Iedereen in mijn omgeving lijkt op zoek naar het ultieme gezondheidsdieet. Persoonlijk kwam ik vanaf mijn twintigste al in aanraking met diëten. Ik weet niet of het iets typisch voor vrouwen is (mag ik dat vermoeden nog zo formuleren), maar vrijwel al mijn vriendinnen vanaf die tijd waren op de een of andere manier met gezonde voeding bezig.

Ik waaide gewoon mee en kreeg het allemaal op mijn bordje. Dat bracht me langs naamgevers als Atkins, Dr. Frank en Montignac, afkortingen als DASH en GI en andere diëten zoals Pioppi, Paleo, sapkuren, detox en meer. De vriendinnen hadden en hebben ook allemaal hun favoriete namen van, laat ik het maar ‘goeroes’ noemen.

De ‘jongedames’ in het begin waren redelijk fanatiek. Nu ik wat ouder ben, en de vriendinnen ook wat meer op leeftijd, blijken de namen van die goeroes wat sneller te wisselen. Of wellicht zijn oudere vrouwen wat wispelturiger, kritischer of hebben ze meer kennis of iets dergelijks waardoor ze een ‘goeroe’ wat sneller doorzien. Tegenwoordig noemen we veel van die goeroes overigens ‘influencers’

Het ultieme gezondheidsdieet

Ik probeer bij alles waar ik interesse in heb altijd een rode draad te vinden. Daarvoor lees en luister ik veel wisselende informatie. Ik schreef al eens dat het goed is niet alleen naar je medestanders te luisteren, maar dat juist tegenstanders je aanzetten tot andere inzichten. En dat ook tussen deze twee uitersten kennis is op te doen.

Dat geldt voor alle onderwerpen, en dus ook voor de rode draad bij diëten. Oftewel de zoektocht naar het ultieme gezondheidsdieet. Maar bij veel informatie ontdekte ik ook een handicap, met name bij diëten.

Pindakaas en havermout

Dat zag ik voor het eerst in mijn jeugd. Pindakaas stond bekend als een goed broodbeleg. Daarna meldden meerdere bladen een tijdje dat het niet of minder goed is. Maar gelukkig werd het weer goed. Want pindakaas bevat goede eiwitten, veel onverzadigde vetten, veel vezels en veel vitaminen en mineralen. Er blijven echter mensen die het tegendeel promoten. Bij hen zit pindakaas vol kankerverwekkende en niersteen bevorderende stoffen zoals acrylamide, aflatoxine, goitrogenen en meer.

Havermout wordt door velen  ook al lange tijd geprezen. Het bevat langzame koolhydraten, antioxidanten en evenals pindakaas veel vezels, vitaminen en mineralen. Maar ook hier zijn er weer waarschuwingen. Want zoals Cruijff al zei, ‘elk voordeel heb ze nadeel’.

Dus zijn er  ‘zelfbenoemde voedingsdeskundigen’ die vinden dat je een dag te voren al moet weten dat je spontaan een bordje havermout wilt. Dan kun je het giftige fytinezuur minimaal 12 uur voor consumptie afbreken door het in bakje water te weken. Dat maakt goede enzymen vrij, waaronder het enzym fytase dat fytinezuur afbreekt.

Het ultieme gezondheidsdieet, dualiteit

Wanneer je de diëten en ingrediënten bij voor- en tegenstanders bekijkt komt je in een informatie-spagaat. Je denkt gezonde ingrediënten en complete diëten gevonden te hebben. Er zijn dan altijd weer anderen die daarvan het tegendeel ‘bewijzen’, waarschuwingen geven en dergelijke.

Een mogelijkheid om daar mee om te gaan is een aantal personen uit te sluiten. De meeste ‘influencers’ op voedingsgebied kun je gerust negeren. Zij hebben vaak een bekend dieet genomen, daar een kleine eigen draai aan gegeven en verkondigen hun boodschap vooral uit eigen belang. Helaas zijn de meest populaire onder hen het meest dubieus.

