Margot Knijn, projectleider fotocollectie bij Beeld & Geluid, stuurde me onlangs een doosje met filmstrips van Polygoon. Het doosje kwam van het Noord-Hollands archief in Haarlem. Zij hadden deze filmstrips in 1951 besteld bij Polygoon en nu, mogelijk bij een reorganisatie en uit historische overweging, teruggestuurd. Omdat Polygoon sinds enige tijd is ondergebracht bij Beeld & Geluid, lijkt dat een logische stap.

Rond 1955 is echter al dat Polygoon materiaal overgegaan naar het toen pas opgerichte Polyvisie. Deze nieuwe zusterorganisatie binnen het Cinecentrum heeft toen alle educatieve activiteiten overgenomen, inclusief alle originele materialen, rechten en dergelijke.

Het doosje dat Margot stuurde bevatte veertien filmbusjes van drie series:
– Ons land en wij (711)
– De Kennemer Duinen (719:551.311.31 (492.624))
– Openbare plantsoenen en Thijsse’s Hof (712.21: (492.623))

Ik heb het originele materiaal van deze series liggen en minimaal één kopie ervan. Het leuke van de door Margot gestuurde extra kopieën is echter dat ze in de originele verpakking zitten. Zowel de doos waarin de bestelling ooit is verzonden, met etiket, als de doosjes waarin toen de filmstrips zijn verstuurd.

In de allereerste (voorlopige) catalogus van Polygoon worden de eerste twee series al genoemd. De derde is van latere datum. Vaak zijn vroeger series daarna door Polyvisie aangepast met nieuwe beelden en aanvullende tekst. Sommige series zijn ook geheel vervangen door kleurenbeelden. Aan elke serie zit wel een verhaal.

De afgelopen jaren heb ik mensen gesproken over die vroege tijd. Ze hebben prachtige verhalen over hoe het toen allemaal ging. Verhalen als geschiedschrijving en als annekdotes. Over hoe er toentertijd werd omgegaan met rechten, hoe Polygoon op een gegeven moment financieel gered werd door Polyvisie, hoe het Koninklijk Huis haar films liet ontwikkelen bij Cineco. Maar ook over de overnames die werden gedaan en de opkomst van nieuwe technieken en concurrentie.

Ik verwonder me er, tijdens gesprekken met oud-medewerkers van Polygoon/Polyvisie, elke keer over dat hun verhalen (nog) niet zijn vastgelegd; nu kan het, want sommige betrokkenen zijn inmiddels aardig op leeftijd.
 
Er is, voor zover mij bekend, slechts één boek ‘Polygoon spant de kroon’. Dat behandelt de start van het bedrijf tot 1945. Daarnaast zijn er enkele scripties waarin Polygoon wordt behandeld. Vaak in relatie tot de opkomst van televisie en andere mediaontwikkelingen. Polygoon stond aan de wieg van televisie in Nederland. Niet per se door de bioscoopjournaals, als wel door het pionieren met techniek.
Over de rol van Polyvisie is niets vastgelegd. Terwijl het een bijzondere plek innam in het onderwijs met haar lesondersteunende diaseries. Volgens enkele deskundigen zijn die series met hun herkenbare rode boekjes cultuur historisch erfgoed op zich.

Download de eerste Polygoon catalogus (pdf, 1.8 mb)