het wonder in Amersfoort_feat

Een wonder in Amersfoort

Tijdens onze wekelijkse wandeling stappen Pieter, Johan, Gerrit en ik een horeca gelegenheid binnen. Het zag er van buiten al bijzonder uit. Binnen blijkt het een pand uit 1470, vertelt de vrouw die ons de koffie met appelgebak brengt. Het is gebouw dankzij het mirakel van Amersfoort. ‘Een wonder in Amersfoort?’, reageert Johan.

‘Ja, het mirakel van Amersfoort’, zegt de vrouw, terwijl ze naar een tafeltje bij de deur loopt. Ze komt terug met een boek en brochure. ‘Kijk maar, hier staan de wonderen in beschreven. Het zijn er meer dan 500 geweest’.

Wonder in Amersfoort

Pieter pakt het boek aan en leest de tekst voor van de achterzijde: In december 1444 werd buiten de Amersfoortse Kamperpoort een beeldje van Onze Lieve Vrouw onder het ijs gevonden. Zodra het was gered, vonden wonderen plaats die aan dit beeldje werden toegeschreven. De geruchten daarover verspreidden zich als een lopend vuurtje. Een eeuw lang voltrekken zich nog veel meer mirakelen. Daarvan zijn er 542 schriftelijk overgeleverd als korte verhaaltjes die allerlei aspecten van het leven raken.

‘Dit boek is een hertaling in hedendaags Nederlands van handschriften over de mirakelen’, vertelt de vrouw bij ons tweede kopje koffie. Ik neem het boek van Pieter over en maakt een foto van de omslag. Gerrit vertelt de vrouw dat we wekelijks een wandeling maken en koffie met appelgebak nuttigen. Inmiddels kunnen we een top-10 samenstellen. Die van het ‘zoete zusje’ staat daarin op nummer 9. ‘Het gebak was iets te koud, waardoor de smaak niet helemaal vrij komt’, meldt Gerrit als een inmiddels ervaren appelgebak-eter.

Het eerste wonder in Amersfoort

Het mirakel van Amersfoort begint met Geertje Arends. Ze wandelt in 1444 van Nijkerk naar Amersfoort. Daar zal ze als Franciscaner novice intreden in het in 1380 gebouwde Sint Agnietenklooster. Volgens de legende droeg ze een pijp-aarden Mariabeeldje bij zich. Ze vond het niet mooi genoeg en twijfelde het mee te nemen in het klooster. Uiteindelijk gooide ze het in de buitengracht.

En daar werd het dus gevonden. Het was de huishoudelijke hulp Margriet Gijssen die het beeldje van Onze Lieve Vrouw onder het ijs zag. Ze liep daar echter niet zo maar. Ze had drie keer een visioen gehad waarin haar min of meer werd opgedragen naar de plek te lopen.

Kaars en bedevaart

Margriet nam het beeldje mee naar huis en stak een kaars aan. Die brandde drie keer langer dan verwacht. Dat was bijzonder… het eerste wonder in Amersfoort. Haar biechtvader, wiens naam onbekend is, nam het beeldje daarop mee naar de Onze-Lieve-Vrouwekapel. Hij plaatste het beeldje op het altaar van deze kapel uit circa 1350.

Het verhaal dat een wonder had plaatsgevonden met een beeldje uit het water bij de Kamperbuitenpoort verspreidde zich snel. Daarbij hielp het noteren van getuigenissen door een priester. In korte tijd reisden duizenden bedevaartgangers naar Amersfoort. Ze keken in de kapel naar het beeldje. Maar velen wasten zich ook met water uit de singelgracht of namen het water mee naar huis in een waterzak of aardenwerk kruik.

Kamperbuitenpoort en einde bedevaarten

Begin 18de eeuw nam de populariteit van Amersfoort als bedevaartplaats af. Dit had waarschijnlijk te maken met meningsverschillen in de katholieke kerk. Die leidde tot een scheuring in de katholieke kerk in 1723. In 1720 vond de laatste bedevaart plaats naar het beeldje in het klooster en het water bij de Kamperbuitenpoort.

In 1838 brak men die poort af. De poort verkeerde in slechte staat en speelde ook geen rol meer als verdedigingswerk van de stad. Het was een periode waarin in veel steden de militaire functie van stadspoorten stopte. De bouwwerken zag men als obstakels voor verkeer en stadsuitbreiding. Aannemers gebruikte de stenen van de Kamperbuitenpoort voor de bouw van huizen.

Pelgrimstochten herstarten

Begin 20ste eeuw ontstond na een periode van religieuze hervormingen een hernieuwde belangstelling voor de katholieke geschiedenis. Het verhaal van het wonder in Amersfoort kwam weer naar voren. In 1933 richtte een rooms-katholieke kerkgemeente (parochie) een gilde op ter ere van Onze Lieve Vrouw.

Er kwamen altijd nog wel pelgrims naar Amersfoort. Het gilde herstelde officieel de Vrouwevaart, een religieuze tocht ter ere van Maria. Het pijp-aarden beeldje was inmiddels vergaan en de restanten ervan geplaatst in een speciaal daarvoor gemaakte schrijn. Vanaf 1938 kregen het gilde voor de processie een vervangend oud Mariabeeldje in bruikleen.

