De nullijn is een lijn die in een verdeling een nulpunt aangeeft. In de politiek wordt er meestal mee aangegeven dat het salaris, van ambtenaren bijvoorbeeld, geen toe- of afname zal ondervinden. Jan, een vriend, actuaris en oud-financieel directeur van een grote coöperatieve pensioenuitvoeringsorganisatie, vertelde het me vorig jaar op een andere manier.

Nullijn bij organisaties

Het kwam er min of meer op neer dat alles in een golfbeweging zit. Je kunt jaren winst maken, maar er zullen ook jaren zijn dat het minder gaat. Minder betekent niet per se verlies, maar kan ook gewoon minder winst of groei zijn. Daarom moet je een nullijn hanteren. Dat hoeft geen horizontale lijn te zijn, het mag een beetje schuin lopen. Om veilig te kunnen werken reserveer je winst boven die nullijn voor de periode dat je onder de nullijn zit. Dat hebben veel organisaties, ook pensioenfondsen, de afgelopen jaren niet gedaan. Ze dachten dat de bomen tot in de hemel groeiden en investeerden winsten in risicovolle projecten; na zichzelf eerst flinke bonussen te hebben gegeven natuurlijk. Toen de winsten tegenvielen en projecten minder rendabel bleken kwamen ze onder de nullijn. Doordat ze niets hadden gereserveerd kwamen de organisaties op zwart zaad te zitten.

Nullijn bij Utrechtse Spelen

Spraakmakende voorstelling van Utrechtse Spelen is goed voor free publicity en bespaart op reclamekosten en kostuumkosten

Ik moet aan bovenstaande denken als ik lees over de problemen bij Theatergezelschap De Utrechtse Spelen. In een eerste bericht stond dat ze een succesvolle productie hadden gehad en dat ze op basis daarvan vervolginkomsten hadden berekend. Na tegenvallende kaartverkoop kwamen de problemen. Later bleek het weliswaar allemaal iets genuanceerder, zie OperaMagazine. Maar inmiddels had ik wel de schurft in. Weer zo’n stichting die na wanbeleid direct om subsidie gaat bedelen en met allerlei trucjes, gejammer en gemanipuleer, overheden over de streep trekt.

Laat ze (zie ook: marathon van utrecht 2013) eens wat zakelijker gaan denken en niet altijd direct op overheid en subsidie leunen. Ten eerste door de nullijn in de gaten te houden en de winst van een succesvolle productie te gebruiken voor een riskante productie of om verlies te compenseren van een eerdere productie. Kijk dan ook eens naar de kosten. Sommige van die linkse clubjes kunnen gewoon niet (meer) rekenen. Ze maken hun begrotingen alsof het nog steeds luilekkerland is; we hebben een crisis. Kijk eens naar de inkomens van medewerkers, het aantal medewerkers, de kosten voor rekwisieten. Heus met een beetje creativiteit kan het allemaal veel minder. En dat hoeft echt niet ten koste te gaan van het verhaal dat je wilt vertellen op toneel of de sportactiviteit waaraan je mensen wilt laten meedoen.

Poolse inventiviteit

Ik weet nog goed dat ik jaren geleden 16mm-films maakte met enkele Poolse cineasten. Wij draaiden 1 op 12. Dat betekent dat we 1 uur filmmateriaal hadden voor 5 minuten uitzendtijd. De Polen hadden slechts een kwartier filmmateriaal voor 5 minuten film. Waar wij erg makkelijk filmden, en het eventueel overdeden, moesten zij nadenken. Ze moesten creativiteit gebruiken om vooral zuinig te zijn met hun materiaal. Ze konden ook veel meer met minder aanvullende materialen (statieven, dolly’s, cranes etc.). Dus ook daar konden ze op besparen. En uiteindelijk waren hun films beter. Mogelijk omdat ze, door de extra moeite die ze moesten doen, meer betrokken waren bij hun onderwerp. Die betrokkenheid voelde je bij het zien van hun films.

Houd de nullijn in de gaten

Dus nadenken, creativiteit gebruiken en de nullijn in de gaten houden. Het zal de meesten niet gaan lukken, omdat we onszelf nu eenmaal moeilijk veranderen (zie Tsunamie over Europa). Dus moet de overheid haar poot stijf houden, waardoor de subsidievreters worden geholpen hun mindset te veranderen. Als de VVD en PvdA het licht zien, kunnen ze wellicht samen de bezem halen door alle in het verleden opgebouwde privileges en ontstane gewoonten. Dat zal een positieve bijdrage leveren. De VVD is al geen voorstander van structurele subsidies zoals de Utrechtse Spelen die krijgen. Subsidie is stimuleringsgeld. Structurele subsidie kweekt een gewenning aan gevonden geld die lui maakt.