In mijn vriendenkring zijn de meningen over The Brutalist verdeeld: sommigen zijn enthousiast, anderen vonden de film tegenvallen. Afgelopen week ben ik zelf naar The Brutalist gaan kijken. Ik had al drie recensies gelezen. Die deden me denken aan Freek de Jonge. Hij zei ooit, ‘wat ik bedoel met mijn show lees ik na de première in de krant’.

Het is opvallend hoe verwachtingen onze kijkervaring kunnen beïnvloeden. Wie met een negatieve blik een film in gaat, vindt vanzelf bevestiging van zijn kritiek. Terwijl een positieve houding een andere ervaring oplevert. Met een open vizier en mijn achtergrond in filmproductie verwachtte ik tot een genuanceerd oordeel te komen.

Het verhaal van The Brutalist

De premisse van The Brutalist zou kunnen zijn: Een Hongaars-Joodse architect die de Holocaust heeft overleefd probeert in Amerika een nieuw leven op te bouwen.

The Brutalist, in het kort

De architect Lázló Tóth komt, na het overleven van de Holocaust aan in de Verenigde Staten. Hij reist door naar Philadelphia en gaat daar bij een neef werken in diens meubelzaak. De zoon van een rijke industrieel komt met de opdracht de bibliotheek van zijn vader, Harrison Lee Van Buren, te renoveren. Tóth verandert het in een prachtige boekenzaal.

De vader keurt het in eerste instantie af. En Tóth gaat, na ontslag door zijn neef, werken als kolenschepper. Maar nadat anderen enthousiast reageren op het moderne ontwerp geeft Van Buren Tóth opdracht een gemeenschapscentrum te bouwen ter ere van zijn moeder.

Tóth weet dan al dat zijn vrouw en een nichtje de Holocaust ook hebben overleefd. Met hulp lukt het hen naar Amerika te emigreren. Daar is Tóth inmiddels druk bezig zijn ontwerp voor het centrum uit te voeren. Een traject met vele hobbels.

Mooie beelden

Het verhaal is in mooie beelden gefilmd. Dat is vooral te danken aan de Britse cameraman Lol Crawley, die directeur fotografie was van de film. In het algemeen is zo’n directeur verantwoordelijk voor de keuze van camera, lenzen, ver- en belichting en dergelijke. Maar hij bepaalt ook mede de fotografie.

Wat veel filmkijkers niet beseffen is dat een film vaak uit een reeks aaneengesloten foto’s bestaat, waarbinnen een scène zich afspeelt. Natuurlijk beweegt een camera daarbinnen, waardoor de foto verandert. Maar als je dit nu weet is het leuk ook de foto’s eens te bekijken bij het kijken naar een film.

Lol Crawley is opgegroeid in Wales en altijd gefascineerd door het landschap daar. Dat kon hij goed gebruiken bij opnamen op het landgoed van Van Buren in The Brutalist. Maar ook bij andere opnamen toont Crawley zijn leerschool van compositie en kleur.

Goed acteerwerk

De beoordeling van acteerwerk vind ik vaak subjectief. In Nederland werden acteurs vaak van de straat geplukt. En zelfs bekende acteurs vragen zich hardop af of acteren een echt vak is. Een vaak gehoord argument voor goed acteerwerk is of de acteur overtuigend overkomt bij de rol.

Dat is bij Adrien Brody zeker gelukt. Daarbij speelt de acteerprestatie. Die begint met voorbereiding. Brody is een Method acteur. Bij die ‘methode’ verplaatst een acteur zich bijna volledig in de persoon die hij of zij moet spelen. Dat gaat soms zelfs zover dat het hun geestelijke en fysieke gezondheid beïnvloedt.

Het feit dat Brody zelf zoon is van naar Amerika gevluchte Hongaren heeft ongetwijfeld bijgedragen bij zijn voorbereiding. Maar hij heeft bovendien zijn uiterlijk mee bij het spelen van een oorlogsslachtoffer uit Oost-Europa. Het zijn drie factoren die hielpen de rol met overtuiging op het publiek over te laten komen.

Bizar filmisch epos

The Brutalist is een epos. Een epische film kenmerkt zich door een grootschalige vertelling, vaak over meerdere generaties. Het bespreekt vaak diepgaande thema’s zoals macht, familie, eer en verraad. Bekende voorbeelden zijn gangsterfilms als The Godfather films, Scarface en Once Upon a Time in America. Maar ook Braveheart, Doctor Zhivago en Avatar.

