Achteraf kun je een koe in de kont te kijken. Het is vakantietijd. Mijn tijd om bij mooi weer ter ontspanning meer thrillers te lezen dan door het jaar heen. De nieuwste boeken van Dan Brown, David Baldacci en Charles den Tex. En van dezelfde schrijvers nog wat titels die zijn blijven liggen.

Gisteren kwam het lezen ter sprake in een gesprek. Dat begon met het eerste boek van Dan Brown, ‘Het Juvenalis Dilemma’. In dat boek uit 1998 wordt uitgebreid gesproken over de werkwijze van de NSA. Dan denk je, waarom doen we zo moeilijk over de uitspraken van Edward Snowden. Die informatie is al jaren bekend.

Informatie achteraf

In de loop van het gesprek kwamen we op ‘informatie achteraf’. Dat een koe in de kont kijken is vaak de basis van thrillers en geeft de onverwachte wendingen. Iemand leeft gewoon zijn leven en als er dan iets gebeurd staat alles daarvoor ineens in een ander daglicht.

Of het wordt in een ander daglicht gezet, zoals bijvoorbeeld in ‘Niets dan de waarheid’ van David Baldacci. In die thriller, waarin ook Amsterdam een rol speelt, gaat het over perceptiemanagement.

Frans, een van de gesprekspartners vertelde ter illustratie een verhaal dat hijzelf kort daarvoor had meegemaakt.

Antikraak

Frans had een vriend die als een soort antikraak in een kantoorgebouw zat. Geleidelijk kwamen er steeds meer mensen en uiteindelijk hield Frans er ook een tijdje kantoor.

Aan een lange gang lagen de kantoren, toiletten en kantine. Er was ook één deur zonder klink. Een kastdeur met een slot. Daar had de eigenaar van het gebouw wat eigen spullen staan, werd hen gezegd. Ze respecteerden dat vanzelfsprekend.

Af en toe kwam er een medewerker van de man langs. Alsof hij hen niet wilde storen sloop hij bescheiden door de gang en verdween in de klaarblijkelijk ruime kast.

Regeltjes

De huisbaas had ook regeltjes. Zo mochten ze in het weekend het gebouw niet in. Dat was volgens Frans eenvoudig te verklaren. Het gebouw had enkel glas. Zonde om te stoken voor de enkeling die in het weekend wilde werken. Op die manier was voor de meeste regeltjes wel een logische verklaring te vinden.

Tot het moment dat de eigenaar onbereikbaar was. Na een paar weken bleek hij al een tijdje vast te zitten voor drugscriminaliteit. Toen ze met toestemming van de politie de kast opende bleek er zich achter de eenvoudige kastdeur een enorme ontmantelde wietkwekerij te bevinden. Ineens stonden al hun logisch lijkende verklaringen over de regeltjes van de huisbaas in een ander licht.

Een koe in de kont kijken

Je kunt op deze manier een koe in zijn kont kijken …, maar dan ben je bijziend of doe je iets anders, zoals koe blazen.

In het weekend, en af toe door de weeks, onderhielden medewerkers de plantjes. Zo vielen meer dingen op hun plaats. Zoals Einstein al zei, riep elk antwoord op een vraag, tien nieuwe vragen op. Frans hield zich er verder niet mee bezig. Hij accepteerde de geopenbaarde realiteit, dacht er het zijne van en ging verder met zijn leven.

Later hoorde Frans weleens geruchten dat de FIOD, recherche en medewerkers van andere instanties het terrein al lange tijd in de gaten hielden. Frans vertelde dat hij en de andere voormalig kantoorgenoten best in onzekerheid hadden gezeten na het ontdekken van de ruimte achter de deur.

‘Want hoe verklaar je achteraf, op het moment dat je kennis hebt, dat je tot dan toe nooit iets hebt vermoed’, zei Frans, ‘en hoe bewijs je dat onze onschuldige handelingen, niet meer waren dan onschuldig. Dat ze niet in verband stonden met enige criminele activiteit van de huisbaas. Achteraf kun je een koe in de kont kijken’.

Waar rook is…

Vroeger hoorde je de uitdrukking ‘waar rook is, is vuur’. De uitdrukking hoor je minder, maar veel mensen hanteren de houding nog steeds bij ‘ver van hun bed’-problematiek. Als er één, al dan niet op waarheid gebaseerd, feit wordt gemeld, wordt alle overige informatie ook voor waar aangenomen.

Terwijl met de toegenomen mondigheid ook het realiteitsbesef is toegenomen. Iedereen heeft inmiddels genoeg voorbeelden (ervaren), van situaties waarin er rook was zonder vuur. Dat is wellicht het enige waar we nog eens over na moeten denken bij de berichten van Snowden, dat we moeten voorkomen dat we een koe in de kont kijken.

Want uit de informatie verkregen door afluisteren, schaduwen en dergelijke worden ongetwijfeld soms (of vaak) verkeerde conclusies getrokken. Of heb ik te veel thrillers gelezen en gelijksoortige films gezien? En jij, heb je de koe achteraf in zijn kont gekeken?

De afbeelding in de header is getekend rond 1720 en komt uit een boek over de Khoikhoi stam, oftewel Hottentotten. Ik heb bewerkt tot een koe in de kont kijken. In werkelijkheid blaast de jongen met een riet in de kont van de koe om de melkproductie te stimuleren. Dat doet de jongen op het fotootje ook. Het heet koe blazen, Hans Plischke schreef er een uitgebreid artikel over (PDF - 1,09 MB).