In de afgelopen jaren, maar vooral in de jaren voor het millennium, heb ik regelmatig met interim managers te maken gehad bij klanten. Afhankelijk van de reden waarom hij (het waren altijd mannen) er bij was gehaald verschilden hun werkwijze enigszins. Maar het patroon was me snel duidelijk.

Een vereenvoudigde voorstelling.

1. De formule

Op zijn eerste dag gaat de interim manager met de directeur bij de hoofdingang staan. Hij is nog niet binnen geweest, maar heeft enkele vragen. Zoals hoeveel omzet heeft u?, hoeveel personeel? wat is het werkoppervlak? hoeveel producten? enzovoort.

De lefgozertjes onder de interim managers roepen aan het eind van de beantwoording van die vragen: dan moeten er 23 man uit en het assortiment moet worden teruggebracht naar 150 producten.
Vanuit mijn opleiding begreep ik dat ze de formule gebruikten. Als ze verstandig waren gebruikten ze daarbij de gegevens van de branche. De formule*: (((A + B)/2) x (72C – (D + E))) x F

2. Werkplan

Ik ga er van uit dat ze zichzelf vooraf al minstens voor een half jaar hebben laten contracteren. Dus na de eerste dag kan een werkplan worden gemaakt. Met de formule is de conclusie al getrokken, dus hij hoeft nu alleen nog maar invulling te geven aan de afgesproken werkperiode. In het werkplan kan van alles worden vastgelegd. Dat maakt voor zijn werkdagen niet uit. Deze bestaan uit gesprekken met het personeel, een beetje rondlopen door het bedrijf met een blik die hangt tussen serieus en belangstellend en wat eigen invulling. Dat laatste bestaat bij de ene interim manager uit memo’s en mailtjes rondsturen, bij een ander uit het tegen elkaar opzetten van personeel en andere activiteiten. Het maakt eigenlijk niet uit wat hij doet, als hij maar zichtbaar is in de organisatie fysiek, in schrift of anderszins.

Mijn conclusie

Ik heb vanzelfsprekend gesprekken gehad met enkele van de interim managers. Met name bij bedrijven en organisaties waar ik zelf als buitenstaander goed was ingevoerd. In meer dan de helft van de gevallen klopte de formule wel, als je het afzet tegen de branchegegevens. Maar een bedrijf is meer dan de som van kengetallen waarmee ze te vergelijken is met collega’s in de branche. Bedrijven zijn geen eenheidsworsten. En zelfs als de uitkomst van de formule goed zou zijn, vind ik dat verder gekeken moet worden om de essenties naar boven te krijgen. Daarbij kunnen zelfs persoonlijke drijfveren van de eigenaar een rol spelen. Dat waren de interim managers natuurlijk niet met me eens. Uiteindelijk ging ik de parallelle discussies maar uit de weg.

Als interim managers positieve resultaten behalen heeft dat twee oorzaken. De ene is dat er interim managers zijn die, hoe dan ook, een visie ontwikkelen waarmee het bedrijf geholpen is. Ze voeren vaak ook de daarbij benodigde werkzaamheden uit. De andere is dat in veel gevallen beweging in de organisatie al tot positieve verandering leidt (het Hawthorne-effect).

Nederland en de crisis

Bij de ontwikkelingen in Nederland moet ik vaak aan bovenstaande denken. Het gedrag van onze politici lijkt namelijk op die van interim managers (dat ze bovendien ook voor een korte periode aantreden is een bijkomende overeenkomst). Het kabinet (ministers en staatssecretarissen) gebruikt de kengetallen van formule- en modelgoochelaars als het Centraal Planbureau om snel de besparingen uit te voeren die ze als oplossing zien van de crisis. Dan krijg je belastingverhoging, zowel gewone als indirecte (bijv. accijnzen) en andere schijnbaar meet- en berekenbare voorstellen. Het zijn voorstellen omdat ze nog door de tweede kamer moeten. Maar daar wordt op dezelfde manier gewerkt, waarbij er alleen nog een partijpolitiek psychologisch sausje overheen gaat.

Omdat modellen hooguit een schets van de werkelijkheid zijn, worden de verwachte resultaten zelden bereikt. De werkelijkheid is nu eenmaal complexer en afhankelijk van talrijke factoren. Om maar een eenvoudig voorbeeld te noemen. Als je met een formule werkt bij benzineprijzen, kun je op basis van bestaande cijfers berekenen dat bij een accijnsverhoging van X een opbrengst van Y te verwachten is. Helaas, bij verhoogde prijzen zijn er automobilisten die hun auto laten staan, die in het buitenland gaan tanken etcetera. Gevolg is een half miljard minder opbrengst dan verwacht voor de staatskas.

Is er, wanneer wel rekening wordt gehouden met die factoren die de werkelijkheid maken, tot betere oplossingen te komen? Ik denk van wel. Maar dan moet de oplossing op een hoger niveau, in een groter verband, worden gezocht. En dat is geen makkelijke weg. Het vereist medewerking en begrip van burgers, duidelijker (lees: eerlijker) communiceren en helaas overleg met partijen (brancheorganisaties en andere) die nu nog een bepaalde positie hebben in het systeem en die hun eigenbelang hoger stellen dan het ‘landsbelang’.

*) deze formule is natuurlijk onzin