Eerder schreef ik al over leugenaars en liegen. Over één ding schreef ik daarbij niet, wellicht omdat het minder algemeen is. Maar daarover later.

Afgelopen weekend hoorde ik weer redelijk wat leugens, waarbij ik leugens definieer als bewust gebruikte onwaarheden. Het is de aanleiding voor dit bericht.

De ‘ik heb je meerdere keren gebeld’-leugen

De twee personen die dit weekend zeiden dat ze me de afgelopen week een paar keer hadden gebeld, behoren tot de ‘dommerikken’. Zelfs als mijn telefoon heeft uitgestaan, krijg ik bij het weer aanzetten een overzicht van alle gemiste telefoontjes. Een eenvoudige blik op mijn mobiel is genoeg om de leugenaar te ontmaskeren. Ik blijf natuurlijk zitten met de vraag waarom mensen over zoiets liegen.

De ‘ik heb je gemaild’-leugen

Degene die zegt me te hebben gemaild valt op dezelfde wijze door de mand. Mijn mail wordt eerst opgevangen door de server van mijn provider en daar direct doorgemaild naar een speciaal google gmail-adres. Ik kan mijn mail lezen op verschillende apparaten. Het blijft twee weken op de server staan. Wanneer het is verwijderd van de server staat een kopie bewaard op alle ingestelde apparaten (iphone, tablet, computers). Als ik het op een van die apparaten verwijderd, is het overal weg. Behalve as reservekopie bij het speciale gmail-account.

Er hoeft in dit geval geen sprake te zijn van liegen. Wellicht heeft de persoon een typefout gemaakt. Maar dan krijgt hij een bericht dat de mail niet is aangekomen. Tenzij er iemand bestaat wiens emailadres overeenkomt met de gemaakte typefout. In ieder geval is mijn controle niet helemaal ‘waterdicht’.

De ‘ik heb je dinsdag al gemaild’-leugen

Antidateren van mailbericht van 5 november 9.15 uur naar 1 november 16.46 uur

Een bijzondere variant op liegen over verstuurde email, is de persoon die zegt dat hij me op een bepaalde dag heeft gemaild. Terwijl hij dat mogelijk pas veel later heeft gedaan. Ik heb dat afgelopen weekend niet meegemaakt, maar het is wel een leuke om te vertellen.

Wanneer je in Windows je datum en tijd instelt op een paar dagen terug en daarna een mail verstuurt, bijv. met Outlook, dan is het geantidateerd.

Ongelezen, verlate mail

De mail komt dan natuurlijk wel veel later, de werkelijke tijd, aan. Afhankelijk van het mailprogramma van de ontvanger en diens instellingen staat de geantidateerde mail dan bovenaan als ongelezen, maar met de ingestelde verzenddatum, of ergens in het rijtje mails van de verzenddatum, ook ongelezen.

Ik heb het een paar keer meegemaakt dat mensen me zo’n geantidateerd mailtje stuurde, omdat ze hun belofte niet na waren gekomen of het versturen waren vergeten. De dommerikken daarbij zijn te herkennen aan het feit dat het meegestuurde document niet is geantidateerd. Dat ze dus een document meesturen dat gemaakt is, een paar dagen na de zogenaamde verzenddatum van het mailtje.

Het liegen ontmaskerd

Door toeval of hoe je het maar wilt noemen, ben ik er altijd vrij snel achter dat iemand heeft gelogen. Ik ga er niet naar op zoek, maar het is meestal wel iets wat me aan het denken heeft gezet over een uitspraak. Je zou kunnen zeggen dat het dus voornamelijk gebeurt als iets voor mij relevant is.

Soms is het echt bizar toeval en directe ontleugening. Een andere keer moet ik er zelf enige deductie op los laten om de waarheid boven water te krijgen of in ieder geval een uitspraak als leugen of onwaarheid te herkennen.

Het fenomeen van snelle indirecte waarheidsontkrachting is niet iets van mij alleen. In de afgelopen jaren kwam het onderwerp ‘liegen’ wel eens ter sprake, waarbij bleek dat er meer mensen zijn die het herkennen (herkennen, omdat er veel meer mensen zijn die het meemaken maar aan wie het voorbijgaat).

Meest bijzondere voorbeeld was daarbij Yvonne Koolen, oud hoofd verkoop van Uitgeverij Het Spectrum. Zij merkte direct wanneer iemand stond te liegen aan lichaamsveranderingen. En confronteerde de gesprekspartner daarmee direct als dat nodig was.

Bizar toeval

Een voorbeeld van wat ik hierboven bizar toeval en directe ontleugening noemde, maakte ik ook dit weekend mee. Ik kwam zaterdag in de stad een kennis tegen. We konden elkaar niet meer ontlopen, dus spraken we elkaar kort. Hij vertelde me over zijn huidige werkzaamheden en de lichamelijke ongemakken die hij ondervond van een inbraak met geweld bij hem thuis. Zijn ongemakken doorstond ik met medeleven. Maar zijn werkzaamheden met verhoogde belangstelling.

Nog geen minuut nadat we afscheid namen werd ik gebeld door een vriend die ik al een paar weken niet had gesproken. Zonder hem iets te vertellen over de ontmoeting van een paar seconden daarvoor, vertelde hij een verhaal waaruit bleek dat de man die ik zojuist had gesproken had gelogen. Hij zat al enige tijd werkeloos thuis. Niet vanwege de ongemakken van de inbraak overigens, want dan zou de chronologie niet kloppen. Na het gesprek wist ik zeker dat de genoemde werkzaamheden niet waar waren en trok ik zelfs de inbraak in twijfel.

