In de Utrechtse tuin van Michiel staat een perenboom. Dat is duidelijk te zien, de peren hangen in trossen aan de takken. Maar wat voor peer is het. Michiel weet het niet.

‘Het zijn in ieder geval geen smaakvolle peren’, vertelt hij. ‘Ze schijnen heel kort lekker te zijn. Het is ons echter nog nooit gelukt ze op het juiste moment te plukken.’

‘Heb je helemaal geen idee welk ras het is?’, vraag ik.

‘Nee, ik weet dat de boom ongeveer tachtig jaar oud is. En er zijn mensen geweest die zeiden dat het een waarschijnlijk een Legipont is’.

‘Ik zal eens kijken wat Google Lens voor suggestie geeft’, zeg ik terwijl ik mijn mobieltje al op een trosje peren richt.

Als resultaat toont Google afbeeldingen van Gieser Wildeman peren. Michiel en ik weten allebei dat die peren vooral een ras van stoofperen is.

Conference peren

Thuis upload ik de foto van de perenboom naar een AI-platform. Volgens de kunstmatig intelligente robot zijn het Conference peren.

‘Oh, je collega Lens van Google dacht dat het Gieser Wildeman peren zijn’, schrijf ik een volgende prompt. ‘Waarom denk jij dat het Conference peren zijn?’

… verschil met Gieser Wildeman

De verklaring van de AI-robot volgt snel:
‘Laat ik beginnen met de opmerking dat het identificeren van perensoorten vanaf een foto lastig is, vooral als ze op elkaar lijken. Hier zijn de redenen waarom ik denk dat de peren op de foto Conference-peren zijn. Ik zal eerst de kenmerken van de rassen opsommen en daarna de kenmerken op de foto.

Kenmerken van Conference-peren

• Vorm: Conference-peren hebben een karakteristieke langwerpige en slanke vorm, met een bredere onderkant en een smallere bovenkant.
• Kleur: Ze zijn meestal groen met soms een bruine roestige tint of vlekken.
• Textuur: Het vruchtvlees van de Conference-peer is meestal sappig en smeltend, met een zoete smaak.
• Gebruik: Conference-peren zijn populair als handperen, wat betekent dat ze vaak rauw worden gegeten.

Kenmerken van Gieser Wildeman-peren

• Vorm: Gieser Wildeman-peren zijn over het algemeen kleiner en ronder van vorm dan Conference-peren.
• Kleur: Ze hebben meestal een groene tot geelgroene schil en zijn minder vatbaar voor roestvlekken.
• Textuur: Het vruchtvlees is steviger en minder sappig dan dat van Conference-peren, en ze zijn meestal minder geschikt om rauw te eten.
• Gebruik: Gieser Wildeman-peren zijn typische stoofperen en worden vooral gebruikt voor koken of stoven. Ze zijn minder zoet en hebben een stevige textuur die goed blijft tijdens het koken.

Vergelijking van de Foto met de Kenmerken

• Vorm: De peren op de foto hebben een langwerpige vorm, wat meer overeenkomt met de Conference-peer.
• Kleur: De kleur van de peren op de foto is groen met enkele roestvlekken, wat typisch is voor Conference-peren.
• Grootte en Clustering: De peren op de foto lijken groter te zijn en groeien in clusters, wat ook kenmerkend is voor Conference-peren.

De expert

Na de drie suggesties (van Michiel, Google Lens en AI) leg ik de foto ook voor bij een expert. Wico Alkema heeft een uitgebreide handel in oude fruitbomen. Hij betrekt ze van fruitgaarden uit het hele land en heeft het grootste assortiment van Nederland.

Voordeel van de bomen van Wico voor mensen die een fruitboom willen hebben in hun tuin, is dat ze direct een start hebben. Ze hoeven daardoor niet jaren te wachten tot hun boom een grote peren dragende boom is.

Foto-beoordeling

Ik mail Wico de foto. Hij meldt ook dat het lastig is een peer te herkennen vanaf een foto. Als hij toch een suggestie moet doen dan kiest hij met enige zekerheid voor een Triomphe de Vienne.

Het is ook zijn persoonlijke favoriet en dat kan ik me voorstellen. De Triomphe de Vienne is een erg zoete handpeer met heerlijk vruchtvlees. Twee van die peren als ontbijt geeft je genoeg energie tot vier uur ’s middags. Dan is het tijd voor een appeltje, wat altijd beter is dan een Cup-a-Soup.

Beoordelingsmethode

Bij een foto kun je alleen kijken naar uiterlijke gegevens, zoals vorm, grootte, kleur en roest. Een pomoloog, iemand die fruit en fruitbomen heeft bestudeerd, gebruikt liever veel meer gegevens bij het identificeren.