Bij films is er vrijwel altijd een verhaallijn waarbij niet-uitgewerkte details later in de film terugkomen. Dan worden ze uitgewerkt of krijgen ze enige betekenis. In ieder geval kan de kijker bepaalde scènes of details daaruit bewust of onbewust plaatsen in het verhaal.

Kortom er zit vrijwel altijd logica in goede films. Alle scènes dragen, in beeld en tekst, bij aan het verhaal. In The Brutalist zitten meerdere scènes die onuitgewerkt blijven of waarbij ik, omgekeerd, aan Freek de Jonge moet denken: ‘wat voegt dit toe aan het verhaal?’ Als het antwoord ‘niets’ is, dan is zo’n scène in beginsel overbodig.

Impotent of seksuele geaardheid

Wat moet de kijker bijvoorbeeld met een scène in het begin, waarin Lázló Tóth een bordeel bezoekt. Ondanks aanmoedigingen van de sekswerker komt Tóth niet tot zijn gerief. Is hij impotent? Homoseksueel? Oorlogstrauma?

Later volgt de seksuele onmacht in een scène met Erzsébet, zijn vrouw in de film. En tenslotte komt er nog een scène waarin hij door Harrison Van Buren wordt verkracht. Een scène die, volgens de regisseur, de machtsverhouding tussen Van Buren en Tóth moet bevestigen. Maar die is dan al lang duidelijk.

De eerste scène wordt, voor zover ik heb kunnen nagaan, nergens besproken in recensies en beoordelingen. Erzsébets smeekbeden in de tweede scène komen her en der ter sprake. Meestal met als verklaring dat Lázló Tóth impotent is geworden door de oorlog. Dit zou ook hebben geleid tot zijn heroïne-verslaving.

De verkrachting

Velen bespreken wel de verkrachting door Harrison Van Buren. Zelfs regisseur Brady Corbet, zijn hoofdrolspeler en tegenspeler Guy Pierce, die Van Buren vertolkt, doen er hun zegje over. Zij vinden de scène alle drie noodzakelijk om de machtsverhouding te benadrukken.

Anderen wijzen op de seksuele geaardheid van Lázló Tóth. Die zie ik echter in het verloop van de film niet. Bij Van Buren zou je wel kunnen denken dat een verwijzing aan homoseksualiteit in de film is verwerkt. Van Buren is een in vriendschap gescheiden man met een fixatie op zijn moeder en hij meldt meerdere keren dat hij de gesprekken met Tóth (intellectueel) stimulerend vindt.

Kunstmatige intelligentie

Bij de productie van The Brutalist is gebruik gemaakt van kunstmatige intelligentie. Dat leidde tot enige discussie bij recensenten en anderen. Maar AI bestaat, dus waarom zou het niet gebruikt mogen worden bij de productie van films. Hoe werd het ingezet?

Het AI-programma Respeecher, verfijnde de Hongeaarse uitspraken van dialogen. Daardoor zouden zelfs moedertaalsprekers geen verschil merken.

En volgens ontwerper Judy Becker gebruikte zij het AI-programma Midjourney om drie gebouwen te creëren. Regisseur Brady Corbet ontkent echter dat dit gebeurde. De drie brutalistische gebouwen zouden volgens hem met de hand zijn getekend door kunstenaars.

Kan ChatGPT het script inkorten?

Zou de film niet korter kunnen, vroeg ik me af. Het verhaal vergt nu ongeveer 3,5 uur. Er zitten, vind ik, echter nogal wat overbodige of te trage scènes in. Ik vraag ChatGPT of hij (ik spreek deze AI inderdaad aan als een mannelijke vriend) het filmscript zou kunnen inkorten. Oftewel hetzelfde verhaald zou kunnen vertellen in minder tijd.

Zijn antwoord luidt: Het lijkt mij mogelijk het verhaal van “The Brutalist” effectiever te vertellen in een kortere speelduur. Een strakkere montage en het verwijderen van overbodige scènes zouden kunnen bijdragen aan een meer geconcentreerd en impactvol narratief.

