Frank, een goede vriend, mailde me een link naar een site met verboden boeken. Hij was op zoek naar informatie over Robert M. Persig en daarbij op de site gestuit. Hij dacht dat ik het wel leuk zou vinden, meldde hij ter aanvulling in de begeleidende tekst.

De naam Robert M. Persig zei me wel iets. Ik zag het boek ‘Zen en de kunst van het motoronderhoud’ voor me dat ik rond mijn zestiende bij enkele vrienden had zien liggen. Zij waren sleutelaars, maar ik had niets met motors. Laat staan dat ik er onderhoud aan wilde doen.

Dus ik negeerde het boek en zij spraken er niet over. Pas jaren later ontdekte ik dat het boek een roman was over een zoektocht naar zingeving.

Dat Frank het tegenkwam op de lijst met verboden boeken is merkwaardig. Het boek is nooit verboden. Het deed me wel denken aan andere voorvallen in mijn leven waarbij sprake was van verboden boeken of verhalen in die richting.

Fanny Hill

Als jong jochie zocht ik al regelmatig in de boekenkast van mijn vader. Ik las de boeken met rode band uit de Succes-reeks, waarover ik eerder schreef.

En ik verslond de detectives met Ellery Queen en Conquest. Mijn vader had de complete series in een uitvoering van de Nederlandse Boekenclub (NBC). Hoewel ik de schrijf- of plottrucs van beiden op een gegeven moment door had, waardoor de boeken voorspel waren geworden, las ik ze allemaal. Conquest, geschreven door Berkeley Grey (pseudoniem voor Edwy Searles Brooks), vond ik het spannendst. En vergelijkbaar met de Nick Carters die ik een paar jaar daarna las.

Maar in de boekenkast van mijn vader vond ik ook het boek Fanny Hill, de pornografische klassieker uit 1750 van John Cleland. Het had een prikkelende omslagillustratie. Of was het de ondertitel ‘ Memoires van een meisje van plezier’. Ik was jong, maar wist wel wat dat inhield. In het boek stonden de erotische illustraties die Edouard-Henri Avril begin 20e eeuw had gemaakt.

’s Avonds vertelde mijn vader dat het lange tijd een verboden boek was geweest en dat het nog steeds een boek was waar wat heimelijk over werd gedaan. Als ik het wilde lezen vond hij dat geen probleem. Ik las het toen niet, Mijn interesses lagen nog op een ander vlak.

Excalibur

Rond mijn twintigste las ik zwaardere kost. In die tijd hoorde ik dat er in de kelders van het Vaticaan historische en filosofische zouden liggen. Het waren boeken die door slechts enkelen waren ingezien en gelezen.

Het waren verboden boeken omdat ze een ander licht wierpen op de geschiedenis, de denkbeelden van de RK-kerk zouden ondermijnen of om andere reden geheim moesten blijven. Het was kort voor ‘In naam van de Roos’ van Umberto Eco uitkwam. En ver voor Robert Langdon, als hoofdpersoon in de boeken van Dan Brown, zijn zoektochten deed in Italië.

People Flying – fotomanipulatie door Mario Sánchez Nevado

Toen ik het in die tijd over de Vaticaan-boeken had met een vriend in Amsterdam vertelde deze me over Excalibur. Niet het magische zwaard van koning Uther Pendragon uit de Arthur vertellingen. Maar een boek dat was geschreven door Ron L. Hubbard, de oprichter van Scientology. Het boek zou zo gevaarlijk zijn dat het bewaard werd op een boot dat continue rondvoer.

De weinigen die het boek hadden gelezen waren direct opgenomen in een inrichting, zo vertelde de vriend. Zijn verklaring was dat we als mensen tot heel veel in staat zijn, maar dat het geleidelijk, zoals het gaat in de evolutie van de mens, (opnieuw) verworven moet worden. ‘Stel dat we als mens kunnen vliegen’, zei hij, ’terwijl dat absoluut niet in ons huidige referentiekader past. Je zou toch gek worden als ik het zou kunnen en het nu deed? Nee, Excalibur gaat veel verder en het is maar goed dat het tot de verboden boeken behoort’.

Verboden boeken

Al met al zijn er dus diverse redenen waarom boeken verboden zijn en wellicht nog worden. Het kan eigenbelang zijn van een organisatie of stroming, zoals bij het Vaticaan. Het kan politieke redenen hebben; denk aan de boekverbrandingen en manipulatie van foto’s. Ze kunnen niet stroken met ideeën van kuisheid, waardoor Fanny Hill in Amerika het meest/vaakst verguisde en verboden boek werd. En je kunt er gek van worden …. Boeken verbieden. Gek eigenlijk.