Het bestuur van een seniorencomplex verbood sterke drank in een ontmoetingsruimte. Het drankje advocaat werd veelvuldig genoemd in de berichtgeving. Gelukkig waren daarbij ook berichten waarin het ontnemen van het genotsmoment ter sprake kwam. Waarin een gezond leven niet gelijk staat aan een leuk, goed en fijn leven.

Angela de Jong, TV-recensent van het AD, schreef bijvoorbeeld: Daar ben je dan 80 of 90 voor geworden, heb je de oorlog voor overleefd en je hele leven voor in de haven lopen buffelen. Om op je ouwe dag te horen te krijgen dat iemand anders wel even beslist wat goed voor je is. Zodat je niet op je 86ste het hoekje omgaat, maar een paar maandjes later.

Iets minder gezond fijn leven

En zo denk ik er ook over. Natuurlijk is het verstandig te matigen met alcohol. En waarschijnlijk is het goed te veel drinken in een ontmoetingsruimte te ontmoedigen. Overigens verbood het bestuur alcohol in dit specifieke geval in die ruimte en vooralsnog niet op de kamer.

Maar helaas is er niet alleen deze betutteling. Steeds meer dingen worden verboden met halfzachte onderbouwing en verwijzing naar verouderde regels. Ik ga er hier geen opsomming van geven, maar wil nog wel iets opmerken: bij elk verbod, of plezierig leven tegenwerkende regel, is er wel een ‘autoriteit’ te vinden die het onderschrijft. Zoals die er ook zou zijn als het om een tegengestelde situatie zou gaan.

Wetenschap, gezondheid en …

Ik lees veel over voeding, waar alcohol in dit geval ook onder valt. Daarbij zie ik zo veel elkaar tegensprekende wetenschappers, dat ik concludeer dat er geen goed of slecht is. En wat gezond is of niet hangt van veel meer factoren af dan worden meegenomen in onderzoek. Elke gezondheidsclaim van de ene onderzoeker kan vaak eenvoudig worden weerlegd door het onderzoek van een ander.

Bij gezondheidsclaims in het algemeen moet je wel een verschil maken tussen die van influencers, voedingsgoeroes en wetenschappers. Maar zelfs als je alleen de conclusies van wetenschappelijk onderzoek leest is het verstandig kritisch te blijven. En zeker niet alleen te lezen wat in je eigen straatje past.

… politiek

Het is naast het lezen van de onderzoeken, ook leuk te ontdekken welke politieke overwegingen achter bijvoorbeeld een verbod staan. Waarbij ik onder politiek voor het gemak niet alleen Den Haag en dergelijke bedoel. Maar ook de besturen van bijvoorbeeld een welzijnsorganisatie die alcohol verbiedt. Want zo’n verbod bevat diverse elementen die typische politiek zijn, zoals machtsverhoudingen, waarden, belangen en een ‘vermeend’ gemeenschappelijk doel.

Het verbieden van bijvoorbeeld alcohol in een seniorencomplex kan zijn ingegeven door een mix van morele, sociale, symbolische en praktische overwegingen. Daarbij spelen wetenschappelijke argumenten vaak een ondersteunende rol. In andere gevallen, dan het alcoholverbod, zie je politieke, economische, juridische, strategische en andere belangen.

Advocaat, een geschiedenis

Bij de geschiedenis van het drankje advocaat komen doorgaans twee verhalen naar boven. De eerste wijst op de herkomst van advocaat. Daarbij zou het oorspronkelijk een drankje van avocado’s zijn uit Indonesië (mogelijk jus alpukat) en de Antillen. Het tweede verhaal vertelt over Johannes Gerardus Cooymans. Hij zou, bij gebrek aan avocado’s, in de 19de eeuw het eierdrankje advocaat hebben bedacht.

Het zijn leuke verhalen of eigenlijk slechts opmerkingen bij de geschiedenis van advocaat. Beide zijn volgens sommige bronnen echter nauwelijks geloofwaardig of slechts een fase uit de geschiedenis.

