door mij niet vastgelegd bij het Benelux merkenbureau. Croispouce vind ik wel leuk, helemaal als dat een croissant is met een roze kruis er bovenop. Crois betekent geloven, maar veel Nederlanders denken bij Crois aan een kruis.
• Lees ook het bericht over die andere bakker ‘de nerveuze bakker‘ of mijn verhaal in ‘ik ben geen bakker‘.

Kunstmatige intelligentie heeft wat moeite met de croispouce, oftewel de croissant-tompouce combi. Het kan natuurlijk ook aan mijn omschrijving (prompt) liggen: create an illustration of an opened croissant, visibly filled with yellow pastry cream and pink icing all over the top (en varianten op die prompt)

croispouce poster vervaardigd met kunstmatige intelligentie (klik voor vergroten)