Een paar weken geleden schreef ik hier over plan, doel en intentie. Als aanvulling^*) op dat bericht maakte ik aantekeningen over strategie en tactiek. Daarbij gaat het namelijk ook vaak fout. Ik constateerde dat de belangrijkste fout is, het niet dupliceren van elkaars definities. Mensen praten in grootheden (begrippen), maar gebruiken daarbij verschillende onuitgesproken definities. Met andere woorden ze hebben er een verschillend beeld bij.

Definities

Het onderkennen dat mensen verschillende definities hanteren bij een begrip is een deel van de oplossing om miscommunicatie te voorkomen.  Het volgende deel is vragen wat wordt bedoeld. Ik ben me er van bewust ook definities door elkaar te gebruiken. Daarom gebruik ik vaak voorbeelden om de gesprekspartner een beeld te geven van hetgeen ik zeg of bedoel.

Bij een ‘tafel’ is het definiëren eenvoudig. Dan zeg ik dat ‘mijn tafel’ een ronde tafel is met drie poten. Tot ik die uitleg gaf dacht mijn gesprekspartner wellicht aan een vierkante tafel met vier poten. Bij termen als businessplan, marketingplan en woorden als onbetrouwbaar, liefde en dergelijke wordt het definiëren vanzelfsprekend al lastiger.

Strategie en tactiek

In de in het eerdere bericht genoemde plannen, business-  en marketingplannen, worden de woorden strategie en tactiek vaak door elkaar gebruikt. Strategie en tactiek liggen in het verlengde van hetgeen ik schreef in plan, doel en intentie.

Het verschil tussen strategie en tactiek werd me een aantal jaren geleden heel duidelijk. Ik maakte een film voor DAF Trucks over ‘de Konstructeur’, zeg maar de architect van een vrachtwagen. Zo’n ontwerper van vrachtwagens heeft te maken met allerlei afdelingen om tot een plan te komen (een bestek?). In de film volgden we een acteur, die een constructeur speelde, langs vrijwel alle afdelingen.

Het viel me op dat medewerkers bij sommige afdelingen spraken over zaken waarmee rekening moest worden gehouden voor de toekomst van DAF. Terwijl bij andere afdelingen oplossingen van nu-problemen ter sprake kwamen.

Het verschil

Dat was een mooi voorbeeld van het verschil tussen strategie en tactiek realiseerde ik me. Strategie gaat over wat een mens of bedrijf wil. Tactiek gaat over hoe dat bereikt kan worden. Strategen kijken naar de toekomst, tactici naar het heden. Of beter, strategen kijken naar de toekomst en dan naar het nu. Tactici kijken naar het heden en dan naar de toekomst.

Bij enkele grote bedrijven en organisaties waar ik voor werkte, hadden ze dat onderscheid goed in de gaten. Bij andere bedrijven liep het hopeloos door elkaar en gebruikte men zelfs definities door elkaar. Daar werd strategie gebruikt voor tactiek (bekeken vanuit mijn definitie hierboven) en andersom. Of er werd een definitie gehanteerd waarbij strategie werd gezien als lange termijn en tactiek als korte.

Het voetbalvoorbeeld

Voor een ander eenvoudig voorbeeld van het verschil tussen strategie en tactiek, kun je denken aan voetbal.

Strategisch zegt bijvoorbeeld Van Gaal dat hij wil winnen (toekomst). Hij bekijkt de tegenstander en bepaalt dat hij 4-2-4 moet spelen. Daarbij kan er veel druk komen op de goal van de tegenstander en moet één van de twee spitsen van het type afmaker zijn, die vanuit onmogelijke posities kan scoren. De eigen verdediging is met vier speler ook sterk. De twee middenvelders moeten daar tussen in rennend het spel verdelen.

Daarna gaat hij tactisch kijken. Welke spelers zijn nu beschikbaar, niet geblesseerd, fit etc. Tactisch kiest hij daarna voor voetballers A en B op het middenveld, omdat ze een enorm uithoudingsvermogen hebben. Midden achter zet hij K en L in het midden, zij kunnen de trappen van de, als schoppers bekend staande, spitsen van de tegenstander incasseren. Terwijl de backs M en N mee naar voren kunnen en zelfs de positie van buitenspelers daar kunnen overnemen, maar snel genoeg ook weer terug kunnen zijn. Etceterbla.

^*) ik schreef dit bericht 20 februari, dat van gisteren en eergisteren op de dag zelf.