Tijdens onze zaterdagwandeling vraagt Pieter mij ineens naar de stand van mijn voeten. ‘Wat is de lijn die je tenen maken?’, vraagt hij. Hij moet het verder uitleggen voordat ik begrijp wat hij bedoelt. ‘Van mijn grote teen loopt het in een rechte lijn naar de kleine teen’, kan ik hem even later vertellen.

‘Dat is de meest voorkomende, Egyptische stand’, meldt Pieter me.

‘Mijn voeten hebben een Griekse stand’, merkt Johan op. ‘Daarbij loopt het van grote teen ook schuin naar beneden naar de kleine teen. Maar ik heb een uitstekende tweede teen, die daardoor ook wel de Griekse teen wordt genoemd.’

We krijgen een kort gesprek over de stand van de tenen. Het voetenverhaal komt volgens Pieter regelmatig terug. Sommige mensen zoeken er een betekenis in, die er volgens hem niet is. Ik kende het verhaal niet, dus houd ik me op de vlakte. Maar besluit thuis nog eens te kijken naar informatie over voeten.

Voeten, de stand van de voeten

Dat Chinezen en enkele andere Aziatische volken bijzondere aandacht hebben voor voeten ontdekte ik al eens. In India en China bestaat evenveel eerbied voor de voeten als voor het gezicht. In hun geneeskunde zijn delen van de voet verbonden aan specifieke organen in het lichaam. Dat idee is uitgewerkt in bijvoorbeeld voetenmassage en reflexologie.

Maar de opmerking van Pieter over de stand van voeten is een ander verhaal. De door Pieter bedoelde indeling van voeten zijn vooral populair als folklore. Wetenschappelijk zijn ze nooit onderbouwd. Wel is er veel onderzoek naar de stand van de voet, maar om heel andere redenen en uiteindelijk ook veel uitgebreider.

De stand van de voeten

Het gaat bij de stand van de voeten, zoals hierboven bedoeld, eigenlijk over de stand van de tenen. Dat werd al duidelijk natuurlijk, na het melden van de situatie aan het uiteinde van mijn voeten.

Een gangbare indeling

• Egyptische voet; de grote teen is de langste en de tenen worden steeds korter in een schuine lijn.
• Griekse voet; de tweede teen is langer dan de grote teen en de andere tenen.
• Romeinse voet; de grote teen, tweede teen, en soms zelfs de derde teen zijn bijna even lang, waardoor de voorvoet er vierkant uitziet.
• Keltische voet; de grote teen is de langste, de tweede teen is bijna even lang of langer, en de andere tenen volgen in een grillige lijn.
• Duitse voet; de grote teen is lang en de overige tenen hebben een gelijke grootte.

Er zijn meer voettypen. Maar die zijn minder gangbaar en soms wat gezocht, zoals:

• Vierkante voet (Peasant’s foot); alle tenen ongeveer even lang. Dit geeft een vierkante uitstraling aan de voorvoet.
• Polynesische voet; de voet is breder met een platte boog. Het komt vooral voor bij inheemse bevolkingen in Oceanië door lopen op zand.
• Barbievoet; voeten waarbij de tenen naar beneden wijzen door langdurig dragen van hakken of lopen in andere onnatuurlijke posities.
• Blootsvoetse voet; de voorvoet is breder en heeft uitgesproken tenen, vaak met een betere spreiding en contact met de grond.
• Simian (apen) voet; de grote teen wijst naar de andere tenen
• Gespreide voet; de tenen staan wijd uit elkaar

Meer over de indeling

Voeten worden door meerdere volkeren al eeuwenlang gezien als spiegel van het lichaam. De indelingen zijn dan ook niet wetenschappelijk, maar vooral gebaseerd op observaties en culturele interpretaties.

De voetvorm is echter vooral erfelijk en daarna beïnvloedt door leefgewoonten. Mensen die regelmatig blootvoets lopen bijvoorbeeld, krijgen bredere en sterkere voeten dan mensen die altijd schoenen dragen.

