Prognosticeren

Ik heb een ‘irritante’ oom die graag mensen verbeterd op hun taal – en er natuurlijk zelf niet tegen kan als dat bij hem gebeurd. Hij heeft aan mij gelukkig een slechte. Want ik heb vroeger goed les gekregen in spelling en aanverwante zaken, heb toen goed opgelet en daarnaast veel gelezen. Ik ben me ervan bewust dat er op deze site taalfoutjes te vinden zijn, maar dat komt vooral door snel werken, slordigheid en het tekstverwerken. Dat laatste, daar is onderzoek naar gedaan, blijkt zo’n andere manier van werken te zijn, dat het fouten in de hand werkt.

Met twee vrienden heb ik op een leuke manier contact over taal. Daarbij gaat het over verkeerd gebruikte uitdrukkingen, taalgrappen en spelling. Gisteren had ik met één van hen een discussie over het woord ‘prognosticeren’. Hij beweerde dat het met een ‘s’ moest worden geschreven en ik wist zeker dat het met een ‘c’ moet. Nu zijn er Nederlandse taalzaken waarbij meerdere vormen naast elkaar (mogen) worden gebruikt, maar bij prognosticeren is dat niet het geval. De verwarring is overigens verklaarbaar, want we spreken van prognose met een ‘s’ en wekt de verwachting dat prognosticeren ook met een ‘s’ moet worden geschreven. En dan hebben we in Nederland ook nog woorden als ‘hypnotiseren’ van hypnose en ‘diagnostiseren’ van diagnose, waardoor de verwarring bij prognosticeren nog groter wordt.

Maar prognosticeren komt van het Latijnse prognosticare, dat overigens in het huidige Italiaans ook zo wordt geschreven en prognose betekent. Andere woorden die vanwege vergelijkbaar verband met het verleden met een ‘c’ worden geschreven zijn bijvoorbeeld falsificeren en het veel gebruikte woord communiceren, dat is afgeleid van communicare. Ons woord prognose, om het helemaal ingewikkeld te maken, komt van het Griekse prognosis wat voorkennis betekent.

Dus:
Prognosticeren komt van het Latijnse prognosticare, wat prognose betekent
Prognose komt van het Griekse prognosis, wat voorkennis betekent

Dat het nog gekker kan dan prognosticeren te spellen met een ‘s’ bewijzen onze Zuiderburen (ook een leuk taalvraagstuk ‘moet de Z met een hoofd- of kleine letter?’). Belgen schrijven namelijk prosnotikeren en spreken dat ook zo uit. Daarbij is de spelling makkelijk hoorbaar met een ‘k’, wat bij onze ‘c’ met s-klant een stuk lastiger is. 

Bij deze, blijkens Nationale Dictees en taalspelletjes, vaak zeer vaardige spellers buiten onze landsgrenzen, betekent prognostikeren niet alleen prognose, maar ook voorspellen. Dat roept de vraag op of dat kan en of dat bij ons ook zo is.

Volgens mij maken wij een verschil. Prognose gebruiken we wanneer op basis van kennis een uitspraak doen over een toekomstige ontwikkeling. Een arts stelt een prognose, waarmee hij op basis van medische kennis een uitspraak doet over het verloop van een ziekte. Bij andere vakgebieden doen ze prognoses op basis van andere wetenschappelijke kennis of wetenschappelijk verkregen gegevens.
Bij voorspellen denken we meer aan gevoel, mystiek, magie en andere meer zwevende grootheden.

Dat onderscheid tussen diagnose en voorspellen maakt men in België met diagnostikeren dus niet. Daar hoorde ik zelfs iemand bij het inleveren van zijn voetbalvoorspellingen (onze toto) eens zeggen: ‘ik doe al jaren mee met de prognostiek, maar heb nog nooit wat gewonnen’.

Print deze pagina
Bovenstaand bericht is geschreven op 25 september 2012 door in de categorie 2012, Algemeen

Vorige en volgende berichten

« Ouder: Nieuwer: »

Een willekeurig bericht

Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.

Comments are closed.