Vorig jaar logeerde ik anderhalve week bij Ellen. ’s Ochtends nam ze een douche. Direct daarna nam ze de douchewand af met een microvezel doek. Daarna ging ze de douche drogen met een andere doek.

Ik vertelde haar dat ik douchen, wat ik overigens niet elke dag doe, een traktatie vind. Het is verfrissend, geeft rust en meer. Ongetwijfeld worden de gelukshormonen dopamine en serotine aangemaakt. Dat gevoel ga ik niet verpesten door direct aan een schoonmaak te beginnen. Dat leidde vanzelfsprekend tot een discussie met argumenten vanuit verschillende invalshoeken.

De douche drogen, een onderzoekje

De vraag rond de douche drogen nam ik mee. Terloops vroeg ik vrienden en bekenden in gesprekken naar hun douche en badkamer gedrag. Gericht natuurlijk op de badkamer en douche drogen en schoonmaken. Het werd een bonte verzameling methoden.

Douche en badkamer schoonmaakgedrag

Een van de vrienden laat zijn douchekop regelmatig in azijn weken. Terwijl een ander dat ook doet, maar een tandenborstel gebruikt voor het poetsen van de douchekop. En heus, er was er zelfs eentje die een oude afwasborstel gebruikt om de voegen te behandelen.

Ik zou een lijstje kunnen maken van alle gebruikte methoden in de douche en badkamer. Met daarin ook de kennis die wekelijks het afvoerputje schoonmaakt met baking soda en heet water. Het verwijdert zeep- en vetresten, vertelde hij. Of de vriend die na badkamergebruik een tijdje een UV-C lamp aanzet.

Persoon- en situatieafhankelijk

Bovenstaande en andere methoden die ik hoorde zijn persoonsgebonden. Mensen hebben nu eenmaal hun voorkeuren. Sommigen, zoals Ellen, hebben van het schoonmaken een gewoonte gemaakt als onderdeel van een douchebeurt. Anderen kiezen voor een regelmatige schoonmaakbeurt, soms op een vaste dag en tijd.

Naast persoonlijke voorkeuren speelt de situatie een rol. In een gebied met hard water ontstaan sneller kalkvlekken op de tegels. Heeft de badkamer een raam dan is ventilatie gemakkelijk. Met een mechanische methode, bijvoorbeeld een ventilator, kan dat ook. En de materialen waarmee de douche en badkamers zijn gebouwd kunnen een verschil maken, bijvoorbeeld hout, kunststof, metaal en glas.

Waarom douche drogen en badkamer schoonmaken?

Schoonmaken verwijdert zeep- en vetresten en voorkomt kalkaanslag. Maar de belangrijkste reden om de douche en badkamer te drogen en schoon te maken is het voorkomen van bacteriën en schimmels.

Die micro-organismen houden van vochtige badkamers. Ze ontwikkelen zich dan sneller. Vooral voegen, kitranden en oppervlakken met water hebben hun voorkeur. Bacteriën groeien minder snel op glas en tegels dan op bijvoorbeeld douchegordijnen of rubberen afdichtingen. Maar zeepresten en kalkaanslag kunnen een voedingsbodem vormen voor alle micro-organismen.

Welke micro-organismen in badkamer?

In de douche en badkamer kunnen meerdere soorten bacteriën en schimmels voorkomen. En nogmaals, ze gedijen vooral in een vochtige omgeving. Hieronder twee lijsten met bacteriën en schimmels.

Bacteriën in de badkamer

• Pseudomonas aeruginosa – Deze bacterie bevindt zich voor in de natste omgevingen, zoals de douchekop en het afvoerputje. Het kan de huid infecteren en oorontstekingen veroorzaken. Bij een verzwakt immuunsysteem zelf tot ernstige infecties.
• Legionella pneumophila – Deze bekende veroorzaker van veteranenziekte ontwikkelt zich voornamelijk in stilstaand water. Vooral in een lang ongebruikte douche of slecht doorstromende douchekop. Bij de veteranenziekte wordt de bacterie ingeademd via waternevel.
• Staphylococcus aureus (inclusief MRSA) – Zit op de huid en verspreidt zich via waterdruppels en handdoeken. Veroorzaakt huidinfecties, vooral bij kleine wondjes.
• Escherichia coli (E. coli) – Deze komt vooral voor bij WC’s in de badkamer. Het zit op WC-brillen en belandt via spetters of natte handen op ander oppervlakken in de badkamer. Veroorzaakt maag- en darmklachten.
• Klebsiella pneumoniae – Deze goedaardige bacterie zit in de darmen en in ontlasting. Vanuit die laatste komt het in badkamers voor. Daar ontwikkelt het zich op vochtige plekken. Kan bij zwakke mensen ernstige gezondheidsklachten geven.
• Acinetobacter baumannii – Deze bacterie is de meest voorkomende Acinetobacter. Het overleeft goed op vochtige en droge oppervlakken. En het is berucht door zijn antibiotica-resistentie.
• Mycobacterium avium – Dit is bij onderzoek de meest gevonden bacterie op douchekoppen. Inademing kan longinfecties veroorzaken.
• Serratia marcescens – Liefhebber van vochtige plaatsen in badkamer. Zorgt voor een zichtbare oranje-roze slijmerige aanslag op douchetegels, in voegen op in de WC-pot. Kan longontsteking en urineweginfecties veroorzaken.