Verhalen bij de voetindeling

De verhalen die door de eeuwen bij de voeten en tenen ontstonden zijn wel grappig en wellicht fascinerend:

• De Egyptische voet komt bij meer dan de helft van de mensen in de wereld voor. Veel mensen beschouwen het als de ‘normale’ voetvorm en associëren het met elegantie. Schoenontwerpers gaan vaak uit van deze voetvorm.
• Ongeveer 20 tot 25% van de wereldbevolking heeft een Griekse voet. Die voetvorm is overigens in de indeling gekomen doordat het veel werd gezien in kunst en beeldhouwwerken uit het oude Griekenland.
• De Romeinse voet kun je tegenkomen bij ongeveer 15-20% mensen. Deze voetvorm wordt geassocieerd met symmetrie en evenwicht. Het zou populair zijn in het oude Rome omdat de voet stevig stond in de sandalen die men toen droeg.
• Keltische voeten komen weinig voor en zijn vooral te vinden bij mensen met een Noordwest-Europese achtergrond. Mensen met zulke voeten, vooral Ieren en Schotten, zouden creatief en veelzijdig zijn. Maar ook koppig en moeilijk te doorgronden.
• De Duitse voet komt ook weinig voor en is voornamelijk te vinden bij mensen in noord en midden Europa. Er is weinig bekend over de eigenschappen die mensen met zulke voetvormen worden toegedicht.

Onderzoek naar vormen van voeten

De indeling zoals hierboven is dus vooral gebaseerd op culturele overlevering. Wetenschappelijk is er niet of nauwelijks aandacht aan gegeven, want het wordt als onzin beschouwd. Maar dat wil niet zeggen dat de wetenschap niet geïnteresseerd is in de vormen van voeten. Ze is dat wel en niet slechts in de stand van de tenen.

Er kan bij onderzoek naar de vormen van voeten een onderscheid worden gemaakt in diverse wetenschappelijke disciplines, bijvoorbeeld medisch en antropologisch. Hieronder zal ik enkele onderzoekbronnen opsommen met hun interessegebied.

Biomechanica

De stand van de voeten en de zogenaamde voetboog (de wreef) hebben grote invloed op hoe we lopen en rennen. Onderzoek richt zich daarom op de voetbogen. Die zijn namelijk ook belangrijk voor bijvoorbeeld evenwicht vinden en schokabsorptie (het vermogen van je voeten om schokken en stoten op te vangen en te verminderen) bij lopen, rennen en springen.

Onderzoekers onderscheiden hierbij een normale voetboog, platvoeten en een hoge voetboog (ook wel holle voet genoemd). Ze analyseren onder andere het rollen van de voeten tijdens het lopen en rennen. Te veel naar binnen (overpronatie) of naar buiten (supinatie) rollen kan leiden tot blessures en gewrichtsproblemen. De resultaten leiden tot bijvoorbeeld het verbeteren van schoenen en inlegzolen.

Moderne technologie

Steeds meer onderzoekers gebruiken moderne technologieën bij hun onderzoek, zoals voor het meten drukplaten en 3D-scans. Hiermee kunnen ze nog nauwkeuriger dan vroeger oplossingen ontwikkelen en de invloed van een verkeerde voetstand bekijken.

Kunstmatige intelligentie en computersimulaties helpen bij het analyseren en voorspellen van veranderingen in voetvormen en – standen. Dankzij AI (Artificial Intelligence) kunnen ze bijvoorbeeld snel voetafwijkingen herkennen en persoonlijke oplossingen bieden. Terwijl de simulaties tonen hoe veranderingen in de voetstand invloed hebben op bijvoorbeeld knieën, heupen en ruggengraat.

Medisch onderzoek

Het aantal medische onderzoeken rondom voeten is enorm. Met een paar zoekwoorden vond ik al meer dan 100.000 onderzoeken. Veel studies richten zich daarbij op afwijkingen, zoals platvoeten. Dit kunnen erfelijke afwijkingen zijn, maar ze worden ook veroorzaakt door slechte schoenen of overbelasting.

De voetstand is medisch gezien ook belangrijk bij bijvoorbeeld suikerziekte (diabetes). Afwijkende voetstanden kunnen bij patiënten drukplekken, zweren en infecties veroorzaken. Wetenschappers doen daarom onderzoek naar de voetstand en complicaties bij diabetici.

Er zijn ook onderzoekers die zich met name richten op de voetstand bij kinderen. Omdat vroeg vaststellen van een slechte voetstand kan helpen problemen op latere leeftijd te voorkomen.

Sportprestaties

Sportfysiologen zoals oud-schaatser Harm Kuijpers kijken ook naar de voetstand. Bijvoorbeeld om blessures te voorkomen. De kennis van voetstanden gebruiken ze om persoonsgerichte trainings- en/of herstelprogramma’s te schrijven.

