Gisteren zag ik een kijkgeschiedenis van Netflix die ik had gedownload. Ik realiseerde me ineens weer dat we leven in een tijd waarin we overal digitale kruimelsporen achterlaten. Wanneer we het niet zelf doen, houden anderen onze gegevens wel vast in databases. In die digitale kruimelsporen staat wat we keken op Netflix, kochten bij de supermarkt, in welk restaurant we zaten, welke boeken we bestelden, en zelfs hoeveel stappen we hebben gezet tijdens alle wandelingen die we deden.

Digitale kruimelsporen

Voor veel mensen voelen al die digitale kruimelsporen als een inbreuk op hun privacy. John, een goede vriend, koopt een product niet als hij bij bestellen te veel gegevens moet invullen. Ik zat er zelfs eens bij toen hij telefonisch zijn voornaam niet wilde doorgeven. Zijn pogingen zijn leuk. Maar hij ontkomt er niet aan ook overal digitale kruimelsporen achter te laten.

Persoonlijk doe ik er niet moeilijk over. Hoewel ik wel voorzichtig ben. Want je hoort te vaak over overheden en bedrijven die slordig met gegevens omgaan, gehackt worden en meer. Maar de andere kant van die digitale kruimelsporen vind ik leuk, en soms zelfs ontroerend.

Mijn Netflix-geschiedenis

Gisteren kwam ik dus een excel-bestand tegen dat ik begin dit jaar downloadde van Netflix. Het is mijn Netflix-geschiedenis. Bijzonder vind ik te constateren dat die geschiedenis alweer ruim tien jaar geleden begon. De allereerste avond met Netflix keek ik naar de pilot-aflevering van Breaking Bad. Daarna volgende een, twee of drie afleveringen per avond. In drie weken bekeek ik de gehele serie van vijf seizoenen.

Ik scroll verder door de lijst en zie meer series, documentaires en films die herinneringen oproepen. De serie die ik samen met een vriendin bekeek, de documentaire die indruk maakte en de actiefilms met vrienden. En dat zijn helaas alleen de digitale kruimels binnen mijn eigen abonnement, denk ik dan. Wat ik bij anderen zag staat er niet bij.

Digitale diensten zijn in zekere zin de nieuwe plakboeken, bedenk ik. Ze leggen niets tastbaars vast, geen foto’s of souvenirs. Maar ze vertellen wel iets over hoe ik leefde, waar mijn interesses lagen, en hoe die voorkeuren en stemming in de loop van de tijd veranderde.

Boekhouden als verhaalverteller

Hetzelfde geldt voor boekhouden, realiseerde ik me jaren geleden al. Het is een noodzakelijk kwaad. Ik vind het geen leuk werk de administratie op orde houden, het bijhouden van bonnetjes en uitgaven categoriseren met grootboekcodes.

Maar er zit ook een leuke kant aan boekhouden. Zoals het geheugen opfrissen door te bladeren door de bonnetjes en bankafschriften. Dan kom ik dat bonnetje tegen van dat Italiaanse restaurantje waar ik met een vriendin at. Of dat bonnetje van een ijssalon waar ik met vrienden een ijsje at na een wandeling op de eerste warme dat van het jaar. En de factuur van het bambook dat naast mijn laptop ligt voor snelle en/of tijdelijke aantekeningen.

De bonnetjes en afschriften, oftewel geld in het algemeen, zegt iets over mijn keuzes, gewoontes en waarden. Niet omdat het geld is, maar omdat het verbonden is aan ervaringen. En daardoor aan herinneringen die wat waren vervaagd. Boekhouden is een levensverhaal in cijfers en transacties.

Digitale kruimelsporen, het ongemakkelijke gevoel

Je kunt proberen aan digitale kruimelsporen te ontkomen, zoals John. Maar dat lukt dus niet. Ook ongemerkt zijn er allerlei databases waarin je NAW-gegevens, je betalingen, je kijkgeschiedenis en meer worden vastgelegd.

Persoonlijk erger ik me dus vooral aan het slordige beheer en gebrek aan verantwoordelijkheid bij organisaties die de gegevens bijhouden. Maar ik kan me ook voorstellen waarom anderen een ongemakkelijk gevoel hebben bij al die digitale kruimelsporen. En zelfs dat het weerstand oproept dat bedrijven zoals Netflix, Google en banken precies weten wat je doet, wanneer en hoe vaak.