Bij huisartsen en de licht medisch onderlegden daar omheen is het ook uitkijken. Bij hun opleiding gaat het vooral om medische en farmaceutische zaken. Voeding is pas sinds kort iets dat heel gering in sommige opleidingen wordt meegenomen (meegenomen = nauwelijks onderwezen). Diëtisten zijn de enige uitzondering. Maar hun opleiding is eenzijdig. De beste diëtist(e) is degene die na de opleiding zelf verder op zoek ging, met een kritische blik en natuurlijk ook openstaand voor tegengeluid.

Tenslotte zijn er de wetenschappers. Wanneer je zoals ik veel onderzoeken leest kun je er drie onderscheiden. De door fabrikanten betaalde onderzoeken. Dat hoeft niet altijd een probleem te zijn, maar maakt wel verdacht. En je ziet de tegengestelde conclusies, oftewel ook daar zijn voor- en tegenstanders bij eenzelfde soort onderzoek. Bij een bericht als dit kan die een onderzoek zijn rond één ingrediënt, een dieet of een behandelmethode met voeding en meer.

Het ultieme gezondheidsdieet, over nadenken

Naast de voeding zijn er meer factoren van belang. Sommige zijn zeker belangrijk, andere zijn mogelijk belangrijk. Bij die eerste groep hoort bijvoorbeeld beweging. Je kunt wel gezond eten, maar bij een goede spijsvertering hoort ook voldoende bewegen. En als voorbeeld bij de tweede groep kun je denken aan de eigen positieve gedachte over het mogelijke resultaat van een dieet. Als iemand er niet helemaal in gelooft, is de gedachte, dan zou dit het resultaat tegenwerken …  volgens vooral ‘sprituele’ influencers. Voor het ultieme gezondheidsdieet willen we natuurlijk het liefst dat het werkt door de voeding, de ingrediënten en dergelijke. Niet omdat een gebruiker erin gelooft.

We staan niet vaak stil bij het volgende als we lezen over ingrediënten en diëten. Je lichaam breekt alles af in heel kleine stukjes. Het gebruikt wat het nodig heeft en weet niet of dat uit pindakaas komt, uit een avocado of een hamburger van McDonalds. Het enige verschil is dan dat er in het ene ingrediënt meer goede voedingsstoffen zitten en/of minder slechte.

Dat was voor mij een argument om boeken als dat van Harold McGee te lezen. Hij schrijft over de wetenschappelijke kant van eten en drinken. Ik overdrijf tegen vrienden over zijn boek weleens met: twee ingrediënten kunnen lekker smaken, maar in je maag of elders in het lichaam exploderen. McGee en schrijfgenoten vertellen over de smaak, maar vooral ook over hoe het verder gaat in je lichaam.

In het Westen kijken onderzoekers en zijn medici erg naar een detail. Ze kijken naar kleine onderdelen in gehele processen. Bij diabetes bijvoorbeeld kijken ze vooral naar de alvleesklier. Maar niet of nauwelijks naar de lever en bijnier die allerlei enzymen en hormonen aanmaken waarmee die klier wat doet. Bovendien gingen medici in het Westen de afgelopen jaren steeds meer naar protocollen.

Het ultieme gezondheidsdieet, een advies

Als wetenschappers op het terrein van voeding het al niet weten, hoe zouden wij het dan als leken weten. Daarom is het ultieme gezondheidsdieet vooral een advies.

1. Kies een dieet of voedingsmethode dat jou aanspreekt
2. Doe alles wat nodig is om het consequent te volgen. Verwijder bijvoorbeeld alle producten die volgens dat dieet ongezond zijn en/of je in verleiding brengen.
3. Vermijd negatieve informatie over het door jou gekozen dieet. Dus breng vrienden op een ander onderwerp, negeer informatie in bladen over jouw dieet etc. Doe dat in ieder geval de eerste drie weken en evalueer dan met je kennis van punt 4.
4. Luister naar je lichaam. Doe dat al vanaf de eerste dag. Houd daarbij in gedachten dat je lichaam wellicht nog moet wennen, de invloed van je voedingspatroon ervoor nog moet verwijderen en dergelijke.