Met diezelfde kennis ontwerpen (sport)schoenfabrikanten nieuwe schoenen. Maar ze maken ook schoenen die mensen helpen bij afwijkingen met afrollen van de voet tijdens het lopen (de hierboven genoemde overpronatie en supinatie. Daarbij gaat het vooral om herstel.

Namen van tenen

Tijdens het schrijven vroeg ik me af of tenen ook namen hebben, zoals vingers. Bij de vingers kennen we immers de duim, wijsvinger, middelvinger, ringvinger en pink. Voor tenen blijken er wel namen te zijn. Maar die zijn veel minder ingeburgerd.

Dan zou de grote teen te vergelijken zijn met de duim. De teen ernaast wordt tweede teen. Sommigen noemen het de lange teen. Dat komt nog van de Griekse voet, waarbij de tweede teen langer is dan de grote teen. Die teen wordt overigens ook wel Morton’s teen genoemd.

In het midden zit vanzelfsprekend de middelste teen, vergelijkbaar met de middelvinger. En de vierde teen wordt zo genoemd, maar sommigen noemen het ook wel ringvinger. Hoewel er zelden een ring om wordt gedragen. De kleinste teen wordt dan ook weer pinkteen.

Overige naamgeving aan tenen

In wetenschappelijke kringen gebruikt men eenvoudig de Latijnse naam voor tenen, digitus pedis (= teen van de voet), met daarbij de nummers een t/m vijf. Dus digitus primus voor de grote teen, digitus secundus voor de tweede teen tot digitus quintus voor de vijfde teen.

In verschillende culturen en talen bestaan ook nog speelse of informele namen. Meest interessant is het Engelse ‘This little piggy’, dat we in Nederland kennen als ‘Dit kleine biggetje ging naar de markt’. De tenen worden daarbij aangeduid met menselijke eigenschappen.

Er zijn ook mensen die de grote teen vanwege sterk en stabiel De Olifant noemen. En de kleine teen heet dan De Muis. Anderen zien de tenen als zwemvliezen en noemen het De Eendenpootjes.

Vanuit een andere invalshoek spreken weer andere mensen van De Verkenner (grote teen) en De Volhouder (kleine teen). Alle tenen samen kunnen dan ook als Het Orkest voorbij komen in gesprekken.

Tenen aan de voeten en persoonlijkheid

Aan het eind kom ik vanzelfsprekend toch nog even terug op de voettypen. Hoewel niet wetenschappelijk verantwoord zijn er persoonlijkheidstypen gehangen aan voeten. Of eigenlijk dus de stand van de tenen. Wellicht dat Pieter daarom benieuwd was naar die van mij. Hier de bijbehorende eigenschappen van de vijf bekendste :

• Griekse tenen: Creatieve en enthousiaste leiders, met een hang naar avontuur.
• Egyptische tenen: Rustige, diplomatieke mensen die orde en balans waarderen.
• Romeinse tenen: Praktisch en betrouwbaar persoon, met een focus op stabiliteit en succes.
• Keltische tenen: Complexe en eigenzinnige denkers, vaak met een passie voor geschiedenis.
• Duitse tenen: Conservatief en betrouwbare mensen met doorzettingsvermogen.

Aanvullende informatie

• De Griekse voetvorm noemt men ook wel Morton’s teen naar de Amerikaanse orthopedisch chirurg Dudley Joy Morton (1884-1960). Hij beschreef de voet met lange tweede teen als aangeboren aandoening en startte meer onderzoek naar die teen.
• Onderzoek toont dat de voetvorm tussen etnische groepen en geslachten verschilt. Aziatische volkeren hebben bijvoorbeeld vaak bredere voeten dan mensen uit Australische of Pacifische regio’s. Ook hebben vrouwen doorgaans kleinere voetmaten, maar met een hogere wreef dan mannen binnen dezelfde etnische groep. Een uitgebreid artikel daarover staat op deze website.
• De voetvorm is ook beïnvloed door historische levensstijl en culturele gebruiken Rondtrekkende volkeren (nomaden) hebben vaak hogere voetbogen, waarschijnlijk door lopen van lange afstanden over ruw terrein. In gemeenschappen die op een plaats leven zijn de voeten vaak vlakker, mogelijk door minder belasting en het vroege gebruik van schoenen. Zie bijvoorbeeld deze website.
• Alleen al op de zoekwoorden Foot Shape Variation Human vond ik al ruim 100.000 onderzoeken.
• Zie ook berichten op mijn site rondom voeten