Ik heb bijna 1000 fotoboeken. Die verzameling bestaat uit boeken van fotografen, over fotograferen en over specifieke fotografie onderwerpen. Een deel van die fotoboeken kan ik snel vinden. De overige liggen her en der in verhuisdozen en in stapels met andere boeken. Af en toe loop ik fysiek langs de fotoboeken, andere keren wandel ik door mijn, onvolledige boekendatabase.

Als ik er fysiek langs loop dan pak ik er soms een willekeurig boek uit. Gewoon om even te bladeren. Van de meeste fotoboeken krijg ik een blij gevoel. Dat gebeurde gisteren bij het boek ‘Within the Frame’ uit 2009 van David duChemin. De ondertitel luidt ‘The Journey of Photographic Vision’, een reis van fotografische visie dus met David duChemin.

Fotoboeken met kleur

Fotoboeken en foto’s met kleur – Ronald Cuyan

Het zijn in het algemeen de bonte kleuren in een rijke samenstelling die onwillekeurig een goed gevoel opleveren. Dat heb ik altijd gehad. Als kind vond ik plaatjes met primaire kleuren al geweldig. Ik droomde van Californië. Want daar maakten ze volgens mij die kleurrijke foto’s.

Foto’s in Nederland waren vooral grauw, donker en zwartwit. Wel mooi qua compositie. Maar de toen bekende fotografen fotografeerden het liefst in zwartwit. Terwijl mijn hart openging voor kleur. Veel kleur en het liefst met fel geel, blauw en rood. Of diepe kleuren, zoals kobaltblauw en wijnrood.

Fotoboeken, Oost-Amerika

Omdat Californië niet direct binnen handbereik lag, kocht ik mijn eerste fotoboeken van Amerikaanse fotografen. Niet per se uit het oosten, maar ook van fotografen aan de westkust. Hoewel die, vooral in New York, alweer veel somberder fotografeerden wat blijkbaar bij engagement hoorde.

Geleidelijk groeide mijn belangstelling voor fotografie. Naast het plezier van kleur ging ik ook kijken naar andere onderdelen van de fotografie, zoals compositie, objectieven, afdrukken van foto’s en dergelijke.

Meer fotoboeken

De beroemde serie fotoboeken van TimeLife haalde ik in huis. Ik zie in mijn herinnering ook een andere serie boeken met een bruine omslag. Ze zullen in een verhuisdoos liggen of staan (boeken sla ik staand op). Wat later kwamen de drie standaardwerken van Michael Langford over optiek en chemie. Tussendoor verzamelde ik allerlei andere fotoboeken.

Soms koos ik ze op kleur of op thema, geleidelijk steeds vaker op onderwerp. En vanzelfsprekend speelde mijn leeftijd, ontwikkeling en de tijdgeest een rol bij mijn keuze. Naast kleur begon ik te genieten van een mooi uitgelicht stilleven en vooral ook van geënsceneerde opstellingen met mensen.

Bij dat laatste zijn fotografen als Reid Miles en Gregory Crewdson mijn favorieten. Die hebben ook vaak dat Amerikaanse licht en kleur. Hoewel Crewdson later ook met somberder licht ging werken. Dan toch liever het kleurrijke en de humor van Miles.

Geënsceneerde foto’s

Die geënsceneerde foto’s konden mij altijd boeien. Soms analyseerde ik zo’n foto om te zien waar lampen stonden, de positionering van personen en andere details. Ik had een schriftje waarin ik dat vastlegde. Daarin stonden ook ideeën voor dat soort foto’s die ik zelf had. Vaak waren het thema’s.

Zo’n thema was bijvoorbeeld beroepswisseling. Bekende mensen uit mijn jeugd in een heel andere setting gefotografeerd. Bijvoorbeeld André van Duin, die als politieagent op een kruispunt het verkeer regelt. Ron Brandsteder als fietsenmaker, staand bij zo’n fiets dat voor hem hangt terwijl hij de achterband plakt. Kees Schilperoort als verkoper in een sigarenzaak. En Joop den Uijl en Dries van Agt als vuilnismannen; de ene achter een vuilniswagen en de ander onderweg met toen nog een metalen vuilnisemmer.

Mijn boekendatabase

Eenvoud en primaire kleuren – Ronald Cuyan

In mijn boekendatabase kijk ik welke fotoboeken ik heb van fotografen die foto’s ensceneren. Ik begrijp dat de meeste fotografen hun foto’s opstellen, dus in scene zetten. Maar ik bedoel in beginsel fotografen die bijna filmisch werken, zoals Crewdson. Het zijn er niet veel die dat zo consequent doen als Miles en Crewdson.

Sam Taylor-Johnson wordt door recensenten wel vergeleken met Crewdson. Eentje beschrijft haar werk alsvolgt: Sam Taylor-Johnson maakt geënsceneerde foto’s met een filmachtige esthetiek. Ze gebruikt cinematografische technieken, zoals zorgvuldig geplaatste verlichting en gedetailleerde composities, om beelden te creëren die lijken op filmstills. Haar werk verkent vaak menselijke relaties en emoties, en de visuele kracht ervan doet denken aan scènes uit een film.

Maar haar foto’s boeien me niet bovenmatig.

