Een vriendin vertelt dat een lid van haar leesclubje een boek van Rob van Essen aanbeval. De schrijver kreeg onlangs voor zijn meest recente boek ‘Ik kom hier nog op terug’ de Libris Literatuurprijs. Enkele leden van het leesclubje vinden het boek niets, anderen zijn enthousiast. De vriendin is aan het boek begonnen en vindt het ook wel iets voor mij.

Een paar dagen later komt ze het brengen. ‘Echt wat voor jou’, herhaalt ze nog maar eens terwijl ze het boek overhandigt. Ik voel de neiging haar te vragen waarom ze dat vindt. Er liggen immers nog een paar boeken op me te wachten. Ik onderdruk de vraag en besluit het boek van Rob van Essen voorrang te geven.

Ik kom hier nog op terug

De roman gaat over journalist Rob Hollander. Een oud-studiegenoot nodigt hem uit langs te komen in Los Angeles. Daar krijgt Hollander de mogelijkheid fouten uit het verleden te herstellen door een tijdreis terug te maken. Een ingrijpende gebeurtenis waarover we dan in het verhaal al konden lezen ontvouwt zich daarbij verder. Het zorgt het voor een hereniging met meer oud-studiegenoten. En dat zet uiteindelijk de vroegere gebeurtenis in een ander licht.

De titel verwijst waarschijnlijk naar het steeds terugkomen op de hierboven bedoelde gebeurtenis. Tot zelfs in het eind van het boek. Letterlijk is het een zinnetje dat Hollander gebruikt als hij snel een tekstje schrijft in zijn dagboek. Hij moet het nog aanvullen, vindt hij, maar hij heeft even geen zin of inspiratie. ‘ik kom hier nog op terug’, schrijft hij dan onder de tekst in zijn dagboek.

Absurd, fantasie en humor

De vriendin heeft gelijk. Het boek en/of het verhaal spreekt me aan. De droge humor in zinnen en fragmenten ontlokken een glimlach en regelmatig zelfs meer. Het verhaal heeft talrijke invalshoeken die Rob van Essen brengt in korte en lange zinnen en vlotte en wat langdradiger passages.

Bij andere boeken zou ik afhaken bij die langdradiger passages. Maar de humor, absurditeit en het surrealisme houden me vast. Daarbij moet ik nu wel vertellen dat ik inmiddels twee boeken verder ben. Na ‘ik kom hier nog op terug’ las ik ‘de goede zoon’, in 2019 bekroond met de Libris Literatuurprijs, gevolgd door de verhalenbundel ‘hier wonen ook mensen’.

Associaties in schrijvershoofd

De drie boeken maakten dat ik de schrijfstijl van Rob van Essen ben gaan herkennen. Alsof ik in zijn schrijvershoofd kroop en de associaties die daar plaatsvinden waarnam. En die begrijp ik, want in mijn hoofd werkt het net zo. Niet per se in verhalen zoals Rob van Essen ze schrijft. Maar wel in het dagelijks leven.

De associaties vormen samen een mengelmoes van grappen, herinnerde anekdotes, inzichten en meer. Ik kan me door die potpourri voorstellen dat leden van het leesclubje van de vriendin het boek van Rob van Essen naast zich neerlegden. Terwijl anderen het juist wel interessant vonden, als geheel of op onderdelen van de mengelmoes.

Interessante schrijfstijl

Interessant zijn de boeken van Rob van Essen zeker, schrijf ik hier kort voor ik aan de verhalenbundel ‘een man met goede schoenen’ begin. Zijn schrijfstijl is anders dan die van veel anderen. Dat komt waarschijnlijk omdat hij min of meer direct vanuit zijn associaties schrijft. Een lezer, zoals die leden van de leesclub, moet dus eigenlijk onbevangen aan een boek van Rob van Essen beginnen. Niet tijdens het lezen denken aan eerder gelezen boeken, of al direct gaan analyseren. De verhalen, ook de romanverhalen, zijn als films waarin je jezelf moet verliezen. Even de eigen omgeving verlaten en in de (on)werkelijkheid van Van Essen stappen. En daar genieten van wat de mengelmoes brengt.

