In eerdere berichten (zie onderaan) schreef ik al eens omschrijvend of nadrukkelijk over psychopaten, leugenaars en aanverwanten. Mensen met een afwijking in die zin heb ik altijd boeiend gevonden, vanuit verschillende invalshoeken. De vraag die me daarbij van alle vragen het meest stuurt is ‘hoe komen ze er mee weg?’

Die vraag komt voort uit een fenomeen dat ik bij mezelf en anderen herken: we worden belogen, bedrogen en opgelicht en toch houden we de veroorzaker de hand boven het hoofd, vergoelijken zijn/haar gedrag of gedragen ons zelfs zo dat we maar hoeven te wachten tot we door diezelfde persoon weer worden belazerd.

En als we er al iets aan willen we doen, vertonen we gedrag waarop ik de campagne van het ‘Meldpunt Drugsoverlast’ baseerde. We laten het nog een aantal keren gebeuren voor de maat vol is. Een periode waarin we wellicht checken, bevestiging zoeken en dergelijke voor we actie ondernemen.

Psychopaten, leugenaars en aanverwanten

Zonder er te diep op in te gaan wil ik hier weer even iets zeggen over psychopaten. Want ze zijn er altijd en overal, dus ook in mijn leven. Maar soms zijn ze nadrukkelijker aanwezig en de afgelopen weken kwam het onderwerp weer een paar keer ter sprake.

Psychopaat

Tijdens een studie in Amerika jaren geleden begon ik me voor het eerst echt te interesseren in de aberraties van mensen. En dan niet lichamelijke afwijkingen of vriendelijk psychologische afwijkingen, maar in psychopaten. In het grote raamwerk van ‘interesse in wat mensen beweegt’ kwam het onderwerp psychopaten in de jaren daarna ook altijd in meer of mindere mate op mijn weg als extreme uiting van schadelijk menselijk gedrag.

Psychopaten hebben een slecht reukvermogen en kunnen bijv. geen koffie, sinaasappel en derg. onderscheiden

De interesse kwam overigens in het begin voort uit het bericht dat psychopaten het vooral moeten hebben van ‘distraction’, wat een veel beter woord is dan afleiding, en van overtuigingskracht. Twee eigenschappen die ook in de reclame van pas komen, hoewel ik dat in de reclame anders formuleer: pluspunten vergroten/benadrukken (overtuigen), minpunten verkleinen/wegnemen (afleiden).

Ik weet dat er onderzoeken zijn waarin wordt beweerd dat een x percentage van de bevolking psychopaat is, dat er schrijvers zijn die beweren dat elke CEO van een groot bedrijf psychopatische kenmerken heeft enzovoort. Er zijn ook verschillende definities. Daarom hanteer ik mijn eigen definitie, die volgens mij ook veel praktischer is.

Zo’n tien jaar geleden kwam er voor het eerst een persoon in mijn leven, die ik na overdenking, beschouwing, checken, nalezen en dergelijke een psychopaat noem. Welke definitie hanteer ik daarbij? Een psychopaat is een persoon die vanuit een ziekelijke neiging tot zelfbehoud altijd op een egoïstische en agressieve manier anderen manipuleert.

Een ziekelijke neiging tot zelfbehoud slaat bijna altijd terug op een voorval uit de jeugd van de bedoelde persoon. Een voorval waarin zijn vertrouwen ernstig is beschaamd door iemand die dichtbij hem/haar stond, vaak een moeder of vader. Dat is de kiem waarop de persoon het idee heeft laten groeien dat hij alleen staat tegenover een boze wereld. Een direct gevolg is het egoïsme.

Herkennen

Toen ik rond mijn vijfentwintigste in een situatie kwam die ik wilde duiden ontdekte ik een manier om een psychopaat of iemand met psychopatische trekken te herkennen. Ik kwam regelmatig in een werkomgeving waarin de mensen normaal gedrag vertoonden en emotioneel min of meer in balans waren. Zonder aanwijsbare reden reageerden ze op een gegeven moment grilliger, emotioneler en bangig. In het begin merkte ik het niet of wilde ik het niet zien. Maar op een gegeven moment kon ik niet ontkennen dat er iets aan de hand was.

De emotionele wip wordt ook wel met een rollercoaster vergeleken

Als buitenstaander, ik was ingehuurd voor een project waarvoor ik af en toe aanwezig was, kon ik de situatie objectief bekijken. Het werd me snel duidelijk dat de nieuwe chef de oorzaak was. Met zijn manipulaties, onvoorspelbare en vaak onterechte boze uitvallen en andere onprettige gedragingen had hij geleidelijk de medewerkers in zijn ‘psychopatische’ greep gekregen.

De manier om een psychopaat te herkennen is dus, ‘gedragen mensen zich ineens anders, kijk dan eens of er iemand in de omgeving is onder wiens invloed ze staan’ (dat hoeft niet per se een meerdere te zijn). Is zo’n situatie al aan de gang, bijvoorbeeld in een gezin, dan is het als buitenstaander moeilijker te herkennen. Maar vaak zie je dan één persoon die evenwichtig lijkt, terwijl de anderen leven alsof ze op een emotionele wip zitten.

Eerdere berichten:

• Leugenaars met Paul Ekman die onderzoek deed naar leugenaars en detectie – 20 juli 2012
• Liegen, met onder andere anekdote met Bob de Ronde – 5 nov 2012
• Kenmerken van leugenaars, over ontdekkingen van Aldert Vrij – 15 maart 2013
• Welke woorden worden gebruikt, over het RDA-model van Henk van Harten – 14 maart 2013
• Flipnosis en de psychopaat, over het boek Flipnosis en het herkennen van de psychopaat – 4 januari 2013
• Onbetrouwbaar, over wanneer iemand onbetrouwbaar is volgens mij – 23 maart 2013
• Fout jongens een, twee en drie