Avocado’s in Indonesië en de Antillen

Avocado’s komen oorspronkelijk uit Centraal- en Zuid-Amerika. De vrucht heeft een lange geschiedenis in deze regio, waar het al duizenden jaren wordt geteeld door inheemse volken. Pas na de ontdekking van Amerika namen Europeanen producten uit die streek mee. De Spanjaarden introduceerden de avocado op de Filipijnen. Van daaruit heeft de vrucht zich verspreid naar nabijgelegen gebieden, waaronder Nederlands-Indië (het huidige Indonesië).

Het werd in die streken echter geen veelgebruikt of wijdverbreid gewas. Pas in de 19de, maar waarschijnlijker de 20ste eeuw, werd de avocado en de teelt ervan wereldwijd populair. Daarna begon pas het op grotere schaal verbouwen van avocado’s in Indonesië en de Caribische eilanden, waaronder de Antillen.

Johannes Gerardus Cooymans

Er is redelijk veel bekend over Johannes Gerardus Cooymans. Hij werd geboren op 19 juni 1798 in Mook. In zijn vrije tijd bereidde hij allerlei likeuren en kruidenbitters. Daarvoor bedacht hij zelf recepten, waaronder eentje met eieren en brandewijn. Dat recept kennen wij nu als de goudgele, wat stroperige alcoholische drank. Volgens veel bronnen is die geschiedenis rondom Cooymans echter slecht gedocumenteerd.

Het verhaal dat rondgaat is dat Cooymans het Indonesische drankje niet kon maken omdat er geen avocado’s waren. Hij gebruikte daarom eieren. Brandewijn was al in de 16de eeuw bekend. Men bereidde in die tijd al drankjes waarbij aan brandewijn honing, kruiden en dergelijke werden toegevoegd. Dat waren zowel medicinale als recreatieve drankjes. En eieren roemde men toen ook al vanwege medicinale eigenschappen.

Eieren drankjes met alcohol

In meerdere oude kookboeken staan al recepten voor drankjes met eieren en alcohol. Vaak was wijn de gebruikte alcohol. Wijn was toen nog wel anders dan tegenwoordig. Maar bijvoorbeeld in het boek ‘Opera dell’arte del cucinare’ uit 1570 van Bartolomeo Scappi staan ook al eierdrankjes met gedistilleerd. Zijn boek is in 1612 gedeeltelijk vertaald door Antonius Magirus naar het Nederlandse ‘Koock-boeck, ofte Familieren keuken-boeck’.

Het is goed mogelijk dat Cooymans het recept van de huidige advocaat bedacht. En met zijn eigen fabriek, merk en dergelijke zorgde hij voor de promotie en popularisering. Maar hij bouwde voort op allerlei eerdere recepten, zoals dat bij vrijwel alle voedingswaren gebeurde. En onder die eerdere recepten waren wellicht zelfs al mengsels van brandewijn en eieren.

Tokkelroom

Ik ken een aantal oudere vrouwen die tokkelroom prefereren boven advocaat met slagroom. Dat heeft niet per se te maken met het lagere alcoholpercentage. Ik vermoed dat het vooral gemakzucht is. Een van de vrouwen vertelde me ooit, ‘de slagroom zit er al in’. Dat zou direct ook de reden kunnen zijn dat het alcoholpercentage van tokkelroom lager is.

Want voor het overige is tokkelroom hetzelfde als advocaat, een eierdrankje met alcohol. Maar recepten van zowel tokkelroom als advocaat verschillen per merk. Dus het ene glaasje advocaat is het andere niet. En dat geldt ook voor tokkelroom. Jammer is bovendien dat bij veel merken advocaat kleurstoffen worden toegevoegd om het geler en daarmee aantrekkelijker te maken.

Advocaat vs tokkelroom

Advocaat wordt gemaakt van een mengsel van eigeel, suiker en een alcoholische basis, zoals brandewijn of een neutrale alcohol. Het alcoholpercentage ligt tussen 14% en 20%, afhankelijk van het merk en de bereiding. De hogere concentratie alcohol zorgt voor de kenmerkende stevigheid en houdbaarheid van advocaat.