Een verhaal in één zin

Naast wat ik hierboven schreef vielen me bij ‘de goede zoon’ allereerst de lange zinnen op. Normaal storend en lastig leesbaar. Maar hier trekt het mij in de sfeer en situatie waar Rob van Essen over schrijft. Ter illustratie, de derde zin van hoofdstuk een:

Geen enkel probleem dus, je zou zelfs kunnen zeggen dat we gestroomlijnd bezig waren met z’n tweeën, alsof we afgesproken hadden het afrekenen zo snel en soepel mogelijk te laten verlopen, maar dan nog, je zou haar op z’n minst een harde duw moeten geven, of met een breed gebaar al haar boodschappen van de band vegen, ik zag haar pot jam al uiteenspatten op de tegels, je zou haar op z’n minst moeten kunnen aanspreken op haar gedrag maar ook dat kan niet omdat ik weet dat ik dan niet uit m’n woorden ga komen en ik kan wel thuis van tevoren dingen op schrift gaan stellen die je bij dit soort gelegenheden de ander moet toevoegen maar ook dan zou ik niet weten waar ik de superieure vanzelfsprekendheid vandaan moest halen om zo’n tekst met overtuiging te kunnen uitspreken, ik ben niet iemand voor dat soort teksten, ik ben niet iemand voor dit soort situaties, ik ben te aardig, te meegaand, ik zeg toch: ik had bijna ruzie, en in plaats van dat ik daar wat aan doe heb ik die slappe meegaandheid van me alleen maar versterkt met dat boeddhisme en die meditatiecursussen.

Germanisme

Het heeft geen zin schrijvers te vergelijken vind ik. Helemaal niet als ze in een ander genre zijn ondergebracht. Wat ik tot nu van Rob van Essen las spreekt me aan. Is er dan niet iets dat me niet aansprak of zelfs stoorde.

Jawel. Maar het is iets dat ik tegenwoordig als een persoonlijk afwijking accepteer. Rob van Essen gebruikt, in ieder geval in het eerste boek dat ik lees, opvallend vaak zinnen waarbij het (hulp)werkwoord achter het voltooid deelwoord staat. Het is een germanisme dat in de Nederlandse spreektaal sloop en nu ook zijn weg heeft gevonden in geschreven tekst. Omdat ik het niet mooi vind valt het me extra op en zijn het zelfs stoppers. Het lezen van een volgende zin laat even op zich wachten, na zo’n in mijn ogen lelijk zinseinde.

Wanneer ik voor dit bericht nog even op zoek ga naar enkele voorbeelden van dat germanisme, lijkt het mee te vallen. In de boeken erna komt het nauwelijks voor. Maar het is zoals gezegd mijn afwijking, anderen lezen er waarschijnlijk overheen. Ik kom hier nog op terug.

Aanvullende informatie

• ‘De goede zoon’ lijkt gedeeltelijk autobiografisch. Door het verhaal in de toekomst, met terugblikken naar een verleden, loopt het verhaal over de relatie van de hoofdpersoon met zijn demente moeder. Heerlijk absurd in het boek is zijn de dialogen met de kunstmatige intelligentie van een zelfrijdende auto.
• Een voorbeeld van de droge humor? Inmiddels ‘lezend in de volgende verhalenbundel ‘een man met goede schoenen’ als een vriend en hij mensen ’s nachts bellen op zoek naar een kat. Ze bellen een man van een asiel. ‘… hij was thuis en sliep niet, tenminste niet toen hij de telefoon opnam’.
• In ‘Ik kom hier nog op terug’ verwacht je een einde. Je kunt er als lezer vele bedenken. Maar het einde dat je bedenkt komt niet, dat garandeer ik. De vraag is of dat een gemis is…
• In ‘Hier wonen ook mensen’ schrijft Rob van Essen onder andere de geschiedenis van Ya Hou, wat ik spinnenmeditatie noem.
• De website van Rob van Essen, leuk om alvast een voorproefje te krijgen voor mensen die nog twijfelen.
• De portretfoto in de header is gemaakt door content creator (video, foto, copy) Marcia van der Zwan. Zij heeft een passie voor literatuur en vervult als communicatie professional diverse diensten.