Gedenksteen over wonder in Amersfoort

In 1994 plaatste de gemeente Amersfoort een gedenksteen voor het wonder in Amersoort. Het herinnert aan de vondst van het Mariabeeldje en het wonderlijk lange branden van een kaars. En natuurlijk aan de vele wonderen die daarop volgden.

Beeldhouwster Aagje Veenhuizen-Pool maakte het ‘pelgrimsteken’. Dat werd geplaatst in de stadmuur nabij de plek waar de Kamperbuitenpoort stond. En ongeveer waar ooit de gedempte singelgracht liep waar de ‘dienstmeid’ het beeldje vond.

Het Zoete Zusje en het kapelhuis

De horecagelegenheid waar Pieter, Johan, Gerrit en ik zijn neergestreken bevindt zich in het zogenaamde ‘kapelhuis’. Het is een van de oudste gebouwen van Amersfoort. In het kapelhuis konden bedevaartgangers samenkomen. De stadsbestuurders van Amersfoort hadden een replica van het Mariabeeldje geplaatst. Daardoor konden de pelgrims ook daar bidden.

Het waren de broeders van de op 16 januari 1445 opgerichte Onze Lieve Vrouwelofs Broederschap die de bouwopdracht gaven. Aan en in het gebouwtje zijn diverse verwijzingen aangebracht naar het katholieke geloof. De drie in elkaar lopende rondingen, ooit venster, staan voor de Heilige Drie-eenheid: Vader, Zoon en Heilige Geest. De vier ronde vensters eronder verwijzen naar de elementen aarde, licht, water en vuur. Tezamen zijn het zeven vensters, naar de zeven dagen waarin God volgens de Bijbel de aarde schiep.

Zoete Zusje

In de loop van de tijd heeft het kapelhuis meerdere functies gehad. Tot aan het eind van de Tweede Wereldoorlog zat er een wijnhandel in. Daarna werd het vijf jaar een woning. Hyke Koopmans en Margje Blitterswijk dreven er vanaf 1950 een stoffenzaak en galerie. In 2018 hield een communicatiebureau kantoor in het pand. En vanaf 2021 vestigde het Zoete Zusje zich in het in 1905 gerestaureerde gebouw. Hun website is vanaf die tijd ‘under construction’. Ik zou terug kunnen gaan en informatie kunnen vragen aan de vrouw die ons hielp. En direct kijken of de appeltaart inmiddels iets warmer wordt geserveerd.

Maar ik zoek even verder. De ingang van Het Zoete Zusje en de beschreven voorgeven bevinden zich op de Krankeledenstraat. Naast of achter het kapelhuis staat nog een oud gebouw met de ingang op de Lieve Vrouwekerkhof.

In dat gebouw, dat mogelijk ooit onderdeel was van het kapelhuis, bevindt zich horecabedrijf De Vier Broers. Dat bedrijf heeft nog ook twee horecagelegenheden: Anne’s Bar en Papa’s Bar. Bij die drie past een zoet zusje.

Aanvullende informatie

  • Amersfoort voerde meerdere oorlogen, o.a. met Gelre en Utrecht, in de tijd dat het beeldje werd gevonden. Het wonder in Amersfoort kwam als geroepen. De ‘beschermheilige’ dwong respect af bij de tegenstander. Het was een kostbaar bezit dat prestige gaf en daarmee macht. De pelgrims, die overal vandaan kwamen, brachten ook geld en stimuleerden de handel. Van dat geld werd de Onze-Lieve-Vrouwetoren gebouwd.
  • Ik schrijf met opzet een streepje tussen ‘pijp’ en ‘aarde’. Want ik las pijpaarden, pij en paarden, nadat ik het woord vond in een religieuze tekst.
  • Het verschil tussen een raam en een venster is eenvoudig. Een raam is het glas, een venster het geheel met kozijn.
  • De middeleeuwse namen van de aankomende non en de huismeid waren respectievelijk: Geertgen Arents (uit Nykercken) en Griet Albert Ghisen.
  • Het wonder in Amersfoort heet officieel ‘het mirakel van Amersfoort’, zie bijvoorbeeld deze wiki-pagina
  • Op Youtube staat een muziekfilmpje dat het verhaal van de vondst van het wonder in Amersfoort verbeeldt. Het is gemaakt door Musicksmonument. Er staat ook Fra Angelico bij. Mogelijk omdat hij rond 1430 ook een Madonna van Nederigheid maakte.
  • Het boek ‘In het water gevonden’ is ook in zijn oorspronkelijke schrift te lezen. Musicksmonument plaatste twee versies op hun site.
Bovenstaand bericht is geschreven op 4 februari 2025 door in de categorie 2025, Geschiedenis, Persoonlijk

Vorige en volgende berichten

« Ouder:

Een willekeurig bericht

Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.

Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *




Veel foto's en illustraties van voor 2020 zijn tijdelijk verwijderd van deze site en server i.v.m. media-reorganisatie
Hello. Add your message here.