Hij of zij snijdt de peer bijvoorbeeld door om het vruchtvlees te bekijken en beoordelen. Daarbij is kleur weer een onderdeel. Maar ook de textuur, sappigheid, geur en uiteindelijk de smaak.

Het identificeren kan dus van eenvoudig tot heel secuur. Bijvoorbeeld als volgt:

Vruchtkenmerken

• Vorm en Grootte: De vorm en grootte van de peren kunnen belangrijke aanwijzingen geven. Meet de peren en noteer specifieke kenmerken zoals de breedte, lengte en de verhouding tussen beide.
• Kleur en Roest: Observeer de kleur van de schil en de aanwezigheid van roestvlekken of blosjes. Dit kan variëren naarmate de peren rijpen, dus het is goed om peren in verschillende stadia van rijpheid te bekijken.
• Vruchtvlees: Snijd de peer door en bestudeer de kleur, textuur en sappigheid van het vruchtvlees. Noteer ook de smaak en geur.

Bloesem en Bladonderzoek

• Bloesems: De kleur, grootte en vorm van de bloemen kunnen helpen bij de identificatie. Dit onderzoek moet plaatsvinden in de bloeiperiode van de boom.
• Bladeren: Bestudeer de bladeren op de boom. Let op de vorm, grootte, kleur en eventuele unieke kenmerken zoals bladnerven of textuur.

Boomkenmerken

• Groeivorm: Observeer de algehele vorm en grootte van de boom. Sommige perenbomen hebben een specifieke groeiwijze die kenmerkend is voor bepaalde rassen.
• Schors: De kleur en textuur van de schors kunnen ook aanwijzingen geven.

Overige mogelijkheden

• Genetische Analyse: Voor een zeer nauwkeurige identificatie kunnen DNA-testen worden uitgevoerd. Deze methode is kostbaar en vereist laboratoriumfaciliteiten, maar kan met zekerheid bepalen welk ras je hebt.
• Historische en Lokale Informatie: Soms kan de geschiedenis van de boom of de locatie waar hij is geplant, aanwijzingen geven over het ras. Bepaalde rassen zijn populair in specifieke regio’s.
• Experts: Pomologen zijn experts in fruitbomen en kunnen vaak rassen identificeren op basis van hun uitgebreide kennis en ervaring. Kwekers hebben vaak ervaring met de rassen die in hun gebied worden gekweekt en kunnen ook nuttige informatie bieden.
• Online kennis: Websites en online databases, zoals de National Fruit Collection in het VK, bieden uitgebreide informatie en afbeeldingen van verschillende perenrassen.
• Boeken: Er zijn veel boeken beschikbaar over fruitbomen die gedetailleerde beschrijvingen en afbeeldingen van verschillende rassen bevatten.

Mijn beoordeling

Als ik moet kiezen op basis van de foto dan twijfel ik tussen de Conference en de Triomphe de Vienne. Ze hebben allebei dat volledig roestige uiterlijk. De Conference heeft daarbij een vleug rood, die de peren op de foto ook lijken te hebben. Maar de steel en de trosvorming lijkt meer op die van de Triomphe de Vienne.

Ik besluit ten slotte de hierboven genoemde laatste pomologische suggestie te volgen, een referentieboek raadplegen. Bij het ontspullen kwam ik in mijn boekenverzameling het boek ‘The Book of Pears’ van Joan Morgan tegen. Ik kan me niet meer herinneren waarom ik het ooit kocht. Maar nu komt het misschien (weer) van pas.

Concluderend

Ik blader het door. Het eerste deel van het boek beschrijft uitgebreid de geschiedenis van peren en allerlei andere zaken rondom de peer. Deel twee geeft beschrijvingen van vele bekende peersoorten. De hierboven genoemde peersoorten staan erin. Veel duidelijker wordt het  daarmee echter niet.

Ik besluit te kiezen voor Triomphe de Vienne. Google Lens, de AI-robot en zelfs Michiel zijn immers niet dagelijks met peren bezig. En dat is Wico Alkema wel.

Van zaadje tot volle perenboom

Wellicht is het leuk nog even te vertellen waarom het interessant is niet met een zaadje te beginnen maar een jeugdige oude fruitboom van Wico te kopen. Dat heeft te maken van het proces om tot een volle perenboom te komen, of de tijd tot je de eerste peren kunt plukken. Wico vertelde uitgebreid hoe dat gaat. Te uitgebreid om dat hier te herhalen…

De globale tijdlijn

De tijdlijn om tot een volwassen perenboom te komen is niet voor elke perensoort gelijk. En bij eenzelfde soort spelen ook andere factoren een rol, zoals groeiomstandigheden en de verzorging die de boom krijgt. Maar globaal is de tijdlijn als onderstaand.

