
Blue Monday, al veel ouder dan 2005
Gisteren was het blauwe maandag. Een dag die we ook in Nederland Blue Monday noemen. Het zou de dag van het jaar zijn, de derde maandag van het jaar, die het meest deprimerend voor ons is. Mensen zouden zich op die dag verdrietig, melancholiek en neerslachtig voelen. En als je erin gelooft dan zal je waarschijnlijk op Blue Monday niet lekker in je vel zitten.
Maar het is onzin. Blue Monday is bedacht door Cliff Arnall. Hij zou een psycholoog zijn (geweest) aan de Cardiff University. Maar daar kent niemand hem (nog). Deze Arnall bedacht het in 2004 als een vakantie promotie voor reisbureau Sky Travel. Inderdaad onderdeel van het Britse televisiebedrijf Sky. Dat bracht het in 2005 naar buiten in een persbericht.
De Blue Monday berekening
Arnall beweerde dat hij tot de derde maandag van het jaar was gekomen door een berekening. Daarbij had hij diverse variabelen opgenomen in een vergelijking. Variabelen waarvan iedereen zich kan voorstellen dat ze onzin zijn, niet tot een meetbaar systeem horen of behoren tot onverenigbare grootheden.
Hij gebruikte in zijn berekening bijvoorbeeld ‘het weer’, ‘tijd tussen nieuwjaars-voornemens en het niet nakomen daarvan’, ‘motivatieniveau’, ‘de tijd vanaf Kerstmis’ en meer van die bizarre variabelen.
Promotionele Blue Monday
Als promotie vind ik het wel leuk bedacht. Met het verhaal van Arnall verleidde het reisbureau mensen een reis te boeken. Mensen die zich somber en terneergeslagen voelden. Logisch, het was Blue Monday. Wellicht dat een vakantie in de zon uitkomst zou kunnen bieden.
Er zullen begin van het jaar best dagen zijn waarop mensen zich minder fijn voelen. Zoals er ook is geconstateerd dat in November meer zelfdodingen plaatsvinden. Dat is ook berekend, maar gewoon door te registreren en tellen. De verklaring is ook logischer. De zelfdodingen komen door winterdepressie (SAD), eenzaamheid richting de feestdagen, de (financiële) druk van sociale verwachtingen rond die feestdagen.
Is er één deprimerende dag?
Meerdere wetenschappers hebben de berekening van Arnall afgedaan als onzin. Vooral om bovenstaande redenen. Maar zou er een deprimerende dag kunnen zijn? Een Blue Monday, Blue Tuesday of Grey Wednesday.
Het zou kunnen volgens neurowetenschapper Dean Burnett, voormalig docent psychiatrie aan de Universiteit van Cardiff. Hij sluit het in ieder geval niet uit. Het vereist volgens deze onderzoeker, die vanaf 2012 elk jaar schreef over Blue Monday, een groot onderzoek. Minstens 10.000 maar liever meer deelnemers zijn nodig. Die groep zou bovendien een dwarsdoorsnede van de bevolking moeten zijn.
Woerden en het onderzoek
Vroeger gingen we als marktonderzoeker dan naar Woerden. Dat stond toen bekend als een stad met zo’n bevolking van allerlei leeftijdsgroepen, sociale achtergronden, nationale afkomst en meer.
Maar daarmee ben je er nog niet volgens Burnett. Want wat voor de ene persoon deprimerend is, daar haalt een ander zijn schouders voor op. Met andere woorden, iedereen heeft verschillende dingen die hem, haar of het neerslachtig, somber of verdrietig maakt. Voor al die stemmingen zou een meetbare schaal moeten komen, die loopt van 1 tot 10 of zelfs hoger.
De grote groep deelnemers zou bovendien die stemming dagelijks een jaar zelf moeten evalueren. Een subjectieve waarneming die een extra reden geeft met een heel grote groep te werken. Want alleen dan kun je komen tot een statistisch significant onderzoek. Een onderzoek dat willekeur en afwijkingen vermindert of uitsluit en de resultaten betrouwbaarder maakt.
Beste junkfood om ’s avonds te eten
Een jaar na zijn eerste column schreef Dean Burnett in 2013 een tweede column. Hij vertelt daarin dat hij een jaar eerder wellicht te voorzichtig was met het veroordelen van Blue Monday en de berekening van Cliff Arnall. In die tweede column maakt hij drie soortgelijke berekeningen als Arnall. Daarmee berekent hij onder andere welk junkfood je ’s avonds het beste kunt kiezen.