De enscenerende fotografen

Andere fotografen waar ik ‘ensc’ achter heb gezet in de database zijn onder andere:

• Jeff Wall: Jeff Wall: Wall is een pionier op het gebied van geënsceneerde fotografie. Zijn werk lijkt vaak op filmstills. Hij behandelt complexe sociale en politieke thema’s.
• Duane Michals: Michals heeft niet specifiek een filmische stijl zoals Crewdson. Hij experimenteert wel vaak met sequenties van beelden en voegt tekst toe aan zijn foto’s om het verhalend te maken. Dat doet soms denken aan een filmstrip.
• Tom Hunter: Hunter’s laat zich voor zijn ensceneringen vaak inspireren door literatuur en schilderkunst. Maar sommige van zijn werken hebben ook een wel iets filmisch. Vooral door de manier waarop hij verhalen vertelt met beelden.
• Cindy Sherman: Ze is vooral bekend door haar zelfportretten. Daarin ensceneert ze verschillende personages en scènes met kostuums, make-up en decors.
• Hiroshi Sugimoto: Er staat geen beschrijving bij en ik weet niet meer waarom er ‘ensc’ bij staat. Ik vermoed dat meerdere van zijn foto’s in scene lijken gezet, terwijl ze ook voor documentair kunnen doorgaan.
• Philip-Lorca diCorcia: DiCorcia maakt vaak ensceneringen van straattaferelen. Daarbij gebruikt hij dus niet het bestaande licht, maar eigen verlichting en een filmische benadering.
• Joel-Peter Witkin: Hij ensceneert complexe composities met macabere en symbolische elementen. Het is vaak provocerend en surrealistisch.
• Sally Mann: Mann’s werk omvat ensceneringen van het leven op het platteland, vaak met haar eigen kinderen als onderwerp. Ze staat bekend om haar contemplatieve en intieme benadering van fotografie.
• Sandy Skoglund: Skoglund staat bekend om haar installaties waarin ze een hele scène ensceneert met meestal felgekleurde objecten en sculpturen.
• Erwin Olaf: Onze eigen Nederlandse enscenerende fotograaf mag natuurlijk niet ontbreken in dit lijstje. Het mooie vind ik dat hij evenals Miles en Crewdson zijn foto’s tot in het kleinste detail ensceneert. Hij gebruikt verschillende stijlen en tijdperken om verhalen te vertellen. Van “Hope” had ik jarenlang een afdruk op kantoor hangen.

Er zijn nog enkele namen waar ‘ensc’ achter staat. Maar ik vraag me af waarom ik dat heb gedaan. Het zijn vooral vrouwen die portretten maken, waarbij de scènes veel minder uitgebreid zijn dan bij mijn favoriete Miles en Crewdson. Namen zijn bijvoorbeeld Trine Søndergard, Catherine Opie en Anna Gaskell.

Schrijvende fotografen

Eenvoud en primaire kleuren – Ronald Cuyan

Ik pakte dus het boek ‘Within the Frame’ uit 2009 van David duChemin. Hij is een schrijvende fotograaf. Ik heb vrijwel al zijn boeken. Veel schrijvende fotografen leggen hun foto’s uit of schrijven een reisverhaal bij hun foto’s. Veelschrijver David duChemin vertelt ook over wat hij denkt, hoe hij geïnspireerd raakt en wat hem dan bezighoudt. Hij schreef ook twee boeken zonder foto’s over creativiteit, ‘Start Ugly’ en ‘The Problem with Muses’.

De genoemde blijheid in mijn inleiding komt vooral van de foto’s in het begin van zijn boek. Mogelijk was het vooral om te zeggen dat primaire kleuren mijn emoties gunstig prikkelen. Zoals boogiewoogie dat doet bij muziek. De rest van het boek van duChemin is een verhaal met foto’s in Azië, zeg ik het boek vluchtig doorbladerend.

Yousuf Karsh en andere oudjes

Bladerend door het boek van David duChemin denk ik aan andere fotoboeken. Aan de boeken van Yousuf Karsh, een van de eersten en nog steeds een van mijn favoriete portretfotografen. Zijn boek ‘Karsh Portraits’ was een van eerste fotoboeken. Prachtige composities, waarbij hij de handen gebruikt om zowel kijkrichting maakt als een interessant element toevoegt. Ok, geen primaire kleuren. Maar een mooie portretfoto prikkelt ook.

Als het om die primaire kleuren gaat denk ik aan Ernst Haas. Hij was wellicht de pionier van kleurenfotografie en werkte vooral in de vijftiger en zestiger jaren veel met krachtige kleurcontrasten. En Steve McCurry van die prachtige foto van het Afghaanse meisje. Hij wil ook graag intense en levendige kleuren in zijn foto’s met aandacht voor rood, groen en blauw.

Draag goede schoenen

Ik denk ook het digitale boekje ‘Wear Good Shoes’. Het was een cadeautje in 2017, bij het 70-jarig bestaan van Magnum. Deze internationale fotografische vereniging is opgericht naar een idee van de fotograaf Robert Capa. De leden zijn eigendom van de coöperatie-vorm waarin de vereniging is opgezet. In de afgelopen jaren zijn ook Nederlandse fotografen lid geweest of nog steeds mede-eigenaar.

En waarom Draag Goede Schoenen. Het is een advies van de Magnum fotografen. De reden lees ik vooral op de website van Magnum schoenen. In mijn eigen woorden: De schoenen van straatfotografen moeten sterk en betrouwbaar zijn en dagelijks balans geven tussen bescherming en comfort.

Aanvullende informatie

De foto in de header is niet van David DuChemin, Crewdson of een andere genoemde fotograaf. Het komt van Unsplash en is gemaakt door Ronald Cuyan, een fotojournalist uit Guatemala. De andere voorbeelden op deze pagina komen ook uit zijn collectie.

De foto van Ernest Hemingway gefotografeerd door Yousuf Karsh is eigendom van The Estate of Yousuf Karsh