Inkorten, volgens enkele bronnen

Een filmblog stelt dat de film belangrijke thema’s aansnijdt. Maar dat het script ontspoort in het tweede deel. Dat trekt volgens dat blog de algehele kwaliteit van het filmproject in twijfel. En de film kon korter zonder de thema’s tekort te doen.

Op Reddit loopt vanzelfsprekend ook een discussie over de film. Daar meldt iemand dat de originele versie van het script 131 pagina’s bevat en de uiteindelijke versie 170 pagina’s. Dit suggereert dat de film mogelijk scènes bevat die niet strikt noodzakelijk zijn voor het verhaal.

En op onze eigen MovieMeter schrijft iemand die zich verschuilt achter de naam James Cameron. Zijn commentaar is dat de film te weinig plot heeft om de speelduur van bijna 3,5 uur te rechtvaardigen. Dat is iets wat ook meerdere professionele critici opmerken.

Mijn conclusie

Mijn conclusie is gevormd op meer dan bovenstaande. The Brutalist is een film met mooie beelden en goede muziek. Het acteerwerk is goed, vooral dat van Adrien Brody. Het onderwerp (zie de premisse) en de kapstok (de brutalistische bouwstijl) zijn interessant. Dat de film voor 10 miljoen dollar is gemaakt is, gelet op de uitwerking, bewonderenswaardig.

Maar de film is te lang door de onnodige zijpaden en soms onnodig lange scènes. Ik zou de film nog een keer moeten zien om de exacte lengte van sommige scènes te bepalen. Bijvoorbeeld na de eerste ontmoeting van Tóth en zijn neef op het station van Pensylvania dacht ik ‘ja, nu weet ik het wel’. Of moet zo’n lange knuffelscène verbeelden hoe het overleven van een oorlog tot overdreven emoties leidt…

Overbodige scènes

Ondanks de wellicht goede bedoelingen vond ik meerdere scènes overbodig. Zoals de bevestiging van het machtsverschil met een verkrachtingsscène. Het lijkt bijna een sensatiebeluste toevoeging voor de opinie, ‘er zit een verkrachtingsscène in de film’. Zulke opmerkingen herinner ik me ook van de film ‘Irréversible’. In deze omgekeerd verhalende film wordt hoofdrolspeelster Monica Belluci verkracht in een metrotunnel.

Breuer en Golfinger

Het verhaal van Lázló Tóth lijkt losjes gebaseerd op twee Hongaars-Joodse architecten met een brutalistische bouwstijl: Marcel Lajos Breuer en Ernő Goldfinger. Bij de laatste kun je denken aan de derde James Bond film of het zevende JB-boek van Ian Flemming, en dat is terecht.

Marcel Breuer

Er zijn vooral veel overeenkomsten in het script van The Brutalist met het leven van Marcel Breuer. Hij sloot zich op 18-jarige leeftijd aan bij de Bauhaus-school. Daar ontwierp hij, geïnspireerd op een fietsframe, zijn buizenstoel (officieel Wassily-stoel, genoemd naar zijn vriend Wassily Kandinsky).

Breuer vlucht al in 1935 naar Londen. Daar woonde hij samen met de Duitse architect Walter Gropius en de Hongaar Ernő Goldfinger. Later emigreerden Breuer en Gropius naar Amerika. Daar werden ze al vrij snel gewaardeerde bouwers.

Begin jaren vijftig kreeg Breuer een opdracht van benedictijner monniken een grote kerk te bouwen in brutalistische stijl, op een heuvel in Minnesota. Het project verliep niet soepel. Dat kwam vooral doordat Breuer de monniken moest onderwijzen over architectuur. Terwijl zij op hun beurt de onervaren architect in religieuze bouw begeleidde met informatie over de bouw van een heilige ruimte, in een tijd van religieuze hervorming.

Ernő Goldfinger

Goldfinger ging al in 1921 naar Parijs, dus ook voor de Tweede Wereldoorlog. Na zijn studie daar ging hij voor een vervolgstudie naar Londen. Daar raakte hij als snel verwikkeld in een rechtszaak omdat zijn eerste grote klant weigerde te betalen. De klant vond het gebouw dat Goldfinger had neergezet ‘te modern’.

