Hoe het soms in mijn hoofd werkt weet ik niet. Dan zit of lig ik over iets te denken, zoals gisterenavond over een boekje voor een klant. En dan begint er een associatief proces waarbij de informatie van, door, over en langs de neuronen in mijn hoofd schieten als een vuurwerk-ramp. Via allerlei hoofd- en zijsporen kom ik dan ineens op een gedachte die alles tot rust brengt. De miljarden neuronen kunnen zich dan weer met andere lichaamsfuncties bezighouden.

Meestal kan ik, als die laatste gedachte is overdacht, nog wel een aantal gedachten terughalen die tijdens de explosie door mijn hoofd schoten. Gisteren lukte dat niet. Ze bleven hangen bij de Nederlandse Spoorwegen. Iets had een asscociatie gemaakt met de eerste Arbo-medewerkers van de Nederlandse Spoorwegen.

Op een zijspoor gezet

Rond 1985 maakte ik met Abel Arkenbout een aantal films en ander materiaal voor de Nederlandse Spoorwegen. Dat was toen nog geen zelfstandig en opgedeeld bedrijf. De eerste vier films gingen over werken aan het spoor. Ze waren voor intern gebruik om mensen op de gevaren te wijzen bij werken langs het spoor. Maar dat terzijde.

Tot die tijd werden bepaalde medewerkers ‘weggepromoveerd’ naar de afdeling Veiligheid. Iedereen binnen de NS wist dat het een afdeling was die niet serieus werd genomen. Als je daar terecht kwam wist je dat je op een zijspoor was gezet. Het waren vooral wat zurige mannetjes die daar zaten, maar dat wist ik toen nog niet.

Arbo ook bij Nederlandse Spoorwegen

In de periode dat wij met de films bezig waren, kwam de Arbo-wetgeving in beeld. Het heette nog niet zo, maar de eerste veiligheidseisen waren al wel geformuleerd. De  uitgerangeerde NS’er van de onbetekende veiligheidsafdeling werden ineens belangrijk en kregen onbedoeld weer status. En dat wilden ze laten weten. Als oude rotten, groot geworden met het kantoorleven, wisten ze als geen ander hoe je kunt demotiveren door subtiele manipulaties. Maar door ook gewoon halsstarrig te zijn, wanneer er maar één weg was en zij toegang konden verlenen.

De associatie, het gedachtensprongetje

Hoe het in mijn gedachten sprong gisteren kan ik niet meer achterhalen. Vanuit de begingedachte, het creatieve proces voor een folder, zou ik er normaal gesproken nooit zijn gekomen. Ik weet wel nog goed dat ik in de hierboven bedoelde periode een factuur bij de NS moeilijk betaald kreeg. Zoals bij alle grote organisaties waar ik voor werk(te), probeer ik snel te achterhalen hoe het financiële proces loopt en welke procedure ik het best best kan volgen. De ene organisatie wil een opdrachtbon bij de factuur, de andere een projectnummer. Bij weer een ander gaat het van de administratie eerst naar de contactpersoon en probeer ik de route te verkorten etc.

De facturatie procedure

Bij de NS bleek bedoelde factuur niet alleen door onze opdrachtgever, de afdeling Communicatie, maar ook door de afdeling Veiligheid te moeten worden getekend. En omdat de medewerker van die laatste afdeling zich gepasseerd voelde leek ik de dupe te worden. Uiteindelijk kwam het natuurlijk goed, maar er was wel een proactieve houding voor nodig om het langs de verschillende afdelingen te krijgen.

Ik kwam soortgelijke situaties wel vaker tegen bij bedrijven, maar niet altijd zo duidelijk. Ik gebruikte de situatie die ik meemaakte bij NS nog regelmatig als annekdote. Bijvoorbeeld als voorbeeld van langs elkaar werkende afdelingen. Van die twee mannen waarmee je in een kamer zit. De een bepaalt of je naar buiten mag, de ander of de deur open mag. Als de een niet wil dat je naar buiten gaat, heeft het geen zin dat de ander de deur open kan zetten. Als de ander de deur niet open wil maken kun je niet naar buiten, ook al mag je.

Gerard Vink

Een paar jaar voor de films had ik overigens ook een heel leuke klus voor de Nederlandse Spoorwegen. Ik werkte voor MAS, het sales promotiebedrijf van Jos van Vliet en Ed van Eunen. Elke ochtend tegen acht uur schreef ik in de zomermaanden een aantal korte verhaaltjes rond attrakties op die bepaalde dag.

Het waren toeristische tips die, nadat ze door Gerard Vink van NS waren goedgekeurd, door Peter de Gee op een bandje werden ingesproken. Mensen die gebruik maakte van Tienertour, Er-op-uit attractiekaarten en andere kortingskaarten konden een speciaal telefoonnummer bellen om tips voor die dag te horen.

Gerard’s taalgevoel

Met Gerard, de helaas te jong overleden schoonvader van Erik de Jong (Spinvis), had ik een uitstekend contact. Hij was verantwoordelijk voor de evenemententrips, waarvan de NS er toen veel had. Het mooie van Gerard vond ik dat hij alleen inhoudelijk commentaar gaf op mijn teksten. Als hij stijlsuggesties had, of van een uitdrukking dacht dat het fout was gebruikt, bracht hij het als vraag.

Later had ik ‘klanten’ die als wildemannen zaten te strepen in een tekst. Daarmee gaven ze alleen blijk van hun gebrek aan taalonderwijs en -gevoel. Terwijl juist Gerard dat wel had, maar zich er niet op liet voorstaan.

Afscheid in de VIP-trein

Toen ik bij MAS wegging hadden Gerard en Jos een afscheid georganiseerd. Het hoogtepunt daarvan was een trip door Nederland met de VIP-trein (zie foto in de header). Pas na die zomermaanden, op bezoek bij Erik de Jong, ontdekte ik dat Gerard de vader was van zijn vrouw Petri. Erik kende ik toen als muzikant bij Abel, zoekend naar een vorm die later als Spinvis naar buiten zou komen.

Zie ook het bericht ‘Noorwegen vanuit de arbeidsdeskundige‘