Gisterenochtend las ik in de krant dat het aantal faillisementen fors gaat toenemen dit jaar. Gisterenavond in het NOS-journaal werd verteld dat ook onze multinationals en grote bedrijven merken dat er crisis is. Dat wisten en merkten ze natuurlijk al langer aan en bij hun klanten. Nu kondigen ze onslagen aan om de kosten onder controle te kunnen houden. Blijft nog steeds de makkelijkste weg, mensen ontslaan. Dat die mensen vervolgens toch op de crisis blijven drukken, via de overheidsuitgaven aan WW en bijstand, is even niet belangrijk.

Een bestuurder van één van onze multinationals meldde in het journaal dat het vooral door de afwachtende en onduidelijke overheid kwam dat er nu problemen waren. Ik heb ook de neiging naar de weinig doortastende overheid te kijken en daar, tegen beter weten in, oplossingen te verwachten. Maar als ik zie hoe moeilijk het op microniveau al voor bijna iedereen is om een visie te ontwikkelen waarop beslissingen kunnen worden genomen. Dan mag je de overheid eigenlijk niets kwalijk nemen.

Dat we nu zitten opgescheept, vandaar tegen beter weten in, met volksvertegenwoordigers van weinig kaliber doet daar weinig aan af. Ook zwaargewichten zouden het niet weten. Er zijn zoveel belangen, regels, afspraken en dergelijke waarmee rekening moet worden gehouden.

Deze crisis kunnen we alleen gezamenlijk bezweren. Dat daarvoor een mentaliteitsverandering nodig is, is al vaak genoeg gezegd. Ik vond nog een knipsel van een column Syp Wynia uit een Elsevier van juni dit jaar. Het onderbouwt volgens mij we het samen moeten doen.

Verslaafd

Je kunt je erover verbazen dat de overheid meer dan de helft (300 miljard euro) van wat er in Nederland wordt verdiend (600 miljard) uitgeeft, maar nauwelijks bezuinigingen kan vinden. Eentiende van wat de overheid uitgeeft (30 miljard dus), wordt steeds maar weer uitgegeven van geleend geld, en dat vinden ze in Den Haag en Brussel wel wat te dol worden. Dat moet minder, maximaal 18 miljard.

Dat betekent dat er volgend jaar 12 miljard minder kan worden uitgegeven. Dat zou in elk geval logisch zijn – 4 procent bezuinigen, meer is het niet.

Maar dat is dus niet wat er gebeurt. De overheid gaat volgend jaar niet of nauwelijks bezuinigen. Om minder te hoeven lenen, gaat ze meer belasting heffen.

Daar kun je boos over worden, en daar is ook alle reden toe, maar het ligt ook een beetje aan onszelf, als burgers van nederland. We roepen, zo wijst de ervaring uit, namelijk wel keihard ach en wee als de overheid minder uitgeeft, maar we komen zelden in opstand als de overheid meer van ons afneemt.

Niet alleen de overheid is verslaafd aan het uitgeven van geld, maar de meeste Nederlanders zijn ook verslaafd geraakt aan het geld dat de overheid uitgeeft.

dat is niet altijd zo geweest. Honderd jaar geleden lette de meerderheid van de Tweede Kamer nog heel goed op wat de overheid uitgaf. In die dagen had nog niet iedereen stemrecht. In die tijd mocht alleen wie voldoende belasting betaalde, ook gaan stemmen.

De volksvertegenwoordigers van toen vertegenwoordigden als het ware de belastingbetalers. De volksvertegenwoordigers van nu vertegenwoordigen verslaafden aan overheidsuitgaven, zou je ook kunnen zeggen. En dus gaan de belastingen gemakkelijk omhoog, maar de uitgaven maar moeilijk naar beneden.

Toen niet alleen de belastingbetalers stemrecht hadden, maar iedereen stemrecht kreeg, is de overheid het de burgers steeds meer naar de zin gaan maken.

Zo kregen we – vooral de laatste halve eeuw – een overheidsinkokmen voor iedereen die ouder is dan 65 jaar. We kregen een inkomen voor iedereen die zijn baan kwijtraakte, de WW. We kregen een inkomen voor iedereen die daarvoor geen baan had of lang in de WW had gezeten, de bijstand. We kregen een inkomen voor iedereen die iets mankeerde en daardoor moeilijk kon werken, de WAO.

De overheid zorgde ervoor dat iedereen voor weinig geld kon wonen, waardoor twee van de vijf Nederlanders in huurhuizen wonen waarbij de overheid de helft van de huur betaalt. De overheid vond dat ze de hele gezondheidszorg voor iedereen vrijwel gratis moest regelen en bracht iedereen onder in het ziekenfonds, al noemen we dat Zorgverzekeringswet en AWBZ.

De overheid nam de zorg voor de liefdadigheid, zending en missie over. De overhei regelde alle onderwijs, meestal gratis. De overheid gaf geld aan acteurs, kunstschilders en artiesten.

De overheid zorgde voor werkplaatsen voor iedereen die niet mee kan komen en gaf die mensen een hoger loon dan wanneer ze buiten de werkplaats zouden werken. De overheid vond dat ze ook verantwoordelijk was voor de kinderoppas en regelde dat er dus ook bij.

Om dat allemaal te kunnen regelen en betalen, trok de overheid veel ambtenaren en ander personeel aan, waardoor inmiddels eenderde van de werkende Nederlanders in dienst is van de overheid of werkt in één van de vele organisaties die door de overheid worden betaald.

Zo kon het ook gebeuren dat de overheid nu meer dan de helft uitgeeft van wat er in Nederland wordt verdiend.

En daar is dus nauwelijks aan te komen, want de burgers van Nederland willen wat ze allemaal van de overheid cadeau krijgen niet meer kwijt. Dat ze het eerst allemaal zelf moeten betalen, zijn ze een beetje vergeten, want de overheid is ook erg slim geworden bij het weghalen van geld bij de burgers. Dat gaat zo geraffineerd dat de mensen niet voelen dat ze belasting betalen, maar wel boos worden als ze bijvoorbeeld minder geld voor de kinderopvang krijgen.

Dat er niet wordt bezuinigd, komt zeker ook door onszelf, burgers van Nederland. We zijn de afgelopen eeuw verslaafd gemaakt aan de verzorgingsstaat. Dat is in een vloek en een zucht gebeurd, verslaaf raken.

Afkicken, dat is veel moeilijker. Het duurt ook veel langer.

Syp Wynia – Elsevier