Er is een tijd geweest dat mensen zich geen zorgen hoefden te maken over hun fitheid. Ze deden aan fitness door het zoeken naar voedsel, achter dieren aan rennen en deze doden met hun speren en ze hadden andere lichamelijke activiteit.

Naarmate ze meer gereedschappen kregen om lichamelijke arbeid te vermijden moesten mensen nadrukkelijker op zoek naar manieren om voldoende beweging te hebben.

Wellicht dat ze het begin in het begin in gymnastiekbeweging zochten, oefeningen zonder apparaten. Maar zo slim als ze waren om gereedschappen te bedenken, zo werden er ook apparaten bedacht om te oefenen.

De eerste uitvindingen waren in veel gevallen nutteloze – en haast martelkamerconstructies om te zien. Maar ondanks de verbeteringen die werden doorgevoerd door wetenschappelijk onderzoek, zien we in de moderne apparaten nog steeds hun historische tegenhanger.

Zander Sportschool

De Zweedse arts Gustav Zander is de grondlegger van de sportschool. Hij startte rond 1800 het Zander Instituut. Daarin plaatste hij 27 fitness apparaten om de conditie van zijn rijke klanten te verbeteren. In enkele van zijn apparaten zien we al de toepassingen die we nu nog kennen, zoals de machines met gewichten. Andere apparaten, zoals de AB-roller hiernaast, boden nauwelijks meer dan massage.

Dr. John Harvey Kellogg

In de tweede helft van de 19e eeuw werkte John Harvey Kellogg als arts bij het beroemde Battle Creek Sanitorium in Michigan. Kellogg, die later met zijn broer Will ontbijtgranen uitvond, had nogal wat onorthodoxe en revolutionaire ideeën over gezondheid. Hij zei bijvoorbeeld toen al dat een combinatie van dieet en lichaamsbeweging de basis zijn voor een goede gezondheid. Het eten van vezels en probiotische yoghurt ondersteunde daarbij, volgens hem, onze darmwerking. Verder opperde hij dat roken longkanker kan veroorzaken, koffie schadelijk is en dat sex tot vervelende ziektes leidt.

Daarnaast had hij enkele rigoureuze standpunten die hem minder geliefd maakte. Hij was een voorstander van rassenscheiding, electroshock therapie en onderdompeling in koud water met radium. Vanwege zijn afkeer van sex en masturbatie werd zijn graanontbijt ook wel ‘pornflakes’ genoemd.

Maar evenals Zander pleitte Kellogg voor fitness apparaten. Ook al bleven het voornamelijk massagemachines, zoals de walsinrichting hiernaast die nog tot in de zeventiger jaren in gebruik was.

Trillen naar fitness

De belangrijkste bijdrage van Kellogg aan de ontwikkeling van fitness apparaten is zijn idee van vibreren naar fitheid. Rond 1900, tijdens de opkomst van elektriciteit in de huizen, ontwikkelde hij een houten mechanisch trillende stoel.

Hij beweerde dat de trillingen de werking van de darmen verbeterde, rug- en hoofdpijn verminderde en de spierspanning verbeterde. Zijn stoel was zo ongemakkelijk en pijnlijk dat niemand het wilde gebruiken, maar het idee van trillen naar fitness bleef bestaan.

Magnetisme

Voor de opkomst van elektriciteit was magnetisme al een wetenschappelijk fenomeen. Magnetisme bleef bestaan, maar in de zogenaamde ‘Roaring Twenties, werd het gemagnetiseerde korset (hiernaast) vervangen door de Draaiende Hangmat (onder).

Beiden claimden een remedie te zijn tegen indigestie, reuma, verlamming en algehele zwakte. Waar het bijkomend voordeel van het korset de belofte van een wespentaille was, trok de hangmat de ruggengraat recht waardoor de zenuwen kalmeerden.

Natuurlijk wilden mensen nog steeds graag zitten en het werk door een machine laten doen.

Diverse apparaten van Zander kwamen weer uit de kast en werden verbeterd. Zoals de Wondercycle Exercisulator (onder).

De drafbeweging was, volgens de advertentie van het apparaat, goed voor de benen, rug, buik en nek. Door het vernuftige apparaat te gebruiken kon de gebruiker belangrijke spieren van zijn lichaam ontwikkelen.

In plaats van het aandrijven van een wiel, zoals bij de hometrainer, ging bij de Exercisulator uit 1931 het zadel op en neer. Het apparaat was in beginsel ontworpen voor invaliden.

Geleidelijk komen er apparaten waarmee we in de sportschool wat meer vertrouwd zijn. In 1936 was er de gemechaniseerde Magic Chair (onder). Het was vooral gericht op vrouwen die wilden afslanken. Het apparaat bood verschillende oefeningen om de taille slanker te maken en de enkels dunner. Het masseerde zelfs de kin.

John Harvey Kellogg had in 1928 al de trillende bandmachine geïntroduceerd via zijn zorginstelling. Het apparaat heette dan ook de Battle Creek Health Builder. Vooral vrouwen gebruikten het apparaat in de hoop dat hun vet zou wegtrillen. Damesbladen (afbeelding van artikel) schreven uitgebreid over de trilmachines en de producent adverteerde flink, vooral met bekende personen. Zoals met miss America 1922 en actrice Dorothy Knapp.

Na 1940 werd de trillende bandmachine nog populairder toen de soldaten terugkwamen uit de Tweede Wereldoorlog. Hun vrouwen en vriendinnen gooiden hun stevige schoenen en werk- en tuinbroeken aan de kant en wilden er uitzien als de pinups op de covers van tijdschriften. De mode van die tijd vereiste een kleinere taille en grotere buste.

Al die vrouwen aan die machines zorgde voor veel meligheid, vooral ook bij cabaretiers. Overal werden parodieën gemaakt op de rage. Ook in de populaire comedyserie uit die tijd, ‘Here’s Lucy‘ kwam het apparaat regelmatig terug.

Enkel trilling bleek niet genoeg. In 1949 introduceerde een producent de Relax-a-Cizor. Het apparaat beloofde het vet te verslaan met elektroshocks. Er werden meer dan 400.00 van deze machines verkocht voor ze in 1970 uit de markt werden genomen. Ze hadden te vervelende bijwerkingen, zoals abnormaal hartritme, miskramen, vergerde hernia en epilepsie.

The Twist

In 1960 verscheen wellicht het leukste fitness apparaat. Het was geïnspireerd op ‘The Twist’, van de toen populaire artiest Chubby Checker.

De oefenmachine was gemaakt van twee roterende delen spaanplaat waarop mensen de twist konden doen. Al dansend en zwaaiend met je heupen verdween het vet van je taille. Het apparaat, eigenlijk niet meer dan een simpel hulpmiddeltje, had namen Twist board, Gyro Slim ’n Trim en Slim-Twist Exerciser. De spaanplaatvariant (hiernaast) verdween en er kwamen vele moderner varianten.

Onderzoek

Inmiddels is er veel wetenschappelijk onderzoek geweest naar gezondheid en fitness. De enige oplossing tegen overtollig vet is volgens de deskundigen gezond eten en bewegen. Maar de fitness apparaten blijven en ze worden aangevuld met pillen die helpen bij het afvallen.

Al die moderne fitness apparaten blijven herinneringen oproepen aan de eerste apparaten van Zander en Kellogg. Maar er zijn ook varianten die nieuw lijken of in ieder geval mooi om te zien.