Over communicatie is heel veel te zeggen, maar ik ga het hier over één klein facet hebben, nl. miscommunicatie door onduidelijkheid te laten bestaan, wat de basis vormt voor soaps. Ik was vanmorgen bij de kapper. De kapster vertelde een verhaal over een vriendin die een relatieprobleem had met haar vriend door de opdringerigheid van diens moeder, haar aanstaande schoonmoeder. Op een gegeven moment in het verhaal zegt de kapster, ‘maar ze roddelt nog al’. Omdat ik uit het verhaal niet kon opmaken wie met ‘ze’ werd bedoeld vroeg ik het.

Vlak voor ik naar de kapper ging had ik een gesprek met een zakenrelatie, laat ik hem voor het gemaak Hans noemen. Hans is een sympathieke wat drukke man. Hij hoort zichzelf graag praten. Maar hij praat in een enthousiaste verhaalvorm, dus de meeste mensen maken er geen probleem van dat hij in korte tijd van het ene onderwerp naar het andere springt. Dat de meeste aanhoorders de boodschap van zijn verhaal al snel kwijt zijn, deert hen niet. Zolang het ‘koffieleuten’ is en geen halszaak, maakt het immers niet uit.

Maar vanochtend ging het om details. Over de details van een product waarvan hij me had gevraagd mee te denken over het op de markt brengen. Dáárbij gaat het er vanzelfsprekend om dat we elkaar begrijpen, of dat op zijn minst ik begrijp wat Hans wil, hoe het product werkt etc. Dus stelde ik hem een vraag en onderbrak zijn betoog als hij uitweidde in details of naar een heel ander verhaal ging.

Want, eigenlijk moet je het meemaken en is het niet uit te leggen, Hans kan beginnen over een luidsprekerbox die hij kocht bij MediaMarkt (1), doorgaan over een box die hij had in Brazilië had (2), van Braziliaanse armoede in China terechtkomen (3) en vandaar via Chinese en Indische boten (5) op een rondvaart in Amsterdam uitkomen (6). Het lukt hem daarbij ook nog tijdens de intervallen tussen (1) en (2) etc allerlei details te vertellen over zijn ontbijt, een vrouw die hij ontmoette, wat hij gaat stemmen en welke film hij gisteren zag en dergelijke. Het bijzondere is dat hij daarbij heel geconcentreerd blijft, want hij komt van (1) met alle tussenwegen toch bij (2). Als toehoorders ben je of al afgehaakt of voel je, als je een luisteraar bent, de energie door de luisterinspanning uit je wegvloeien.

Ik stelde om kennis te krijgen rondom het product mijn vragen en herhaalde enkele vragen. Maar mijn vragen werden niet beantwoord. Ik kon er geen vinger achter krijgen, zoals het heet. Ik wist na het gesprek niet wat Hans met het product wil, hoe het werkt, wat de problemen zijn bij de productie, wat de voor- en nadelen zijn van het umfeld. Ik kon uiteindelijk alleen constateren dat hij niet luistert, in ieder geval niet naar mij, argwanend is etc. Dat de hiaten in kennis rond het product voor mijn dienstbaarheid een probleem is, mag duidelijk zijn. Ik kan er slechts mijn schouders over ophalen.

Terug naar het eenvoudiger voorbeeld van de kapster. Stel dat de kapster haar verhaal niet aan mij, maar aan een ander vertelde, bijvoorbeeld aan Ans. Ans dacht dat met ‘ze’ de vriendin werd bedoeld, terwijl het de schoonmoeder was.  Ans spreekt Gerda en verhaalt over de roddelende vriendin. Je mag zelf bedenken wat er daarna allemaal kan gebeuren. Dat Gerda die vriendin spreekt en vertelt over wat ze hoorde van Ans, dat Gerda er nog een schepje bovenop doet bij Ans ter bevestiging van de roddelachtigheid van de vriendin, dat Ans de vriend spreekt en vertelt wat ze van de kapster over hun beider vriendin hoorde, dat Gerda de schoonmoeder spreekt over diens roddelende schoondochter etcetera. Binnen de kortst mogelijke tijd is het een soap waar niemand de oorspronkelijke miscommunicatie meer van kan herleiden.

Daarom maak ik voor mezelf doorgaasns een onderscheid tussen koffieleut en interesse. Bij de eerste denk ik ‘laat lullen en van je afgleiden’, waarbij ik wel bij mogelijke onduidelijkheden verifieer wat bedoeld wordt, zoals in de eerste alinea bij de kapper. Maar wanneer iemand serieus zijn mening wil vertellen en ik wil die begrijpen, dan vraag ik altijd door als ik zijn/haar informatie niet kan dupliceren zoals hij/zij het bedoelt. Ik blijf communiceren, vanuit de spreuk die ik ooit hoorde ‘when in doubt, communicate’. Maar met de Hans’en onder ons is daar, zelfs wanneer het in diens belang is, geen beginnen aan.

Zie ook (met name de laatste alinea) van het bericht ‘ communicatielijnen ‘