Schimmels in de badkamer

• Aspergillus (bijv. Aspergillus niger) – Een veel voorkomende zwarte schimmel die groeit in vochtige hoeken en op kitranden. Kan allergische reacties geven en ademhalingsproblemen.
• Cladosporium – Deze schimmel groeit vooral op vochtige wanden en douchegordijnen. Het is meestal onschuldig, maar niet voor mensen met bijv. astma.
• Fusarium – Deze schimmel groeit op natte oppervlakken, in voegen en afvoeren. Veroorzaker van huidinfecties.
• Candida albicans – Dit is een gist die van nature op de huid en slijmvliezen voorkomt. Maar groeit in vochtige, warme omgeving, zoals douches. Kan schimmelinfecties veroorzaken.
• Penicillium – Groeit op vochtige wanden, en in voegen en kitranden. Zichtbaar in blauwgroene en witte kolonies. Sommige maken een gif dat allergieën en ademhalingsproblemen kan vooroorzaken.
• Stachybotrys chartarum – De zogenoemde ‘zwarte schimmel’ groeit op vochtige plekken met veel cellulose, zoals gipsplaten en hout. Het geeft een gif af dat luchtwegklachten en hoofdpijn kan vooroorzaken.
• Alternaria – Deze vaak zwarte of donkergroene schimmel vindt vochtige douchegordijnen en tegels ideaal om te groeien. Het verergert de klachten van mensen met astma.
• Trichoderma – Groeit in voegen en kitranden. Heeft soms een groenachtige kleur. Sommige soorten van deze schimmel maken enzymen die materialen kunnen aantasten. Bij mensen kan het infecties veroorzaken.
• Mucor – Deze donzige, witte of grijze schimmel komt vooral voor in badkamers met slechte ventilatie. Het kan bij mensen met een verzwakt immuunsysteem longinfecties veroorzaken.
• Aureobasidium pullulans – Groeit op douchewanden en in kitranden, maar ook op houten badkamermeubels. Begint vaak als roze schimmel en wordt daarna geleidelijk donkerbruin of zwart. Veroorzaakt huidirritaties en allergieën.

Bacteriën en schimmels houden dus van vochtige omgevingen. Die vinden ze niet alleen in de badkamer. Ook in de keuken voelen de meeste zich thuis. Overigens geven meerdere micro-organismen meer problemen in bijvoorbeeld ziekenhuizen, dan thuis.

Problemen in de badkamer met bacteriën en schimmels

Bacteriën en schimmels geven dus problemen in de badkamer of douche. Een samenvatting van de manier waarop ze zich verspreiden luidt:

• Vocht is de grootste boosdoener. Micro-organismen houden van natte en vochtige oppervlakken (zoals douchekoppen, afvoerputjes en wastafels).
• Warme, vochtige lucht geeft ook een voedingsbodem.
• Slechte hygiëne. Dus niet regelmatig schoonmaken, en handen en textiel wassen.

Voorkomen van bacteriën en schimmelgroei

Uit bovenstaande komt al naar voren hoe je bacteriën en schimmelgroei kunt voorkomen. Enkele voorbeelden:

• Regelmatig schoonmaken van natte oppervlakken zoals de douche, wastafel, en voegen en kitranden.
• Ventileren zodat vocht snel weg kan.
• De douchekop en afvoerputjes reinigen (zeep- en vetresten weghalen).
• Handdoeken en douchegordijnen vaak wassen omdat bacteriën zich daarin kunnen ophopen.
• De douche droog maken.
• Schimmelwerend middelen gebruiken

Enkele aanvullende details

Er is een bijkomend probleem met bovengenoemde en andere bacteriën en schimmels. De vochtigheid en temperaturen waarbij ze gedijen of juist niet verschillen. Legionella bijvoorbeeld groeit vooral in stilstaand water van rond de 35 °C. Bij 50 °C remt de groei, bij 60 °C sterft het geleidelijk en bij 70 °C is het direct dood.