Een deel van het doorzien van leugens doe ik dus eenvoudig zelf. Goed luisteren, ook naar details. Vaak spreekt de leugenaar zich in zijn eigen uitspraken tegen. Of hij/zij vult ze aan met gegevens die de eerdere uitspraak als liegen, of op zijn minst als onwaarheid, aan het licht brengt. Soms is een gerichte vraag nodig. De meeste leugenaars hebben vaak niet door dat ze worden bevraagd over een eerder gemaakte uitspraak.

Nog een voorbeeld van toevallige liegen en leugenontmaskering

De BMW die een VW Golf bleek te zijn

Afgelopen week kwam een man een nieuw product demonstreren bij mij op kantoor. Ik kende hem niet en zag hem voor het eerst. In de loop van het gesprek pochte hij over zijn auto, een BMW 5 touring.

De man ging weg en ik vroeg me af wat ik van hem vond. Ik had een dubbel gevoel bij hem, er klopte iets niet. Eén van de afwegingen daarbij was, dat ik me niet kon voorstellen dat hij in een BMW van 80.000 euro rijdt. Maar wellicht had hij een erfenis gehad. Natuurlijk waren er meer opmerkingen waarmee ik mijn eerste indruk op basis van verbale en non-verbale gegevens analyseerde.

Ontmaskerd?

Kort nadat de man weg was, vertrok ik naar een klant. Buiten liep een buurman van een paar panden verder. We hadden elkaar al een paar keer gezien, maar verder dan ‘hallo’ waren we niet gekomen. ‘Ha buurman’, begon hij naar me toelopend, ‘zullen we eens afspreken voor een kop koffie?’. Ik vertelde hem over de klant waar ik naar toe moest. ‘Ja’, reageerde hij, ‘ik had vanmorgen al eerder bij je willen aanbellen, maar ik zag die man, die net wegscheurde in zijn Golfje, richting je kantoor lopen en dacht het komt later wel.’

Wie vertelt uit zichzelf zo’n detail in een antwoord? Het lijkt onlogisch, hoewel het vanuit zijn referentiekader mogelijk is. Misschien is de buurman een auto-enthousiasteling en is het en passant noemen van een automerk, wat een stopwoordje is voor een ander. Of wellicht ergerde hij zich aan het rijgedrag, hij had het immers over ‘wegscheuren’. Maar wat het ook is, het gaf inzicht in de mogelijke leugen. Zoals gezegd in het bericht ‘leugenaars‘ geef ik iedereen het voordeel van de twijfel. Wellicht was de BMW nog in de garage en is de VW Golf een leenauto etc.

Bob de Ronde

Na twee keer te zijn uitgeloot bij de School van Journalistiek heb ik wel een paar keer televisielessen gevolgd in het derde jaar dankzij Arno Vermeulen, die toen in dat laatste jaar zat. Enkele van deze lessen werden gegeven door Bob de Ronde. Deze laatste alinea is ter nagedachtenis aan hem.

Ik dacht dat hij al veel langer dood was. Maar zaterdagochtend hoorde ik dat hij pas in 2010 is overleden. Daarna vroeg ik enkele mensen of ze hem kenden. Dat bleek niet het geval. Terwijl Bob de Ronde toch de grondlegger was van een wijze van journalistieke vraagstelling die nu veel wordt gebruikt en waarmee hij toentertijd bij het NOS Journaal zowel werd geroemd als verguisd. Bij de vraagmethode die hij bij het NOS Journaal introduceerde onderbrak hij de geïnterviewde, om zo sneller tot de kern van een verhaal te komen.

Tijdens de feestelijke afsluiting van dat derde schooljaar, bij Hooge Heeren in Utrecht, vertelde hij me dat een variant op zijn ondervraagmethode ook ideaal was om een leugenaar te ontmaskeren. Die variant bestond uit het exact herhalen van de vraag en weer eventueel onderbreken bij het antwoord. Weinig mensen geven, wanneer de vraag opnieuw wordt gesteld, ook exact in dezelfde bewoordingen opnieuw antwoord. Met de twee, drie of zelfs vier varianten krijg je bij leugenaars al snel een tegenspraak, vertelde hij.

Belazer de kerkgangers op zondag

Toegevoegd 24 (eigenlijk 25) november 2012

Er zijn sites op internet, bijvoorbeeld van het Reformatorisch Dagblad, die niet toegankelijk zijn op zondag. Op zondag staat er: Vandaag is het zondag. We wijden deze dag in het bijzonder aan de dienst van God. Wij beschouwen de zondag als een rustdag.

Ik ben filosofisch religieus en niet symbolisch religieus. Ik sta stil en rust op meerdere momenten in de week, maar niet per se op zondag. Zit je net als ik, ook op zondag te Googlen? Dan kun je daar hebben gevonden dat op zo’n zondag rustsite mogelijk informatie staat die je tot je wilt nemen. Je kunt dan meestal de bovengenoemde ‘ik heb je dinsdag al gemaild’-truc gebruiken door je  computertijd op zaterdag te zetten.

Het Reformatorisch Dagblad had veel slimmer, dan de melding afhankelijk te maken van de computertijd van de gebruiker, hun eigen computertijd (of van de hostingprovider) als uitgangspunt kunnen nemen. Het kan natuurlijk ook het ‘achterdeurtje’ zijn, die zij ook zelf gebruiken als ze op zondag toch even naar de site willen.

Zoals de gereformeerde houder van een tankstation in Voorthuizen waar ik op een zondag tankte. Hij was gesloten, maar ik kon gewoon tanken en moest het geld bij de achterdeur op een schoteltje leggen (wel goed van vertrouwen die man).