Volgens een artikel in de New York Times zijn voor de toekomstige ondernemer slechts twee dingen belangrijk: creativiteit, oftewel een goed idee bedenken, en de kunde deze tot uitvoering te brengen.

Over beide zijn vele boeken geschreven. Maar aan de meeste van die boeken heb je niet zo veel. Ze zijn langdradig zonder tot een praktische oplossing te komen.

Ideeënman

Vrienden en bekenden zeggen dat ik een ideeënman ben, een abstracte denker en meer van die termen. Ik zou over creatief denken en een goed idee bedenken dus iets moeten kunnen zeggen. Dat kan ik ook.

Ik heb echter de afgelopen vijfentwintig jaar ontdekt dat het tot uitvoering brengen van ideeën veel leuker is en meer bevrediging geeft dan het genereren van ideeën. Maar het is ook moeilijker, om diverse redenen. En ik ontdekte dat het niet tot realisatie kunnen komen, de belangrijkste reden is dat mensen zeggen dat ze geen ideeën hebben.

Terwijl ze die wel hebben. Maar ze lopen vast in de eerste stappen van het realiseren.

Bedrijven en personen die naar creatieve bureaus gaan, gaan daar niet zo zeer naar toe voor de ideeën. Ze gaan voor hulp bij het realiseren.

Gespiegeld door angsthazen

Naast mensen die zeggen dat ik een ideeënman ben, zijn er mensen die zeggen dat ik geen uitvoerder ben. In het begin vond ik dat vervelend en ik schoot in een verdediging. Ik heb heel veel ideeën gerealiseerd. Maar onderweg nog veel meer ideeën aan de kant geschoven. Wie durft zonder kennis over wat ik heb gepresteerd te beweren dat ik geen uitvoerder ben of met soortgelijke opmerkingen te komen. Op zijn minst verwacht ik dat die persoon weet waar hij zelf staat.

Gelukkig ontdekte ik altijd bijtijds dat veel opmerkingen vooral voortkwamen uit spiegelen. In de oude betekenis: het projecteren van de eigen angsten, onzekerheden en het eigen onvermogen op een ander. Ik sta open voor elke opmerking die mij verder kan brengen in mijn ontwikkeling, maar niet voor (be)spiegeling.

Robert Sutton zei ooit: ‘To find a few ideas that work, you need to try a lot that don’t. It’s a pure numbers game’. In die lijn schreef ik een tijdje geleden ‘Ik ben geen bakker’.

Ideeën genereren

Iedereen is de hele dag met ideeën bezig. Toch zeggen veel mensen dat ze niet creatief zijn en geen ideeën hebben. Als het gaat om creativiteit, oorspronkelijke ideeën, dan klopt dat volgens mij wel een beetje. Maar het is beslist een vaardigheid die iedereen in zich heeft. Het is meer een levenshouding (openstaan, vrij durven denken e.d.) dan iets anders.

Realiseren van ideeën

Het realiseren van ideeën is daarna van een heel andere orde. Het vergt een specifieke werkwijze, vaardigheid en houding. In de loop van de afgelopen vijfentwintig jaar heb ik talrijke notities gemaakt over dingen die mij opvielen bij het tot uitvoering brengen van ideeën.

Het waren vooral confrontaties met mezelf. Maar het bracht uiteindelijk inzicht in wetmatigheden en bijkomstigheden die altijd gelden. Die bijkomstigheden kunnen zowel rationeel als metafysisch worden bekeken. Wie dat laatste niet wil, kan het terugbrengen tot ‘toeval’.

Een goed idee bedenken

Over het realiseren van ideeën zal ik hier in de toekomst wellicht eens schrijven. Ik houd het nu overeenkomstig de titel bij een goed idee bedenken.

In de afgelopen vijfentwintig jaar heb ik geleefd van het bedenken van goede ideeën. Het helpt daarbij om een brede interesse te hebben, positief kritisch te zijn en niet bang te zijn voor gekke gedachten. Daarnaast gebruik ik, inmiddels bijna zonder er bij na te denken, de topische vragen van Alex Osborn. Het is een goede start.