Vier bezwaren bij de kruimels

Het ongemakkelijke gevoel en de weerstand is denk ik terug te brengen tot vier bezwaren:

• Veiligheid – veel organisaties gaan onzorgvuldig om met onze gegevens. Van datalekken bij (overheids)organisaties tot gegevensbestanden die letterlijk in vuilnisbakken belanden. Dat ondermijnt het vertrouwen en maakt het risico van je vele gegevens bij grote organisaties extra wrang.
• Privacy – veel mensen willen simpelweg niet dat bedrijven of overheden alles van ze weten. Het is niet altijd omdat ze ‘niets te verbergen hebt’. Ze willen het recht hebben zelf te bepalen wat ze delen.
• Controleverlies – het voelt als grip verliezen op je eigen leven wanneer je de over jou verzamelde gegevens niet kunt inzien, niet verwijderen of niet weet waarvoor en hoe ze worden gebruikt.
• Emotionele belasting – sommige mensen vinden terugkijken confronterend. Die ene serie die ze bekeken met een inmiddels overleden vriend. De bestellingen die ze deden in een periode van burnout.

Digitale kruimelsporen, jouw beheer

Bij veel organisaties kun je meer met je gegevens doen dan de meeste mensen denken. Vaak zitten die mogelijkheden wat verstopt, ten opzichte van de meer gangbare functies. Soms kun je daarbij ook denken aan onwil van de betreffende organisatie. Maar als je zoekt blijkt dan dat je jouw gegevens kunt verwijderen, aanpassen en meer.

Of dat je een bestand kunt downloaden waarin je kunt zien welke gegevens een organisatie over jou heeft. Vaak weten ze dan wellicht meer. Maar afhankelijk van de organisatie hoeft dat geen probleem te zijn. Alleen jammer dat ze dat niet delen, denk ik dan.

Bij Netflix geven ze in de kijkgeschiedenis alleen datum en titel. Terwijl ze ongetwijfeld ook de tijd hebben genoteerd. Dat gebeurt bij pinbetalingen wel. Daardoor kun je op je afschrift zien wanneer je bij een restaurant wegging of bij de schoenenwinkel die sneakers afrekende.

Eigenaarschap

De gegevens die anderen vastleggen geeft enige onmacht, het lijkt van ‘buitenaf’ opgelegd. Weten dat je zelf iets kunt doen geeft een gevoel van eigenaarschap. Dus kijk hoe je bij organisatie gegevens kunt verwijderen, aanpassen en dergelijke.

Zo’n gevoel van eigenaarschap krijg je echter ook als je zelf gegevens bewaart. Zoals de kijkgeschiedenis van Netflix of Youtube en de luisterlijst van Spotify. Er zijn zelfs programma’s, vertelde een vriend, waarmee je al die gegevens in een overzichtelijke tijdlijn kunt zetten. Daarmee krijg je een soort cultureel dagboek. De vriend gebruikt het om te zien hoe zijn kijk- en muzieksmaak in de loop van de tijd is veranderd. Hij noemt het een vorm van persoonlijke aandacht, stilstaan bij wie je bent.

Persoonlijk vind ik het vooral leuk. Net zoals je foto’s bewaart en er af en toe doorheen bladert. De kijk- en luisterlijsten roepen herinneringen op. Niet eens per se alleen aan de beleefde momenten in het verleden. Het voedt ook associëren. Dan zie je een film die je zag en denkt met gedachtesprongen ineens aan iets anders, nieuws en dergelijke. Dat maakt zo’n overzicht een creatief gereedschap.

Digitale kruimelsporen, de balans vinden

Het bewaren van gebruiksgeschiedenis zit dus vol tegenstellingen. Dat het bij organisaties ligt kan opdringerig voelen, alsof iemand zich met je privéleven bemoeit. Het kan echter ook intiem zijn en bevrijdend voelen.

De sleutel ligt zoals bij meer dingen in de balans. Maar ook in het er bewust mee omgaan, kritisch zijn en blijven nadenken. Zoals John niet overal meegaand allerlei gegevens invullen, maar daarin ook weer niet zo weinig flexibel zijn.

Aanvullende informatie

• Boekhouden is een levensverhaal in cijfers en transacties. Dat ontdekte ik ook bij het tegenkomen van oude facturen tijdens het ontspullen.
• Ik kom regelmatig ‘domme’ formulieren tegen. Zoals deze (jpg). Alle velden zijn verplicht. Dan de mededeling ‘Indien u een voornaam en woonplaats invult wordt deze zichtbaar op de reviewpagina’. Indien? De woonplaats is verplicht, maar wat als ik die niet laten tonen?
• Digitale kruimelsporen vond ik een leuke titel, kruimelpad had ook gekund. De titel is vanzelfsprekend gebaseerd op de ‘breadcrumbs’ (broodkruimels) die bij websites als navigatie worden gebruikt. Een spoor van kruimels doet de meesten van ons natuurlijk ook denken aan het sprookje van klein duimpje, oftewel Little Thumb. En dat doet me dan weer denken aan Tom Thumb, de ‘generaal’ in de geschiedenis van de Tompouce, het gebak.