Vriendin Anja is met enkele vriendinnen een paar dagen naar Brussel. Ze weet dat ik verslaafd ben aan pralines, gevulde Belgische bonbons. Als ze dat vertelt zegt een van de vriendinnen, ‘Oh, maar dat moeten we naar Neuhaus. Jean Neuhaus is de bedenker van de praline. Ze hebben meerdere vestigingen in Brussel. Hun allereerste zaak is aan de Koninginnegalerij’.

Kort na haar thuiskomt krijg ik van Anja een prachtige doos bonbons. Nog afgezien van de smaak van de bonbons, die ongetwijfeld fantastisch is, realiseer ik me weer dat verpakking ook veel doet. Het is een bijzonder fraai afgewerkt doos.

Neuhaus, de verpakking

Voor ik toegeef aan mijn verslaving leg ik mijn aandacht bij de verpakking van de Neuhaus bonbons. Mijn hart als marketingman gaat open. Hier is echt over nagedacht. Om de groene deksel en de goudkleurige bodem zit een wikkel (banderol) dat met een lint is verfraaid.

Wanneer ik het wikkel voorzichtig heb verwijderd blijkt het informatievel te bestaan uit twee vellen. Op een hoek staat met kleine letters ‘open here’. De vellen zijn met vier druppels gom aan elkaar geplakt. Ze komen met een klein beetje druk zonder beschadiging los. De binnenzijde van de geopende twee vellen bevat informatie in elf talen over de ingrediënten.

De doos, een ballotin

Zeg niet zomaar doos voor de verpakking die overblijft na het verwijderen van het wikkel. Zo’n verpakking heet bij bonbons een ballotin. Waar Jean Neuhaus de ‘uitvinder’ was van de gevulde chocolade, was zijn vrouw Louise Agostini in 1915 de bedenkster van de bonbon verpakking.

Een ballotin bestaat uit een deksel en bodem, zoals dat wat je een doos mag noemen. Maar het heeft ook een inlegtray met vakjes om de individuele bonbons op hun plaats te houden. Het beschermt de bonbons tegen verschuiven en beschadigen.

Afwerking

Wanneer ik de deksel verwijder zijn de pralines niet direct zichtbaar. Op de bonbons liggen nog een informatievel en een beschermvel, ook wel interieurvel genoemd. Het beschermvel, dat bestaat uit vier heel dunne velletjes met lucht ertussen, zorgt voor een voorzichtige opvulling bij een gesloten doos van de ruimte tussen de bonbons en het deksel. Het open hoekje zorgt voor een complete afwerking; het maakt het gemakkelijk het vel te verwijderen.

Het informatievel lijkt op de meest bekeken pagina in een tijdschrift. Het is de pagina met de silhouettekening bij een foto, waarbij nummers op de tekening overeenkomen met die op een foto van bijvoorbeeld mensen. Het informatievel in de ballotin toont fotootjes , in plaats van een lijntekening, en een omschrijving van de praline die eronder ligt.

Neuhaus verpakkingselementen

Een geschiedenis van Neuhaus

Op hun website verhaalt de firma Neuhaus uitgebreid over hun geschiedenis. Ze vertellen daar ook over de herkomst van de namen, veelal familieleden, die ze gaven aan pralines. Maar er zijn ook details die ze niet vermelden. Daarom hieronder een geschiedenis van Neuhaus

Jean Neuhaus, de eerste

De familie Casanova verhuist van Italië naar Le Locle in het kanton Neuchâtel in Zwitserland. Daar verandert de vader van Jean Casanova de achternaam van de familie in Neuhaus, een germanisering van het woord Casanova. Jean wil arts worden en gaat medicijnen studeren in Grenoble. Na twee keer te zijn gezakt voor zijn examen keert hij terug naar Le Locle. Op 4 maart 1846 wordt daar azoon Frederic geboren.

Jean heeft meerdere baantjes in Le Locle, dat bekend staat als horlogemakersstadje. Kort nadat zijn zwager afstudeert als apotheker besluiten ze naar Brussel te emigreren. Daar openen Jean en zijn zwager in 1857 een gecombineerde apotheek-banketbakkers winkel aan de Koninginnegalerij 25-27.

Chocolade omhulsel

De farmacie bevindt zich op dat moment in een overgangsfase tussen traditionele geneeskunde en moderne farmacologie. Er zijn nog veel middelen met weinig tot geen werkzame stof die we tot kwakzalverij kunnen rekenen. Maar er zijn ook al medicijnen met wetenschappelijk onderbouwing.

Veel geneesmiddelen worden in die tijd bereid uit planten en kruiden. De meeste daarvan bevatten van nature bittere verbindingen. Er zijn nauwelijks mogelijkheden de bittere smaak te maskeren. Jean Neuhaus verzacht de bitterheid door de pilletjes en pastilles met een fijn laagje chocolade te bedekken.