Formuleer het probleem en laat de vragen er op los. Het werkt direct productief. Je zult zien dat, als je het vaker hebt toegepast, het vanzelf gaat. De vragen worden minder belangrijk, alsof ze onbewust door je hoofd fladderen op weg naar een stroom van ideeën.

Topische vragen en Alex Osborn

De topische vragen beginnen met het W-rijtje dat iedereen kent: wie, wat, waar, waarom en waartoe. Vaak aangevuld met hoe. Reclameman Alex Osborn voegde daar een aantal vragen aan toe, die je kunt loslaten op je probleem en die je ook als opdrachtjes kunt lezen, zoals:

• Kan het groter/kleiner? (maak het eens groter)
• Wat als het andere kleur heeft? (geef het eens een andere kleur)
• Is een andere vorm mogelijk? (verander de vorm)
• Etc.

Geleidelijk naar probleem gerichte vragen

In de lijn van de vragen van Osborn ga je geleidelijk ook je eigen, op het probleem gerichte, vragen stellen. Bij een probleem in een organisatie moet je jezelf overstijgende vragen durfen stellen als ’wat als we de directeur ontslaan?’ of ‘wat als we die afdeling opheffen?’. Het zijn varianten op groter/kleiner e.d. die je moet durven stellen.

Na verloop van tijd ga je intuïtief aanvoelen welke vragen relevant zijn bij het gegeven probleem. Tenslotte gaat het zelfs onbewust. Belangrijk is wel dat je jezelf blijft voeden. Dat doe je door veel, verschillende mensen te ontmoeten. En er onbevooroordeeld mee te praten, zelfs of misschien juist met mensen die heel andere meningen hebben dan jijzelf. Daarnaast helpt natuurlijk veel lezen van tijdschriften en boeken.

De complete lijst van Alex Osborn

Jaren geleden maakte ik onderstaande lijst. Ik weet niet meer of het helemaal van Osborn is of een beetje van mezelf en een beetje van… (Honig?)

Toevoegen?

• Zijn er nieuwe toepassingen, zoals?
• Andere toepassingen na wijziging?

Aanpassen?

• Wat is er nog meer zoals dit?
• Welk ander idee suggereert het?
• Levert het verleden een parallel?
• Wat zou ik kunnen kopiëren?
• Met wie zou ik kunnen wedijveren?

Wijzigen?

• Wat gebeurt er als je de betekenis verandert?
• Wat gebeurt er als je kleur veranderd?
• Wat gebeurt er als je het in beweging brengt?
• Wat gebeurt er als het je het kunt ruiken?
• Wat gebeurt er als je de vorm verandert?
• Wat gebeurt er als je er iets aan toevoegt?
• Wat als je het weglaat?

Vergroten/verkleinen?

• Kun je het vergroten/verkleinen?
• Wat kun je er af halen?
• Kan het in meer/minder tijd?
• Kan het sterker/zwakker, hoger/lager, dikker/dunner, langer/korter?
• Kan het zwaarder/lichter, supergroot/miniatuur?
• Hoe vergroot je de waarde/verminder je de waarde?
• Kun je een extra bestanddeel toevoegen?
• Kun je het vermenigvuldigen/delen, dupliceren/opsplitsen?

Vervangen?

• Wie/wat anders in plaats daarvan?
• Welk ander bestanddeel/materiaal/proces?
• Welke andere plaats?
• Welke andere kracht?

Herschikken?

• Kun je onderdelen wisselen?
• Kun je ander patroon vinden?
• Kun je het anders opmaken?
• Wat gebeurt er als je de volgorde verandert?
• Wat gebeurt er als je oorzaak en gevolg verwisselt?
• Wat gebeurt er als je het tempo verandert?

Omkeren?

• Wat gebeurt er als je het positieve negatief maakt?
• Kun je het achteruit zetten?
• Kun je het op zijn kop zetten?
• Kun je de rollen omkeren?

Combineren?

• Wat met een mengsel, een legering, een assortiment, een totaal?
• Kun je eenheden combineren?
• Kun je doelen combineren?
• Kun je ideeën combineren

Vanzelfsprekend kun je de vragenlijst uitbreiden naar eigen inzicht.