En geldnood zoals Tóth kende Goldfinger niet. Hij was in de dertiger jaren van de vorige eeuw getrouwd met Ursula Blackwell, de erfgename van voedselfabrikant Crosse & Blackwell. Goldfinger bouwde voor zijn gezin een woonhuis in brutalistische stijl. Ian Flemming vond dit huis zo lelijk, dat hij een tegenstander van James Bond de naam Goldfinger gaf.

VistaVision, het filmmateriaal

The Brutalist is opgenomen in VistaVision. Het logo daarvan wordt als ik me niet vergis ook getoond aan het begin van de film. Bij sommige bronnen staat dat de film op 70 mm is geschoten. Dat vraag om enige uitleg. Want het leidt tot onduidelijkheid.

VistaVision vs 70 mm film

VistaVision is een filmformaat dat in 1954 werd geïntroduceerd door filmproductiemaatschappij Paramount Pictures. Het werkt met gewone 35 mm film, waarbij het beeld horizontaal wordt gedraaid. Het afspelen vereist een speciale projector.

Er is ook 70 mm film. Dat heeft dezelfde oriëntatie als 35 mm film, dus verticaal. De beeldgrootte van VistaVision is ongeveer 37 mm x 25 mm. Terwijl 70 mm film een beeldgrootte heeft van ongeveer 52 mm x 23 mm. Dat is dus aanzienlijk groter dan VistaVision.

VistaVision én 70 mm

The Brutalist is dus opgenomen in VistaVision. Maar bij het maken van de kopieën voor projectie zijn enkele daarvan ‘opgeblazen’ naar 70 mm. Dit betekent dat de originele film digitaal of optisch is overgezet op een 70 mm film. Sommige bronnen zeggen dat dit een hogere projectiekwaliteit geeft. Maar dat is onzin natuurlijk, denk aan de zwakste schakel die de kwaliteit van de keten bepaalt.

Hooguit gaat nauwelijks kwaliteit verloren. Het naar 70 mm overzetten zal vooral zijn gedaan om de film te kunnen projecten in bioscopen met daarvoor geschikte projectoren. Andere bioscopen krijgen een film tegenwoordig digitaal of in 35 mm formaat (de beeldgrootte daarvan is ongeveer 24 x 18 mm).

Kleinbeeld in fotografie en filmen

De opmerkzame fotograaf zal nu zeggen dat bij 35 mm film, oftewel kleinbeeld, het beeldformaat 24 x 36 mm is. Maar bij fotograferen rolt de film horizontaal door de camera. Bij een filmcamera en -projector gebeurt dat verticaal. Dan is het beeldformaat dus anders; de ruimte tussen de beeld overigens ook.

Van VistaVision zou je wel kunnen zeggen dat het als een 35 mm film door de filmcamera wordt getrokken. Alleen zijn de

Aanvullende informatie

• Regisseur Brady Corbet gaf uiteindelijk toe dat hij het boek ‘Marcel Breuer and a Committee of Twelve Plan a Church: A Monastic Memoir’ van frater Hilary Thimmesh had gebruikt. Hierin staat een minutieus verslag van de bouw van de kerk in Minnesota.
• De wiki-pagina over de film The Brutalist.
• Op Reddit zijn meerdere discussies over de film.
• De meeste bioscopen krijgen tegenwoordig een digitale kopie, de zogenoemde DCP (Digital Cinema Package). Dit pakket bevat een of meerdere beeld- en geluidsbestanden en een gegevensbestand met aanvullende informatie, bijvoorbeeld voor de aansturing. De momenteel meest gebruikte resolutie is daarbij 2K (2048 × 1080 pixels). Er zijn echter ook al bioscopen met een resolutie van 4K ((4096 × 2160 pixels).
• Kleinbeeldfilm voor fotografie is hetzelfde als 35 mm film voor filmopnamen. De laatste is slechts langer. Bij Polyvisie werd zo’n rol voor filmopnamen gebruikt om foto’s te kopieëren. Bij negatief materiaal werd zo’n rol gekopieerd op diamateriaal. Die beeldjes werden daarna losgeknipt en in diaraampjes gedaan.
• Na het schrijven van bovenstaande stuitte ik, op zoek naar een foto voor de header, ik op deze uitgebreide tekst met veel details over The Brutalist op de website in70mm.
• Bovenstaande schreef ik voordat de Oscars werden uitgereikt.