Ergens in de afgelopen twee weken las ik in een krant dat Jan Peter Balkenende oproept tot een nieuw debet over normen en waarden. Het is zo’n bericht dat je leest, even overdenkt, waarna je weer verder gaat naar het volgende artikel.

In mijn overdenking dacht ik ‘hij heeft wel gelijk. De tijd is er nu rijp voor. Beerput Nederland is open en de ene foute wethouder na de andere graaiende politicus, frauderende bestuurder en onbetrouwbare bankier vult de media.

Maar zijn het alleen de mensen aan de top? Nee, natuurlijk niet. Het rot in de gehele samenleving. De goede uitgezonderd kleven er aan veel mensen gedragingen waarbij je ziet dat de normen zijn uitgehold, vervaagd of verlaten.

Dat is geen gevolg van de crisis, het is de crisis. Verbeteren van de normen, het weer herstellen van de opvattingen over hoe we ons moeten gedragen, is een stap in de goede richting om de huidige situatie te verbeteren. Op zijn minst moet het besef worden bijgebracht hoe verkeerd we bezig zijn; wellicht dat het natuurlijk normbesef van mensen dan al tot verbetering leidt.

Normbesef is niet het enige noodzakelijke, want er zijn veel meer dingen die moeten worden aangepakt om het systeem te hervormen naar een nieuwe werkbaarheid. Maar onze mentaliteit en moraliteit is wel het fundament waarop dat nieuwe systeem moet worden gebouwd.

Het zijn dus niet alleen de grote mannen, die gemakkelijk aanwijsbaar zijn om het probleem te tonen. Ook op allerlei andere terreinen zie je onderdeeltjes van de door Balkenende gevoelde of geconstateerde situatie, die tot zijn oproep leidde.

Misstapje

Dit is een misstapje

Neem de reactie van Diederik Samsom op de grepen in de kas van de Daklozenkrant door Bert van der Roest. Hij schrijft op twitter ‘Iedereen maakt wel eens een misstapje’.

Ja, een misstapje is het als je één keer honderd euro uit de kas haalt en ze een week, een maand of misschien wel nooit terug legt. Maar wanneer je elke week een handeling doet zoals een greep in de kas, is dat een wilshandeling waarbij je elke keer met je normen en waarden worden geconfronteerd. Wie dan toch beslist te doen waarvan hij/zij weet dat het niet goed is…

En ook over iemand die dat afdoet als een ‘misstapje’ zegt dat iets over diens normen en waarden.

Donorwerving

Ik zag vorige week een spotje waarin donors worden geronseld. Toen de wielrenner onder de spoorboom klauterde keek ik de vriendin aan waarmee ik zojuist het journaal had gekeken. Natuurlijk werd het binnen een paar seconden duidelijk dat het om donorwerving ging. ‘Ik begrijp de boodschap’, zei ik tegen de vriendin, ’maar welke idiote creatief van welk reclamebureau kan niets beters bedenken dan dit. Welk voorbeeld geeft dit aan imbeciele weggebruikers’.

Normen zijn niet alleen richtlijnen die je op een lijstje schrijft, zoals wetten en regels, waarbij je eenvoudig in een bepaalde situatie kijkt wat wel of niet mag. Het is een vage wolk waarbij sommige situaties zijn benoemd en andere moeten worden afgeleid. Het betekent doordenken, invoelen en dergelijke. De reclameman/-vrouw en opdrachtgever die dat niet doet, komen tot zo’n domme, ondoordachte spot. Natuurlijk had regisseur Dick Maas er iets van kunnen zeggen, maar hij is bij zo’n spot slechts het creatief, uitvoerende eindstation.

Dat de NS een scene aankaart bij de Reclame Code Commissie is jammer, omdat het slechts één scène betreft. Hun argument over die scène is legitiem ‘het is een situatie die machinisten liever niet willen meemaken’. Dat begrijpt iedereen wanneer je je verplaatst in zo’n NS-medewerker. Dat heeft zelfs de reclameman overwogen, hoop ik.

Maar verder denken dan dat lukte de man niet, helaas. Ook zijn opdrachtgever zat te slapen. En dus moest de RCC zelf concluderen, na de klacht van de NS, ‘van de scene gaat de suggestie uit dat het risicovolle gedrag van de triatleet stoer is’. Eigenlijk hadden ze dat moeten constateren ‘van alle scènes’.

Had de reclameman dat zelf niet vooraf kunnen bedenken. Heeft de opdrachtgever dat niet overwogen. En die hartpatiënt die acteert in de commercial? Ik vraag me af of dat wel een echte hartpatiënt is.

Is dit een probleem van normen en waarden? Denk er zelf nog eens over na.