- René van Maarsseveen - https://renevanmaarsseveen.nl -

Dagdieverij

gekookte-stoofperenWat vooraf ging aan de dagdieverij. Mijn moeder moest gisteren naar de tandarts. Ik had aangeboden dit keer met haar mee te gaan. Uit praktische overweging verzamelde ik schrijfwerk dat ik bij haar kon uitvoeren. Samen zaten we aan de grote tafel in haar woonkamer. Ik schrijvend op mijn laptop. Mijn moeder schilde peertjes waarmee ze haar in de familiekring geroemde stoofpeertjes maakt*.

Ik kan me overal altijd goed concentreren. Muziek, gesprekken en omgevingsgeluiden daar sluit ik me gemakkelijk voor af. Dat vinden ze op kantoor bijzonder. Maar ik weet niet beter. Dus zelfs de stratenmakers buiten kunnen me niet uit mijn teksten halen.

Als ze voor het raam bezig zijn met hun grote machines leiden ze me wel af. Of eigenlijk, laat ik mezelf afleiden. Niet door gebrek aan concentratie, maar omdat ik het wel interessant vind waar de twee mannen mee bezig zijn.

Sigaretje roken

dagdieverij-2Met een kleine kniklader, de Schäffer 3046, sleept er één de trottoirbanden weg van de stoep. Daarna vervangt hij de palletvork door een schepbak om de stoeptegels los trekken. Af en toe grijpt hij opgestapelde trottoirstenen met een aan zijn Schäffer bevestigd klemhulpstuk. De andere man plaatst deze stenen en walst de stenen vlak.

Af en toe stoppen ze voor een sigaret. Nu staan ze voor het raam te roken. Het lijkt me zwaar werk, denk ik terwijl ik een man op ze af zie lopen. ‘Die man woont een paar straten verder’, beantwoordt mijn moeder mijn niet gestelde vraag, ’die is werkloos en loopt altijd overdag door het dorp’.

Dagdieverij

Ik ga weer verder met de tekst waaraan ik even tevoren was begonnen. Wanneer ik twintig minuten later bijna klaar ben staat mijn moeder op met een derde pannetje peertjes. ‘Ze staan nog steeds te roken’, zeg ik terloops**.

‘De planning is twee weken’, reageert mijn moeder, ‘maar met zulke dagdieverij zal het wel langer gaan duren’.

‘Dagdieverij’, zeg ik enigszins vragend.

‘Ja dagdieverij noemden we dat. Tijd stelen van je baas. Daar stond vroeger straf op’.

Wat is dagdieverij ?

‘Dagdieverij’ typ ik in op de zoekregel bij Google. Alle resultaten verwijzen naar puzzelwoordenboeken en kruiswoordraadsels. Dus maar even verder zoeken.

Een ander woord voor dagdieverij is ‘lijntrekkerij’. Maar dat is niet echt een synoniem, denk ik. Want lijntrekkerij betekent getreuzel, getalm en slampamperij. Terwijl ik bij de dagdieverij voor het raam eerder denk aan een vorm van ledigheid. Ledigheid kan namelijk van alles betekenen, van landlopen en luiheid tot eenvoudig ‘niets doen’. En dat laatste is wat de mannen, afgezien van het roken van een sigaret en wat ouwehoeren, doen.

Chronologisch woordenboek

Ik pak het Chronologisch woordenboek van Nicoline van der Sijs erbij (hier in pdf voor de liefhebber, 8 mb). In dat boek staan de ouderdom en herkomst van onze woorden. Dagdieverij komt er niet in voor. Bij lijntrekken staat ‘opzettelijk langzaam werken’. Dat kan ik ook niet matchen met de nog steeds rokende mannen voor het raam.