Tokkelroom bevat dezelfde ingrediënten als advocaat, maar er wordt slagroom aan toegevoegd. De slagroom verdunt het mengsel, waardoor het alcoholpercentage meestal rond de 8% tot 14% ligt. Dit maakt tokkelroom zachter en romiger, maar ook minder sterk in alcohol.

Smaakverschil en naam

De toevoeging van slagroom aan tokkelroom verlaagt niet alleen het alcoholpercentage. Het verandert ook de textuur en smaak, omdat er met slagroom een flink niet-alcoholisch ingrediënt in het mengsel zit.

Advocaat beschouwt men daardoor meestal als een likeur. Het wordt vaak geserveerd met slagroom er bovenop. Tokkelroom wordt gezien als een meer toegankelijke drank. Het kan genuttigd worden bij gelegenheden waar ook advocaat gebruikelijk is. Maar het is vooral ook een dessertdrank. En het lagere alcoholgehalte maakt het geschikter voor een breder publiek.

Minder alcohol in tokkelroom

De oudere vrouwen wilden wellicht minder alcohol. Of ze konden twee glaasjes tokkelroom nemen in plaats van een glaasje advocaat. Dat had nog een overweging kunnen zijn voor een zachter verbod. Van advocaat via tokkelroom naar ‘ga maar op je kamer drinken, want in de ontmoetingsruimte is alcohol verboden’.

Aanvullende informatie

• Het hierboven genoemde Indonesische avocado-drankje ‘jus alpukat’ is een niet-alcoholische drankje gemaakt van gepureerde rijpe avocado’s, gecondenseerde melk en chocoladesiroop. Het heeft een romige textuur die enigszins vergelijkbaar is met advocaat.
• Van Marian Donner verscheen in 2019 het ‘Zelfverwoestingsboek‘. Daarin nam ze het op voor alcoholgebruik. Wellicht is alcohol niet gezond merkt ze op. Maar een gezond leven staat volgens haar niet per se gelijk aan een fijn en goed leven. Samenzijn met een beetje alcohol levert sociale, verbindende momenten op die waardevol zijn. Niet alleen voor jongeren, maar ook voor ouderen in een ontmoetingscentrum.
• Een wat ouder boek waar ik door bovenstaande aan moet denken is ‘De toekomst van vrijheid‘ uit 2009. Zakaria Fareed schrijft dat democratie vrijwel synoniem lijkt aan vrijheid. Maar democratie kent schaduwzijden waarvan we ons bewust moeten zijn. Wellicht, het is te lang geleden dat ik het las, bedoelt hij daarmee ook de doorgeslagen besturen, commissies en andere praat- en kletsgroepen die over de vrijheid van anderen beslissen.
• Hierboven had ik het over betutteling. Het is een woord dat tegenwoordig regelmatig wordt gebruikt in de media. Een definitie van betutteling: Betutteling is een vorm van ‘over de grens van de ander heengaan’. Het ontneemt een ander de mogelijkheid zelf keuzes te maken, eigen behoeften in te vullen en/of verantwoordelijkheid te nemen voor het eigen leven.
• De afbeelding in de header is gemaakt met ChatGPT en in het schilderij is door mij, tegelijk met enkele andere aanpassingen, een foto gemonteerd van een olieverschilderij uit 1855 van Johannes Gerardus Cooymans.
• Nog een bericht van mij over kritisch zijn en informatie inwinnen en nog eentje ‘wetenschappelijk onderzoek blijft een probleem‘. Wellicht in dit verband ook een aanrader, het boek ‘Leugen & Waarheid‘ uit 2021 van Bas Heijne. Hij zoekt daarin naar het verhaal achter krantenkoppen, met o.a. de achterliggende vraag ‘Waarom groeit het wantrouwen jegens de wetenschap?’