Zijn berekening is natuurlijk vooral grappig bedoeld in zijn betoog over Cliff Arnall en Blue Monday. Dit is zijn formule:
Hij neemt daar de volgende variabelen in mee:
- G = Vetquotiënt
- Gd – Gefrituurde variabele
- Cv = Calorische waarde
- M = % vleesgehalte
- uM = % vleesgehalte (niet identificeerbaar)
- Ss = Slaapfactor van salade erbij
- Fp = Waarschijnlijkheid van voedselvergiftiging
- S = Nuchterheid van klant
Blue Monday, al veel ouder dan 2005
Ik vond een artikel uit 1791 in het tijdschrift Walkers Hibernian. Daarin vertelt de schrijver over Blue Monday. Het is niet een blauwe maandag zoals die van Cliff Arnall. In diverse Europese landen verwees het naar de maandag waarop arbeiders het rustig aan deden na een weekend van zware drinkpartijen.
Na een weekend van overmatig alcoholgebruik zouden veel arbeiders niet in staat zijn hun werk goed uit te voeren. Ze zouden traag zijn of helemaal niet werken. Dat leidde tot inefficiëntie en minder productie. Het woord ‘blue’ verwees naar de kater en gevoelens van melancholie, niet per se naar deprimerend.
Dit fenomeen werd vooral in Groot-Brittannië en Ierland waargenomen, waar arbeiders hun eigen werktijden konden bepalen. Dat maakte de verleiding groot na het weekend langzaam aan de werkweek te beginnen.
Verbod… of niet
Het artikel in Walkers Hibernian is voortgekomen uit een boek van de Duitser Johann Stephan Pütter, hoogleraar Rechten aan de Universiteit van Göttingen. Dat boek heet ‘Een historische ontwikkeling van de huidige politieke constitutie van het Germaanse Rijk’. Pütter schrijft in het boek onder andere over de hier bedoelde Blue Monday rond arbeid.
Het gaat dan om een bevelschrift uit 1731 waarin ‘Blue Monday’ wordt afgeschaft. Dat moest de misstanden tegengaan. Maar ook de gewoonte om die maandag rustig aan te doen, of helemaal niet op het werk te verschijnen. Veertig jaar later wordt in 1871 door de Duitse keizer opnieuw zo’n wettelijke verordening uitgevaardigd. Als ik het goed begrijp hield werd het verbod veel genegeerd en deden regionale overheden weinig aan handhaving.
Meer Blue Monday
Volgens andere artikelen noemt men vanaf eind 18de eeuw op sommige plaatsen de gehele maand maart ook Blue Monday. Een mogelijke verklaring is dat maart een periode van het jaar was dat arbeiders en boeren het moeilijk hadden. De wintervoorraden waren vaak op en het nieuwe landbouwseizoen moest nog beginnen.
De verwijzing naar “Blue Monday” als een aanduiding voor de hele maand maart heeft te maken met een bredere interpretatie van de term die in sommige historische contexten werd gebruikt. Deze verwijzing lijkt vooral te maken te hebben met economische of sociale omstandigheden die specifiek waren voor die periode van het jaar. Het was een moeilijke tijd waarin mensen moesten overleven met weinig middelen.
Maandag voor geheel maart
De term ‘Blue Monday’ voor de gehele maand zou een voortzetting zijn van de eerder bedoelde dag. Sommige bronnen schrijven dat ‘Monday’ symbool werd voor een dag van lage activiteit en traagheid. Het zou daardoor metafoor worden voor een hele periode van weinig activiteit.
In afwachting van de lente deden boeren hooguit wat voorbereidend werk. Werkzaamheden die geen of weinig geld opleverden.
En de dag van de blauwe maan
De term ‘Blue Moon’ verwijst naar de zeldzame verschijning dat het twee keer volle maan is in één kalendermaand. Dit gebeurt omdat een maanfase ongeveer 29,5 dag duurt, terwijl de meeste maanden 30 of 31 dagen hebben. Hierdoor komt ‘blue moon’ ongeveer eens in de twee tot drie jaar voor. Heel weinig dus.
De dag waarop het plaatsvond werd ‘blauwe maandag’, waarschijnlijk nadat Duitsers het ‘bleuer Montag’ noemde. En die van de blauwe maan, in de betekenis van weinig en korte tijd, vinden we terug in de uitdrukking, ‘hij werkte een blauwe maandag bij ons’. Ik kwam het gebruik meer tegen, zoals in ‘er zal nog wel een blauwe maandag voorbij gaan voor het zover is’.
Dag van de blauwe maan
De blauwe maan herkende men al in de middeleeuwen en werd waarschijnlijk ook zo genoemd. In volksculturen gebruikte men immers metaforen om een zeldzame gebeurtenis of uitzonderlijk fenomeen te duiden. Een oude Engelse uitdrukking bij een zeldzame gebeurtenis is bijvoorbeeld ‘once in a blue moon’.
