In 1979 reisde  de Japanse zakenman Yoshikuni Kamichika voor het eerst door Europa. Hij bezocht ook Nederland en was onder de indruk van de waterwerken en de sfeer in de oude steden. Terug in Japan was hij op zoek naar een recreatieve invulling om toeristen te trekken naar de omgeving van de Omurabaai bij Nagasaki. Hij kwam op het idee een themapark te maken geheel gewijd aan de Nederlandse zeventiende eeuwse stad. Het project kostte uiteindelijk 2,5 miljard dollar en werd op 25 maart 1992 geopend .

Ook het gebied waar het park moest komen had een rol gespeeld bij de keuze van Yoshikuni Kamichika. Daar in Nagasaki Prefecture op het eiland Kyrushu kwam in 1600 het schip De Liefde uti Holland aan. Japan was in die zogenaamde Edo periode gesloten voor de buitenwereld. Alleen daar in Nagasaki was een open haven voor internationale handel. De Nederlanders, VOC, begonnen een levendige handel met Japan en geleidelijk veranderde Japan onder de Hollandse invloed. Het is leuk om te lezen welke alledaagse producten (zoals koffie, bier en chocolade) de Hollanders in Japan introduceerde. Edmund Ruitenberg schreef een uitgebreid reisverslag met de geschiedenis van de Hollandse invloed.

Themapark

De bouw van het themapark begon in 1988. Een van de gebouwen die met toestemming van het Koninklijk Huis werd nagebouwd was Palijs Huis ten Bosch. Maar  voordat die en andere gebouwen konden worden gebouwd werden ruim 6 kilometer kanalen graven en meer dan 400.000 bomen en 300.000 bloemen geplant. Het grootste gedeelte van de bouwkosten ging zitten in het bouwrijp maken van het terrein, waarbij de bestaande natuur moest worden gespaard. Uiteindelijk was er een terrein van 152 hectare (1,5 km2) beschikbaar (iets kleiner dan Monaco en 2,5 keer groter dan de Floriade 2012). Op het terrein werden, naast Paleis Huis ten Bosch, ook andere beroemde Nederlandse gebouwen nagebouwd (zie onderaan). Veel van de bouwmaterialen daarvoor werden uit Nederland geïmporteerd, om de replica’s zoveel mogelijk authentiek te laten zijn.

Groeiend bezoekersaantal

Voor de exploitatie werd gerekend op ruim 2 miljoen bezoekers per jaar. In het begin leek het goed te gaan. Geleidelijk groeide het aantal bezoekers tot 4,5 miljoen in 1996. Maar daarna zakte het in en bleef rond de 800.000 hangen. Naast de tegenvallende bezoekersaantallen werden geplande inkomstenbronnen niet gerealisseerd, zoals een appartementencomplexen naast de oude stad. In 2003 werd surceance van betaling aangevraagd. Dankzij diverse geldschieters, vernieuwende attracties en aggressievere marketing verwachtte het management in 2008 in één jaar positieve cijfers te maken. Dat lukte echter pas in 2010, toen een omzet werd geboekt van 50 miljoen euro over het eerste halve jaar. In dat jaar nam reisorganisatie H.I.S. voor een kleine 23 miljoen dollar tweederde van de aandelen over. En ze stopte, samen met enkele andere investeerders, nog eens 12 miljoen dollar in het moderniseren van de attracties.

Japanners en themaparken

Want daar zat volgens Japanse managers één van de problemen. Japanners houden van themaparken. Maar de op landen gebaseerde themaparken, er is ook nog een Spaans en Hawaii park, zijn gestart door oude mannen die een jeugdervaring willen doen herleven. Maar daar zitten jongeren helemaal niet op te wachten. Die willen vertier in het park, anders reizen ze wel naar het orginele land.

Qua bezoekers aantallen deed Huis ten Bosch het niet slecht ten opzichte van andere themaparken. Het was in 2007 het op twee na best bezochte park in Japan, met 2,2 miljoen bezoekers. Daarvan kwam ongeveer 15% uit het buitenland. Een bezoeker besteedt in een Japans themapark tussen de 50 en 100 euro. Daarvan is ongeveer de helft voor de toegangsticket en de rest voor souveniers en versnaperingen. Door de enorme verschillen in exploitatiebegrotingen, entree-acties en dergelijke zeggen deze getallen verder niets over de financiële situatie. Ook het aantal medewerkers, Huis ten Bosch heeft er ruim 1000, is een kostenpost die per park enorm verschilt.

Prachtig park

Maar los van alle cijfers en, wellicht, problemen in het verleden is Huis ten Bosch in Japan een prachtig park. Wie de ervaring kent van Madurodam, waar gebouwtjes naast elkaar staan die in werkelijkheid kilometers van elkaar verwijderd zijn, beleeft iets soortgelijks in het park. Maar dan bij gebouwen op ware grootte, waar de Dom van Utrecht (met 105 meter hoogte iets kleiner dan het origineel) achter het stadhuis van Gouda staat.

Naast het nagemaakte Paleis Huis ten Bosch, dat in het park dienst doet als al algemeen museum voor Japanse en internationale kunst, zijn er onder andere replica’s gebouwd van de al genoemde Dom van Utrecht. Daarin is een lift gebouwd om vanaf de top een panoramisch uitzicht te hebben over het park. Ook het Utrechtse Academiegebouw van de Universiteit Utrecht is nagebouwd en is een muziekmuseum. Meerdere gebouwen zijn ingericht als museum, zoals kasteel Nijenrode, het stadhuis van Gouda, een Volendams huisje en de Oude Kerk van Delft. Het voormalige hoofdkantoor van de VOC is een attractie over M.C. Escher en de touwfabriek van de VOC biedt een virtuele achtbaan. In de Windmolen wordt het verhaal verteld van de Nederlandse landinpoldering en het nagebouwde Maritiem museum van Amsterdam wordt het verhaal verteld en getoond over het park Huis ten Bosch0.