Onverwacht overleed afgelopen vrijdag 21 maart Onno Zaman. Tijdens een vakantie in Marokko met zijn gezin werd hij tijdens een bergwandeling onwel. De oprichter van Pictura in Heiloo is 59 jaar geworden.

Ik herinner me de opmerkelijke laatste woorden van het interview met Onno in het FD-magazine twee maanden geleden. Op de vraag ‘Bent u bang voor de dood?’, antwoordde Onno, ‘nee, je gaat toch een keer dood. Ik zou het wel jammer vinden als het snel zou gebeuren, want ik heb nog veel te doen.’

De dood kwam veel te snel.

Folder bewaard

Vorige week tijdens een vlaag van opruimwoede ging ik door stapels oude folders, schrijfsels en ander papierwerk dat ik ooit wilde bewaren om allerlei redenen. Veel folders verdwenen in de papiercontainer. Met de map folders van Pictura stond ik een tijdje te dralen. ‘je kunt alles wel bewaren’, mompelde ik in beraad met mezelf.

Uiteindelijk legde ik het apart, te mooi om weg te gooien. Niet alleen de folder, maar vooral de herinnering.

Naar Pictura

Bert Dijkshoorn, Jan Arie den Oudsten en ik waren in 2008 bezig met een businessplan voor het Polyvisie-archief. ‘Moeten we niet eens naar Pictura, naar Onno Zaman’, zei Bert, ’dat is dé man op het gebied van digitaliseren in Nederland’.

Een paar dagen later waren Bert en ik in Heiloo. Onno had wel naar ons willen komen, want hij stond te popelen om het archief te zien. Maar in zijn stem had de trots voor zijn bedrijf geklonken.

Tijdens de rondleiding langs de verschillende afdelingen vertelde hij enthousiast over de toepassingen die ze bij Pictura zelf hadden bedacht. Toepassingen om nog voorzichtiger de unieke oude boeken van het Rijksmuseum te kunnen scannen, nog stofvrijer de foto’s te verwerken, nog sneller te annoteren. En aan het eind van de rondleiding kregen we de map met folders.

Het Polyvisie-archief

Enkele weken later kwam Onno naar Nieuwegein, naar het archief. Ik was enigszins onzeker over de kwaliteit en waarde van mijn bezit. Daardoor ontving ik Onno met gemengde gevoelens. Hij bleek nauwelijks onder de indruk van de hoeveelheid blikken, hangmappen en laatjes met negatieven. Of hij liet mij niets merken. Hij had al zo veel gezien, suste ik mijn teleurstelling, materiaal van alle grote musea, fotoarchieven van ANP, Hollandse Hoogte, Spaarnestad Foto.

‘Eerst even koffie’, zei Onno, ‘daarna doe ik een eerste ronde’. Ik vertelde dat ik het originele materiaal altijd onberoerd liet en hoofdzakelijk werkte met het kopiemateriaal. Maar dat ik hem natuurlijk carte blanche gaf om zich een goede indruk te kunnen verschaffen.

Steekproefsgewijs

Tijdens die eerste ronde wandelde hij tussen de rekken heen en weer. Af en toe trok hij een blik open. Dan hield hij de negatiefstrook tegen het licht of liep ermee naar de lichtbak. Hij maakte lades open en beoordeelde het materiaal dat hij daar in vond. ‘Ik kijk willekeurig, als bij een steekproef’, zei hij, ‘maar sommige titels intrigeren me’.

Nadat hij tweeënhalf uur had rondgelopen dronken we weer een kop koffie. Onno vertelde over zijn achtergrond, hoe hij ooit leraar tekenen en handvaardigheid was. Rond 1995 was hij Pictura begonnen. Digitaliseren stond, evenals conserveren en ander fotobeheer, nog in de kinderschoenen. Door te experimenteren met nieuwe technieken kreeg het bedrijf steeds vastere grond bij gerenommeerde organisaties, zoals het Rijksmuseum. En geleidelijk was het bedrijf gegroeid.

In zijn stem hoorde ik weer de trots voor zijn bedrijf, die ik tijdens ons eerste telefoontje al had opgemerkt.

Meevaller

Na Onno’s tweede ronde stond ik licht gespannen te wachten. Was het waardeloos materiaal, was hij beschimmelde plaatjes tegengekomen, was het zonde geweest van zijn dag. Een steekproef van vijf uur door de man die fotomateriaal uit de belangrijkste musea en archieven door zijn handen had laten gaan, die alle problemen van beheer, digitalisering en conservering kende. Wat zou er hij er van vinden.

Met een kort antwoord gaf hij opluchting: ’Bijzonder. Ik heb prachtig materiaal gezien. Historisch waardevolle foto’s, maar ook vakantiekiekjes. En in verrassend goede staat. Ongelooflijk voor het productiebedrijf dat Polygoon was’.

‘Wat kun je specifieker zeggen over de kwaliteit van de negatieven, schimmels, vocht, zweem?’, vroeg ik Onno.

‘De kwaliteit is goed, natuurlijk is er schimmel en vocht. Maar veel minder dan ik had verwacht. En er is zweem en verkleuring, maar daar kun je tegenwoordig veel aan doen. Wat ik al zei, het is in verrassend goede staat. De kwaliteit is zelfs beter dan van … ‘. Ik beloofde Onno de genoemde namen voor mezelf te houden.

Joop van den Ende

Pictura groeide door, het groeide door op de ambitie van Onno Zaman.

In 2010 komt Van den Ende & Deitmers aan boord. Pictura wordt Picturae. Tegen inlevering van 45% van zijn aandelen kan Onno daarna de internationale markt gaan veroveren. Picturae groeit naar ruim 150 medewerkers , een organisatie met een uitgebreide directie. Onno blijft de bron van inspiratie, creativiteit en innovatie.

Ik heb nog veel te doen, zei hij in januari. Het mocht niet zo zijn. De dood kwam veel te snel.