• Jaren 0-1: Zaadselectie en ontkieming (ook wel stratificatie genoemd).
• Jaren 1-2: Zaaien, uitplanten in de grond.
• Jaren 2-4: Jonge boomfase, groei en vorming.
• Jaren 4-7: Eerste bloei en mogelijke eerste vruchten.
• Jaren 7+: Volwassen boom, regelmatige vruchtvorming en onderhoud.

De cyclus in drie grove stappen

• De eerste drie jaar is de plant vooral bezig met wortelontwikkeling en groei. Van bloei en vruchtontwikkeling is nog nauwelijks sprake.
• De daarop volgende vier jaar begint de boom te bloeien. De eerste vruchten worden zichtbaar. Wellicht zijn er al enkele peren, maar de oogst zal nog niet groot zijn.
• Vanaf het zevende jaar bloeit de boom verder en zal het meer vruchten gaan produceren. De oogst neemt geleidelijk toe en komt tot een stabiele productie.

Invloed van ouderdom

De perenboom in de tuin van Michiel is ongeveer tachtig jaar oud. Die ouderdom van een perenboom heeft invloed op de peren. Als een fruitboom ouder wordt kan het vaak water en voedingstoffen minder goed opnemen. De productiviteit van de boom wordt lager, en de vruchten zijn dan vaak kleiner en van mindere kwaliteit.

Dat laatste komt ook door het verouderen van de takken en het hout. Die kunnen de vruchtontwikkeling minder goed ondersteunen. En tenslotte zijn oudere fruitbomen vatbaarder voor ziektes en plagen die de kwaliteit van de vruchten aantasten. Daardoor kunnen de vruchten minder sappig en smaakvol zijn.

De enige remedie is dezelfde als anti-veroudering bij mensen: zorg voor goed onderhoud. Bij oude fruitbomen betekent dat onder andere vaker snoeien

Wat is oud?

We horen en lezen over een eik van 800 jaar of een olijfboom van 4000 jaar oud. Dat haalt een fruitboom niet. Een eik kan wellicht honderden jaren worden, een fruitboom haalt zelden 100 jaar. Een perenboom zelfs wat minder dan bijvoorbeeld een appelboom.

Een perenboom heeft een levensverwachting van tussen 50 en 75 jaar. Er zijn soorten die wat ouder worden. De jaren waarin ze smakelijke vruchten geven is dan echter al lang voorbij. Die eindigt na ongeveer 40 jaar. Daarbij zijn uitschieters van 10 jaar naar boven en beneden mogelijk.

Waarom kortere levensverwachting?

Waarom is de levensverwachting van een fruitboom korter dan van bijvoorbeeld een eik of beuk? Dat komt onder andere door de energie die een fruitboom gebruikt voor de productie van vruchten. De continue cyclus van bloei, vruchtproductie en oogst belast de fruitboom meer dan bomen die geen vruchten dragen.

Fruitbomen zijn bovendien meer vatbaar voor ziektes en plagen. Het intensieve beheer, en bijvoorbeeld snoeien en bemesten, kan ook invloed hebben op de gezondheid. Fruitbomen vereisen echter dat onderhoud. Dat heeft een ‘gewone’ boom in een park minder nodig, die handhaaft zichzelf gemakkelijker in zijn natuurlijke omgeving.

En tenslotte is er aan fruitbomen veel meer gesleuteld. Er wordt geënt, gekruist of genetisch gemanipuleerd om bijvoorbeeld tot een hogere productie, andere smaak en dergelijke te komen. Dit kan ten koste gaan van de natuurlijke levensduur van een fruitboom.

Aanvullende informatie

• De Gieser Wildeman is ontdekt door meneer Wildeman uit Gorinchem. Als jaartal wordt 1850 gehanteerd, maar er is nauwelijks iets bekend over de ontdekker. Het lijkt me leuk ooit eens te kijken of ik via omwegen wat over de man kan vinden.
• Bij de wikipedia-pagina’s van perensoorten staat de Latijnse term ‘Pyrus communis’. Dit betekent gewone peer. De term staat bij heel veel perensoorten. De soortaanduiding staat er dan achter, zoals Pyrus communis ‘conference‘
• Bekijk ook eens de lijst van perenrassen op Wikipedia
• De Bomenstichting heeft een boekje uitgebracht ‘Langs monumentale bomen in Utrecht’, dat daar is te downloaden. Helaas noemen ze de perenboom op het Geertekerkhof een gewone peer (oftewel Pyrus communis), zonder het ras te noemen.