De hier bedoelde blauwe maan raakte een beetje in de vergetelheid. Het kwam pas weer onder de aandacht door een misverstand. In 1946 schreef de amateur astronoom James Hugh Pruett een artikel in het tijdschrift Sky & Telescope. Daarin verwees hij op een onjuiste manier naar een blauwe maan. Dat ging een eigen leven leiden.
Blauwe maandagen in Nederland
Altijd leuk om te kijken wanneer we in Nederland een bepaalde term gebruikten. Dan kijk ik even niet naar ‘Blue Monday’. Want daarop zoekend vind je eerst heel veel verwijzingen naar de huidige betekenis van Cliff Arnall.
Een vroeg gebruik, zonder uitleg, kom ik tegen in een boekje uit 1871 waarin gedichten worden verklaard. Eelco Verwijs vertelt in ‘Van vrouwen ende van minne’ dat blauw de betekenis heeft van nietig, ongegrond en bedrieglijk. Waarbij hij blauwe bloempjes en blauwe maandag als voorbeelden geeft.
Andere blauwe maandagen
In een uitgave uit 1867 van de Nieuwe Utrechtsche courant doet een redacteur een kleurenstudie. Volgens dat artikel komt ‘blauwe maandag’ van de blauwe draperieën die op maandag aan kerken werden gehangen na witte zondagen. Een variant van die kerkelijke verklaring staat in het woordenboek van F.A. Stoett. Hij verklaart de ‘blauwe maandag’ door te wijzen op de blauwe doeken waarmee een priester in de vastenperiode beelden en het altaar bedekte.
Om dit bericht te besluiten nog even deze blauwe-maandag-opmerking (korte) . Er was in 1972 een zesdelige satirisch televisieserie bij de KRO. Het heette ‘Blauwe maandag’. Het ging over ministeries en bevatte humor en politiek. Waarom ze het Blauwe maandag noemde wordt niet duidelijk.
Aanvullende informatie
- Mensen van de Universiteit van Cardiff kennen Cliff Arnall niet. Volgens sommigen was hij rond 2004 mogelijk onderwijzer van de school voor Voorgezet Onderwijs, onderdeel van de universiteit.
- De eerstvolgende dagen met een blauwe maan zijn (de data kunnen variëren afhankelijk van locatie en de tijdzone):
- 31 augustus 2026 (de eerste volle maan valt op 1 augustus)
- 31 mei 2026 (de eerste volle maan valt op 3 mei)
- 22 augustus 2029 (de eerste volle maan valt op 1 augustus)
- 31 augustus 2028 (de eerste volle maan valt op 1 augustus)
- Dean Brunett schreef van 2012 tot 2018 een serie columns in The Guardian onder de rubrieknaam Brain Flapping. Hij schrijft tegenwoordig voor het BBC-tijdschrift Science Focus. En zijn twee column over Blue Monday uit The Guardian PDF - 224,15 KB.
Artikelen, verhalen en onderzoek
- Het artikel uit 1791 over het verbod op ‘Blue Monday’, naar aanleiding van het boek van Johann Stephan Pütter PDF - 1,26 MB.
- Charles Phelps Cushing schreef in 1917 een uitgebreid artikel in Worlds Work. De titel ‘What can the run-down man do about it?’. Het handelt over ‘Blue Monday’. Maar vanzelfsprekend niet over die in 2005, maar de maart-versie PDF - 3,30 MB.
- Een paar jaar later schreef Ida Baily Allen in het tijdschrift Quiver het artikel ‘Blue Monday through rose-coloured glasses’. Bij haar gaat het over elke maandag, zoals bij de arbeiders. Zij richt zich tot huisvrouwen. Die kunnen op de dag na zondag beter niet in het huishouden werken PDF - 1,07 MB.
- Het artikel ‘Blauw – een kleurenstudie’ uit 1876 in de Nieuwe Utrechtsche courant PDF - 975,95 KB.
- Volgens Alfred Lewy kun je de maandagochtend problemen mogelijk voorkomen met melatonine. Dat vertelt hij in een artikel uit 2001 PDF - 11,43 KB.
- Een aantal Japanse onderzoekers keek in 2009 naar zelfdodingen in Japan. Zou het een Blue Monday fenomeen kunnen zijn, vroegen zij zich af PDF - 1,26 MB.
Ik heb altijd veel meer onderzoeken, artikelen en boeken dan ik hier wil en kan plaatsen. Mocht je interesse hebben in meer informatie, of na bovenstaande bijvoorbeeld het boek van Johann Stephan Pütter willen hebben, stuur dan even een berichtje.
Zie ook het bericht ‘Zon en wolken‘ of ‘1 April, een bijzondere dag‘
Vorige en volgende berichten
« Ouder: Eierkoker kopen, gebruik en meerEen willekeurig bericht
Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.