Sommige schimmels sterven al bij 50 °C, andere boven 60 °C. Ze houden allemaal van een vochtige omgeving. Maar meerdere schimmels kunnen overleven bij droge en warme oppervlakken. Die groeien opnieuw als er weer vocht is.

Schoonmaak methoden

Uit mijn onderzoekje bij vrienden en bekenden kwamen al verschillende schoonmaakmethoden naar voren. Bij het voorkomen en verwijderen van bacteriën en schimmels gaat het vooral om schoonmaken en desinfecteren. Desinfecteren omdat de dagelijkse methoden niet toereikend zijn.

Bij zowel schoonmaken als desinfecteren bestaat, om meerdere hierboven genoemde redenen, soms een verschil tussen bestrijden van bacteriën of schimmels.

Een lijst van methoden

• Vocht verwijderen – Met een trekker (raamwisser) en/of microvezeldoek kun je de badkamer en douche drogen. Daarna ook ventileren door raam of deur open te zetten of een ventilator aan te zetten; daardoor kan het vocht verdwijnen.
• Droog houden – Het voorkomt schimmelgroei beter dan bacteriegroei omdat sommige bacteriën ook bij droogte overleven.
• Azijn of citroenzuur – Nabehandelen met deze producten remt de groei van micro-organismen.
• Baking soda (zuiveringszout) – Verwijdert de biofilm waar micro-organismen zich aan hechten. Werkt ook goed in combinatie met azijn.
• HEPA-luchtfilters – De filters vangen bacteriën en schimmels uit de lucht. Vooral bij douchen ontstaan aerosolen (waterdruppels met bacteriën).
• Antischimmelmiddelen – Merkproducten, chloor en waterstofperoxide zijn effectiever met doden van schimmels dan doden van bacteriën.
• Heet water – Water (boven 60°C) helpt bij het doden van meerdere, maar heeft minder effect op schimmelsporen.

Douchewisser of microvezeldoekje

Sommige vrienden en bekenden die ik sprak hebben een voorkeur voor de wisser, ook wel ‘trekker’ genoemd. Anderen gebruiken een microvezeldoekje. In de praktijk is een combinatie van beide ideaal; eerst de wisser, daarna de doek.

De douchewisser is snel en efficiënt. Het verwijdert het meeste water van grote oppervlakken in een paar snelle halen. Dat voorkomt kalkaanslag en strepen. De trekker laat echter vaak een dun laagje water achter en het komt nauwelijks bij hoeken en randen.

Het microvezeldoekje absorbeert dat achtergebleven vocht en het haalt zeepresten en lichte kalkvorming beter weg. En het werkt beter op lastige plekken zoals randen en hoeken, kranen en kitnaden. Het doekje moet regelmatig worden (uit)gespoeld, waardoor het iets tijdrovender is.

Dopamine en serotonine

Ik begon dit bericht met mijn geluksgevoel van het douchen. Douchen en baden blijken uit wetenschappelijk onderzoek zowel psychische als fysieke effecten te hebben.

Warm douchen verlaagt cortisol (stresshormoon) en ontspant de spieren. Dit kan de aanmaak van serotine stimuleren, een neurotransmitter die stemming verbetert en helpt tegen stress en angst. Warm water geeft meerdere mensen een gevoel van geborgenheid, zoals een verzwaringsdeken of knuffel. Dit helpt het humeur te verbeteren.

Koud douchen verhoogt de aanmaak van dopamine met meer dan 200%. Het is daarmee volgens sommige onderzoeken vergelijkbaar met sporten. De dopamine-boost geeft een energiek en euforisch gevoel. Koude activeert ook de bloedsomloop, wat een gevoel van frisheid geeft en de alerter maakt. Het zorgt ook voor een mentale reset, als wakker schudden. Dat helpt tegen neerslachtigheid.

Een algemeen voordeel van douchen is het kalmerende effect van water. Veel mensen voelen dat ze zich ontspannen bij het geluid en gevoel van water. Overigens niet per se bij douchen, ze hebben het ook bij het geluid van regen, bij zwemmen en een wandeling langs de zee. Douchen leidt ook af van dagelijkse routines. Dat werkt rustgevend en helpt de creativiteit.

Na al die voordelen ga ik liefst niet direct de douche drogen en schoonmaken. Ik geniet van mijn douche en ontspan liever eerst. Ik begrijp nu echter beter waarom mensen zoals Ellen er meteen gaan poetsen. Misschien pak ik na mijn ontbijt tóch nog even de trekker en het vezeldoekje erbij.

Aanvullende informatie

Zie ook het bericht ‘washandje, onverslijtbaar nostalgisch product‘ of ‘Natuurazijn voorkomt extra VOS’aerosols‘