Nederlands Spreekwoordenboek

In het oude Nederlandse Spreekwoordenboek van Professor Dr. Fred Stoett uit 1923 is geen dagdieverij te vinden, maar wel een uitdrukking waar het dicht bij komt. Uitdrukking 1074 luidt ‘Langs de kantjes loopen’. En verder ‘dat wil zeggen: luieren, lijntrekken, niets doen; eig. om het werk heenloopen, aan den kant blijven loopen. ‘Lijntrekken’ komt op zichzelf voor als uitdrukking 1408 (zie hier)

De Geïntegreerde Taal Bank

Tenslotte kijk ik bij de Geïntegreerde Taal Bank. Daar kun je in diverse oude woordenboeken zoeken, onder de WNT’s  .
Dagdieverij geeft een vondst.

dagdieverij

Lijntrekken geeft vier vondsten naar allerlei leuke informatie, maar niet in de context van dagdieverij.

Dagdieverij in de praktijk

Bij de geschiedenis van het ziekenfonds kom ik dagdieverij voor het eerst buiten een woordenboek tegen. Timmerlieden in Amsterdam waren in 1874 aangesloten bij het door dokters gerunde ‘Algemeen Ziekenfonds Amsterdam’. Ze wilden dat de contributie die ze daaraan betaalden in de bouw van arbeiderswoningen werd gestoken.

De doktoren vonden dat geen goed idee en zeiden dat ‘de werklieden zich wat meer op hun werk, en wat minder op dagdieverij moesten toeleggen’. Dit was de aanleiding tot de oprichting van een Algemeen Ziekenfonds door en voor Werklieden.

In het eerste hoofdstuk ‘Bourgeois en proletariër’ van het manifest van de Communistische Partij staat ‘De bourgeoisie heeft onthuld hoe de brute krachtpatserij, die de reactie zozeer in de Middeleeuwen bewondert, haar passende tegenhanger vond in de traagste dagdieverij’.

Ik vind op een site een bericht over Julius Bär, een Duitse bankman die gegevens stal van Duitse en Nederlandse klanten en deze doorverkocht. In het commentaar schrijft ene Otto: ‘De dief heeft niet alleen bankgegevens gestolen maar ook zijn werkgever benadeeld om in de baas zijn tijd in drie maanden 2700 dossiers te verzamelen. Dagdieverij noemen we dat’.

Op 7 december 1874 spreekt Tweede Kamerlid voor de ARP dr. Abraham Kuyper in de kamer over de kwestie van het lager onderwijs: ‘Mijnheer de Voorzitter. Ik hoop mij niet schuldig te maken aan nationale dagdieverij, indien ik verlof vraag bij dit artikel, voor ’t eerst, misschien voor ééns slechts, mijne opinie te zeggen over de quaestie van het lager onderwijs. Te meer doe ik daarbij een beroep op de welwillendheid der Kamer, wijl ieder mij zal toestemmen, dat zoo ooit dan van deze materie gezegd kan worden : Facilius est incipere quam reperire Jineni. Intusschen, waar ik kan, zal ik bekorten‘.

Er stond toch een straf op?

Maar had mijn moeder niet iets gezegd over een straf. Dat er een straf stond op dagdieverij.

Ik zoek verder en ik vind twee pagina’s in een boekje dat is gemaakt voor de nationale monumentendag 2011 over het marinecomplex Willemsoord in Den Helder. Hoofdstuk zes luidt ‘Dagdieverij bestraft met inhouding van loon’, het geeft twee voorbeelden van dagdieverij (pdf van het hoofdstuk).

Dagdieverij. Is dat niet iets waar ik me met deze tekst schuldig aan heb gemaakt.


* normaal gebruikt mijn moeder voor haar stoofpeertjes Gieser Wilderman, die ze bij de groenteman koopt. Maar ze had dit keer twee dozen met peren gekregen van een vriendin uit het dorp die een perenboom in de tuin heeft. Met plastic handschoentjes schilde ze deze kleinere peertjes.

** het dagdieven (?) van de stratenmakers duurde een kwartiertje, over de gehele dag gezien werkten de mannen stug door.