De afgelopen weken hoorde ik regelmatig mensen praten over tweedeling in de maatschappij. Meestal gaat het dan over arm en rijk, werk en zonder werk en meer van die dingen. Maar ik denk ook aan de tweedeling theorie en praktijk.

Want de ‘crisis’ legt talrijke problemen bloot, maar de basis daarvan ligt in slechts enkele oorzaken. Om die te zien moet de crisis als een artisjok worden geschild. Uiteindelijk wordt dan het artisjokhart, de kern, zichtbaar. Eén van de schillen is de tweedeling theorie en praktijk.

Er zijn hele wijze mensen die prachtig kunnen vertellen hoe een branche zich ontwikkeld, hoe de wet in elkaar zit, hoe we met elkaar moeten omgaan en dergelijke. Maar vraag je ze een plan of idee zelf uit te voeren (‘mooie theorie, past u het maar toe’) dan komt daar meestal niets van terecht. En als ze zelf wel tot uitvoeren kunnen komen, dan blijkt de praktijk complexer of anders dan wat ze in hun theorie hadden voorzien.

Een theorie kan goed klinken, logisch, handig en goed doordacht, maar de praktijk daarvan is vaak een heel ander verhaal.

Ik kan hier wel talrijke voorbeelden geven uit mijn ervaring en waarneming met de tweedeling theorie en praktijk. Maar iedereen ziet het om zich heen. Een veel gehoord voorbeeld is de Tweede Kamer. Tot voor kort werden we geregeerd door kamerleden die vanuit de schoolbanken direct in de kamerbankjes waren gestapt. Dat er nu meer praktijkmensen in de Kamer zitten (of in ieder geval mensen die iets in de samenleving hebben gedaan, in plaats van er alleen maar over hebben gedacht) is een verbetering. Bij het niveau van die mensen kun je vraagtekens zetten. Maar dat is een ander verhaal.

Denk ook de vele wetenschappers die hun ideeën in een afgeschermd en steriel laboratorium uitdenken. Daarbij zie je vaak dat ze briljant zijn op hun vakgebied, maar onkundig op vele andere terreinen van het leven. Wereldvreemd soms, maar op zijn minst gebrek aan binding met de praktijk. Natuurlijk zijn er uitzonderingen. Waar is mijn loep?

Bij het oplossen van de huidige crisis is het ronduit gênant dat economen over elkaar heen vallen met hun theorietjes. Van hun economische modellen, gebaseerd op een praktijk die begin vorige eeuw wel werkte, is haast voorspelbaar dat ze bij de huidige complexiteit van Europese en mondiale economie en samenwerking niet toepasbaar zijn.

Managers en ander onbenul

Komt dit onderwerp uit de lucht vallen? Natuurlijk niet. Mijn oom Henk, die bij Werkspoor werkte, had jaren geleden al prachtige verhalen over de dualiteit tussen theorie en praktijk. Bijvoorbeeld over de raffinaderij die werd gebouwd ergens in een Arabisch land. Halverwege de bouw kwam er een nieuwe projectleider, net afgestudeerd aan de TH. De praktijkmensen, jarenlange ervaring maar zonder diploma’s, waarschuwden. Maar de oud-student had het op de universiteit anders geleerd en rekende volgens het boekje. Met als gevolg oponthoud en schade.

Enkele weken geleden zag ik bij een klant nog hoe een hoogleraar, als een grammofoonplaat, zijn theoretische inbreng bleef herhalen. De klant en diens medewerkers gaven hem meerdere praktijkvoorbeelden waarom zijn theorieën niet zouden werken in de praktijk. Maar helaas konden ze niet om de man heen bij het zetten van een vervolgstap. Gevolg bijna twee miljoen euro schade.

Enkele weken geleden sprak ik een relatie die vertelde dat hij met een managementcursus bezig was. ‘Dat gaat continue door’, vertelde hij, ‘als ik het niet doe heb ik straks geen werk meer. Werkgevers eisen de papiertjes en er zijn zelfs trends bij de cursussen die je moet volgend om niet zonder werk te zitten.’ Hij strooide daarbij met afkortingen van cursussen die op dit moment veel gevraagd werden. ‘Maar is allemaal flauwekul’, zei hij, ‘het komt allemaal op hetzelfde neer en het is en blijft theorie’.

Mooie voorbeelden kun je ook vinden in de zorg en het onderwijs. Ga eens praten met verpleegkundigen, onderwijzers en dergelijke. Ze kunnen talrijke voorbeelden aandragen van botsingen tussen theorie en praktijk. Ze worden er dagelijks mee geconfronteerd. Allerlei zaken op de werkvloer moeten worden opgelost. Maar ze hebben niets aan de theorieën die door managers zijn bedacht en doorgerekend in spreadsheets. En komen zelf vaak met slimme, logische en weldoordachte suggesties. ‘Waarom vertel je dat niet aan je chef of directie’, leek mij een logische vraag. In de antwoorden lag frustratie. Sommigen hadden het wel geprobeerd.

Wie slaat eindelijk eens de brug tussen theorie en praktijk?