Ik had hier eigenlijk het verhaal willen vertellen over mijn ontmoeting met Mandela vijf jaar geleden. Hoe ik via de ouders van een vriendin in contact ben gekomen met Mika, de dochter van Mandela. Eén dag was ik bij de gehele familie. Mandela was er vrijwel de gehele dag bij, behalve een korte periode na de lunch. Vlak voor het avondeten was ik met Ro, zoals zijn familie hem noemt, een kwartier alleen.

Hij begon over Nederland en voetbal. Toen het woord mythe viel kregen we een gesprek over het leven, de betrekkelijkheid, over verdriet om kleine dingen en de onbevangenheid bij gebeurtenissen met grote historische impact.

Prins Bernhard

Ergens in het gesprek zei hij iets dat me aan Prins Bernhard deed denken. En ik vertelde dat ik enkele weken voor het overlijden van Prins Bernhard door een vriend was gebeld. De vriend behoorde tot de weinigen die op de hoogte waren van de sterfdatum van de prins. De prins was klaar met het leven en had besloten zich 14 december 2004 te laten euthanaseren. Hij werd in leven gehouden. Maar wilde zijn overlijden niet van toeval laten afhangen zo rond de feestdagen. Bovendien was er de wintersportvakantie van de kinderen. Het moest tussen sinterklaas en kerst. Dan had niemand er last van. Goed gepland, maar uiteindelijk stierf prins Bernhard een natuurlijke dood op 1 december.

De zelf geregisseerde dood van Bernhard had Mandela aangesproken. Ik had die dag gezien dat hij genoot van de kleine dingen, zoals hij dat noemde. Van het klein huishoudelijke met zijn kleinkinderen en familie. Zijn stem was zwak, zijn bewegen moeizaam. Zijn blik daarentegen was energiek en zijn ogen toonde dat hij plezier had in het zien van het spel van zijn kleinkinderen en de aanwezigheid van zijn gezelschap. Hij werd in leven gehouden terwijl hij zelf moe was, klaar was met het leven. Hij had het niet expliciet gezegd, maar ik voelde het.

Overdreven medicijngebruik

Ik had hier uitgebreider over mijn bezoek aan de familie van Mandela willen schrijven. Maar vanmorgen bladerde ik door de Elsevier van deze week. Bij het artikel over verspilling van medicijnen stond een foto. Het artikel ging over de vele medicijnen die ongebruikt worden weggegooid. De foto toonde de medicijnen van één kankerpatiënt. ‘We praten over verspilling door weggegooide medicijnen’, dacht ik, ‘het zou moeten gaan over verspilling door medicijngebruik’.

Natuurlijk is er een verbinding met Prins Bernhard en Mandela. Het gaat immers allemaal over in leven gehouden worden. Onwillekeurig denk ik bij de foto echter aan mijn bericht van anderhalve maand geleden ‘generaliseren’.

Daarin schrijf ik, en het is nu natuurlijk uit zijn context gehaald en daardoor nog harder, ‘mensen die meer dan vijf verschillende medicijnen per dag krijgen hebben geen bestaansrecht’. Ok, ok, het mogen er ook zes of zeven zijn; het is een generalisatie. Maar kijk eens naar die foto.

Al die medicijnen zijn afzonderlijk getest en goedgekeurd. Maar wat doen ze in combinatie. Grote kans dat ze effect op elkaar hebben. Wellicht positief, maar waarschijnlijk negatief. Dat doctoren ermee bezig blijven zo’n hoeveelheid medicijnen voor te schrijven is tekenend en de macht van de farmaceutische industrie die ermee wordt getoond schrijnend.

Een oudere vrouw zei laatst tegen me ‘waarom moeten we in leven gehouden worden?’ Ik vond het een opmerkelijke retorische vraag. Een vraag waarop vele antwoorden mogelijk zijn. Daarbij kun je naar het individu kijken.

Maar je kunt het ook bekijken in het licht van de exponentiële bevolkingsgroei en daaraan verwante problemen. Die groei en overbevolking is een vraagstuk dat zeker speelt bij politici, wetenschapper en anderen. Ook op de deze week gehouden Bilderberg Conferentie zal er (hopelijk) over zijn gesproken. Maar wellicht ook niet, want het is voor velen een onbespreekbaar onderwerp.

Natuurlijk is het geen probleem als mensen als sommige individuen buitengewoon goede zorg krijgen, zelfs wanneer dat zoals bij Mandela wellicht tegen zin gebeurd . Het zijn ikonen, ze hebben een symbolische waarde voor hun of het volk. Bij het zien van een foto van zo veel medicijnen om iemand in leven te houden is het wel goed het vraagstuk ‘het in leven houden’ en de overbevolking bespreekbaar te maken.