Gisteren was het precies een jaar geleden dat mijn vader overleed. Het klinkt als een cliché als ik zeg ‘ik denk nog elke dag aan hem’. Het is inderdaad een cliché, het is door velen al zo vaak gezegd dat de uitspraak zijn kracht heeft verloren.

Denk ik nog elke dag aan mijn vader? Ik realiseer me dat het mede komt door een foto van hem , die op een plek in mijn leefomgeving hangt waar ik dagelijks een aantal keren langsloop. Dan kijk ik naar hem in het voorbijgaan. Soms geef ik hem een knipoog. Soms zeg ik wat onbenulligs waaruit juist de intimiteit van onze relatie spreekt, een eenvoudig, ‘ja ouwe, Utrecht heeft weer verloren’. Soms loop ik gewoon voorbij. Er zijn dan mogelijk dagen dat mijn vader toch ter sprake komt of dat de dood van een ander gedachten en herinneringen aan hem naar boven brengt. Maar er zijn ook dagen dat ik niet aan hem denk.

Zelfmedelijden

Ik kan me een gesprek herinneren met mijn vader waarin we spraken over de dood. Daarbij ging het vooral over de nabestaanden. Ik zei hem dat ik vond dat bij veel mensen verdriet vooral zelfmedelijden is. Zelfmedelijden vanwege het gemis, het weer alleen zijn en allerlei andere redenen die niet per se met de dode als persoon te maken hebben . Wel met de situatie waarin de nabestaande achter blijft. Soms wordt het verdriet gekoesterd vanwege de communicatiewaarde en de daarmee verkregen aandacht.

Drie dimensies

In mijn rouwproces ontdekte ik drie dimensies. Inderdaad ook zelfmedelijden. Weliswaar in een bijzondere vorm. Het is schuldgevoel en twijfel. Hebben we bij de Alzheimer van mijn vader in het laatste jaar van zijn leven de juiste beslissingen genomen? Ging hij niet te snel naar een verpleeghuis? De vele momenten dat hij goed leek zag hij zichzelf omringd met mensen die, zoals hij zelf zei. ‘gek waren’. Ik kan daar nog niet met droge ogen aan terugdenken. De vragen loslaten gaat al beter. Rationeel weet ik dat we de goede beslissingen hebben genomen. Hij ging eenvoudig snel achteruit en dat werd een enorme belasting voor mijn moeder. Maar een rationele verklaring is wat anders dan emotionele verwerking.

De persoon

De tweede dimensie in het rouwproces is de gedachte aan de individualiteit van de persoon. Als ik denk aan mijn vaders humor, talenten, interesses en dergelijke, dan gun ik hem dat hij nog had geleefd om bepaalde dingen mee te maken en te ontdekken. Er zit een element van medelijden in, als een verplaatst zelfmedelijden, maar het kan heel oprecht zijn. En dan valt het zelf vanzelf weg.

De band

Meest bijzondere en mooie ervaring is de gevoelde band met mijn vader. Ik sta dan voor de foto, waarbij deze foto slechts een katalysator is. Ineens stoppen mijn gedachten, verdwijnt de omgeving en voel ik een energie om me heen vallen als een deken. Dan is er alleen de verbondenheid. Heel duidelijk voel ik dan de eenheid, wellicht de bloedband, die we als vader en zoon zijn. Het duurt slechts een paar seconden, in ieder geval bij mij, voor ik terugval in gedachten.