Enkele jaren geleden las ik al een aantal boeken van de Amerikaanse psychiater Irvin D. Yalom. Het mooie van zijn boeken vind ik de mix van fictie en non-fictie. Een verzonnen verhaal vertelt in een bed van historische feiten en gegevens, werkelijke omgevingsbeschrijvingen en interessante randinformatie. Iets wat ik ook het aantrekkelijke vind van schrijvers als bijvoorbeeld Dan Brown of, om maar eens heel andere en vergeten Nederlandse schrijver te noemen, Adriaan van der Veen.

Liefdes beul

Vorige week zag ik bij een vriend het boek ‘love’s executioner’ liggen. Een boek met tien verhalen uit de praktijk van Yalom. De titel, die ik letterlijk vertaalde naar Liefdes beul, zei me verder niet veel. Na het lezen van de achterflap vroeg ik het boek te leen.

Vrijdagavond las ik de inleiding en het eerste verhaal. Direct moest ik aan een paar vrienden denken, zowel mannen als vrouwen, die dit boek ook zouden kunnen waarderen. Gisteren en eergisteren las ik de volgende vier verhalen.

Engels

Ik lees het boek in het Engels. Het verwonderde me na drie verhalen dat Yalom’s schrijfstijl, nu ik het in zijn oorspronkelijke taal lees, minder mooi is dan de voorstelling die ik me ervan maakte vanuit de eerdere boeken die ik las in de Nederlandse vertaling. Daarom ben ik gaan kijken op internet voor wat aanvullende informatie.

Daar bleek ‘love’s executioner’ één van zijn eerste boeken te zijn. Wellicht was hij toen hij het schreef in 1988, na vier non-fictie boeken, nog op zoek naar een eigen stijl. Dit eerste boek is daarnaast ook anders van opzet dan zijn latere boeken, wat ook mee kan spelen. Op de website van zijn Nederlandse uitgever bleek dat het boek is vertaald, waarbij de vertaler in plaats van Liefdes beul had gekozen voor de titel: Scherprechter van de liefde.

Existentiële pijn

Yalom gelooft dat psychische problemen voornamelijk handelen om existentiële pijn. Ten aanzien van psychotherapie schrijft hij daarover in de inleiding (proloog):

I have found that four givens are particularly relevant to psychotherapy: the inevitability of death for each of us and for those we love; the freedom to make our lives as we will; our ultimate aloneness; and, finally, the absence of any obvious meaning or sense to life.

Het gaat niet om verdrongen driften of de onverwerkte gebeurtenissen uit het persoonlijke leven. Volgens Yalom gaat het dus om de onvermijdelijkheid van de dood, de vrijheid ons eigen leven in te vullen, de eenzaamheid van het individu en de afwezigheid van betekenis of zin van het leven.

In de verhalen wordt dat duidelijk. De oplossingen liggen in het verlengde van één of meerdere van bovenstaande vier uitgangspunten.

Yalom’s praktijk

Het is niet zijn leukste boek, vind ik, voor zover ik dat na drie verhalen kan beoordelen. De dikke pillen over Schopenhauer, Nietsche en Spinoza en zijn boek De Therapeut waren leuker. Dit is echter een heel ander boek, het is interessant omdat het iets laat zien over de werkwijze van Yalom en zijn gedachtegang bij een behandeling.

Daarbij betreft het personen die zoals in een roman worden beschreven, maar dan met een verklarende en diepgaandere persoonsontwikkeling. Op de een of andere manier vind ik dat aantrekkelijk. Want na het lezen van de eerste verhalen heb ik zin om snel aan de volgende verhalen te beginnen.

De dikke vrouw

Bij het verhaal van de dikke vrouw schieten veel herinneringen door mijn gedachte. De twee keren in mijn leven dat ik afknapte op een dikke vrouw. Ik wist wel dat hun dikte wellicht de reden was, maar de diepere reden was me onbekend. Tot een vriendin me zei dat ze dikke mensen verachtelijk vond en dat je voor ze moest oppassen. Van iemand die zichzelf niet in de hand heeft, en overeet, kun je niet veel verwachten, was haar redenatie. Ik weet vanuit de vierde klas lagere school dat ik voorzichtig ben met dat soort uitspraken. Er zat een enorm dik meisje bij ons in de klas, maar daar werd van gezegd dat het kwam door een probleem met haar schildklier.

Yalom is in het verhaal ‘Fat lady’ ook duidelijk is zijn afkeur:

I have always been repelled by fat women. I find them repulsive: their absurd sidewise waddle, their absence of body contour—breasts, laps, buttocks, shoulders, jawlines, cheekbones, everything, everything I like to see in a woman, obscured in an avalanche of flesh. And I hate their clothes—the shapeless, baggy dresses or, worse, the stiff elephantine blue jeans. How dare they impose that body on the rest of us?

In de loop van haar behandeling verandert geleidelijk zijn oordeel. Maar dat komt dan vooral omdat hij ziet hoe ze verandert en de wilskracht waarmee ze uiteindelijk ruim 50 kilo kwijtraakt (ze woog tussen de 200 en 250 pond).

Opmerking
Ik kan me van de boeken van Adriaan van der Veen niet veel meer herinneren, zijn boeken las ik rond mijn twintigste. Maar in mijn beleving waren het prachtige boeken, waarbij het verhaal in telkens geheel verschillende omgevingen speelde. Daarbij beschreef hij naast het verhaal veel van de betreffende omgeving. In ‘Het Wilde Feest’ bijvoorbeeld over de gebruiken in Joodse families. Ik heb me vaak voorgenomen weer eens een boek van hem te lezen en blijf het vreemd vinden dat hij zelden wordt genoemd als het gaat over goede en wellicht belangrijke Nederlandse schrijvers.