Succes

De truc zorgt voor een toename van klanten. Na het overlijden van zijn compagnon en zwager vraagt Jean zijn zoon in de zaak te komen. Frederic begint daartoe eerst een studie tot meester-banketbakker. Daarna overwegen vader en zoon terug te gaan naar Zwitserland, waar de chocoladehandel in opkomst is.

Ze blijven echter in Brussel. Daar verleggen ze hun werkzaamheden geleidelijk meer naar snoep- en chocoladeproducten. Naast de geneeskrachtige, met zoet omwikkelde, producten verkopen ze snoepjes, marmelades en chocolade met smaakjes.

Praline, chocolade variatie

Eind 19de eeuw komt Jean, de zoon van Frederic, in de zaak. In 1895 beginnen Frederic en Jean een chocoladefabriek, die ze Neuhaus-Perrin noemen. Het is een periode waarin veel chocoladefabrieken worden opgericht in België en daarbuiten.

In 1912 overlijdt Frederic en neemt zijn zoon, Jean II genoemd, de leiding over van de winkel aan de Galerie de la Reine (Koninginnegalerij). In datzelfde jaar komt hij met een bonbon die hij praline noemt. Het is een harde chocolade omhulsel met een zachte vulling. Een variant dus op het pilletje omhult met chocolade zoals zijn grootvader het maakte.

Het woord praline

Er bestaan meerdere verhalen over de oorsprong van het woord praline. In een daarvan zou het verwijzen naar de maarschalk hertog van Plessis-Praslin. Bij het grillen van amandelen ontdekt zijn kok bij toeval een stukje amandel met gesmolten suiker in de kokende suiker. Een van de keukenjongens eet het als een snoepje. De procedure blijkt herhaalbaar en de prasline is een feit. Kort na het overlijden van de hertog verdwijnt de s uit het woord en wordt het praline.

In een ander verhaal over het woord praline stamt het van het Franse werkwoord praliner. Het verwijst naar een landbouwhandeling. Daarbij omhult een boer een wortel met kunstmest voor het in de grond wordt geplaatst of opgeslagen in de wintervoorraad.

Hoe dan ook, Jean Neuhaus registreert zijn praline in 1912 en het is in zijn winkel vrijwel direct een succes.

Praline vs Belgische bonbons

Een praline is min of meer synoniem aan Belgische bonbons. Er is echter verschil.

• Een praline is een type bonbon. Het komt oorspronkelijk uit België en bestaat uit een chocolade-omhulsel met een zachte vulling. De vulling kan bestaan uit ganache, praliné, room, notenpasta of andere smaakvolle ingrediënten.
• Belgische bonbons is een bredere term. Het verwijst naar verschillende soorten fijne Belgische chocoladeproducten. Dit kunnen pralines zijn. Maar ook andere soorten bonbons, zoals truffels en caramels.

Pralines zijn dus Belgische bonbons, maar niet alle Belgische bonbons zijn pralines.

Aanvullende informatie

• Jean Neuhaus (1877 – 1953) registreert de ballotin op 16 augustus 1915. Zijn collega’s zien direct het nut van de verpakking die chocolade beschermt. Hoewel hij veel kan verdienen aan royalties geeft Jean het gebruik vrij.
• Lousie Agostini, de vrouw van Jean, introduceert meer ideeën. Zoals het gebruik van de N, die in die tijd zowel kan verwijzen naar Neuhaus als naar Napoleon. Ze bevordert ook het gebruik van de huisstijlkleuren goud en groen.
• Vreemd dat Neuhaus op hun website Frederic (1846 – 1912) niet noemen in de geschiedenis van het bedrijf.
• In 1923 neemt Adelson De Gavre, de schoonzoon van Jean II, de zaak over. Diens zoon Pierre komt er in 1947 bij. Hij introduceert een fanchise formule. In 1970 wordt het bedrijf Neuhaus overgenomen door de Ceuppens groep. Zij verkopen het bedrijf in 1974 aan de firma De Beukelaer. Weer vier jaar later gaat Neuhaus over naar de broers Jean-Jacques en Claude Poncelet, die dan al enkele chocoladebedrijven bezitten. Zij zorgen voor internationale expansie.
• In 1999 gaat het bedrijf Neuhaus naar de beurs. Een jaar later krijgen ze de titel Hofleverancier.
• Er is in België ook een Charles Neuhaus met een eigen chocoladefabriek. Volgens sommige bronnen is het familie, maar dat is volgens kenners niet waarschijnlijk. Charles voerde onder andere het merk Cote d’Or.
• Er zijn diverse boeken waarin de geschiedenis van Neuhaus is opgetekend. Een uitgebreide bron, ook over chocolade in het algemeen, is ‘The Temptation of Chocolate’ van Jacques Mercier, uit 2007 (bij het 150 jarig bestaan van Neuhaus).
• De titel verwijst vanzelfsprekend naar mijn praline-verslaving en de oorspronkelijke Neuhaus familienaam Casanova (de vrouwenverleidster)
• Zo, na gedane zaken is het goed nu toe te geven aan mijn chocolade verslaving.

Zie ook het bericht ‘donkere chocolade en bloeddruk‘ of ‘chocolade sigaretten‘