Dit is vanzelfsprekend geen medisch advies. Wanneer je medicijnen gebruikt moet je wellicht voorzichtiger zijn. Er zijn diëten die claimen medische problemen aan te pakken. Praat daar eens over met je huisarts (wellicht wil hij/zij je er vanuit eigen interesse in begeleiden) of breng het ter sprake bij een bevriende medisch specialist. Je kunt voor je begint vanzelfsprekend ook eens wat onderzoeken lezen van voor- en tegenstanders; daardoor ontdek je waar je eventueel op moet letten als je naar lichaam luistert. Maar laat het daarbij geen zelfvervullende voorspelling zijn.

Interessant zijn vooral ook de ervaringsverhalen van patiënten die een bepaald dieet of een methode gebruikten. Want onderzoekers kunnen van alles onderzoeken, de praktijk toont of iets echt werkt of niet.

Het ultieme gezondheidsdieet, conclusie

Het mag duidelijk zijn, het ultieme gezondheidsdieet bestaat niet. Alle diëten en gezondheidsvoeding methodes bevatten gezonde en minder gezonde onderdelen. Hoe gezond of ongezond zal per persoon verschillen. Want zoveel is me wel duidelijk, mensen verschillen veel minder dat ze denken maar verschillen in details zijn belangrijk.

Ik heb daarbij altijd in gedachten dat ieder mens niet alleen verschilt in lichaamsopbouw. Verschillen zijn er ook in zijn of haar omgeving (zoals meer of minder bewegen, meer of minder zorg voor zichzelf en anderen, meer of minder prettige en zinvolle activiteiten en/of werk etc.). Daarom is een eigen keuze belangrijk, en niet wat een vriend of vriendin aanbeveelt.

Aanvullende opmerkingen en informatie

Dieet heeft in het Engels een veel algemenere betekenis dan in het Nederlands. Bij ons is het een opgelegd eetpatroon of een voedingsmethode. Een dieet kan gezond zijn, maar ook ongezond. In dat laatste geval bijvoorbeeld omdat het ontbreekt aan belangrijke voedingsstoffen, zoals bepaalde eiwitten, aminozuren, vitaminen en mineralen, en meer. Door jezelf te informeren kun je dit mogelijk compenseren met supplementen.

Een gezond dieet kan meerdere doelen hebben, maar het is vooral gericht op een gezond lichaam en herstel. Er zijn bijvoorbeeld ook afvaldiëten. Daarmee kun je afvallen. Daarna moet je het dieet voortzetten of kun je het aanpassen. Een gekozen gezond dieet, bijvoorbeeld zonder vlees, zet je vanzelfsprekend altijd voort. Tenzij je door kennis en informatie komt tot een andere mening over dat dieet.

Een groot onderzoek

Eén onderzoek keek naar twintig jaar onderzoek uit 195 landen. Ter illustratie van bovenstaande alinea’s zou de conclusie in het Engels luiden ‘bad diets now kill more people than cigarettes’. Maar de conclusie gaat daarbij niet over diëten zoals wij dat bedoelen, maar over de ruimere betekenis van het Engelse ‘diet’ (in dit geval eetgedrag). Een Nederlandse vertaling zou zijn ‘ongezond eten eist nu meer levens dan tabak’ (het onderzoek en de PDF - 2,34 MB).

Hun werkelijke conclusie is overigens dat minstens 20% van de sterfgevallen per jaar het gevolg zijn van slecht eten. Dat is eten van te veel zoute en suikerhoudende voeding, en te weinig vezelrijke voedingsmiddelen uit groenten en volle granen.

Er zijn ziekten die volgens het onderzoek duidelijk met slechte eetgewoonten te maken hebben, bijvoorbeeld kanker en diabetes-2. Bij andere, zoals hart- en vaatziekten, speelt voeding een grote rol, maar kunnen er ook andere oorzaken zijn.