De nazomer duurde dit jaar lang. Begin november zaten we nog lekker te genieten van een warm zonnetje op het terras. Maar deze week viel ineens de winterse kou over ons. ‘Door de Oostenwind voelt de kou extra kil’, hoor ik de weerman zeggen.

Twee weken geleden meldde de Vereniging de Friesche Elf Steden, de organisator van de Elfstedentocht, dat ze onderzoeken of bij de volgende tocht alle circa 30.000 leden mogen meeschaatsen. Dat in plaats van een loting waarbij ongeveer 10.000 leden worden uitverkoren.

Het is koud en direct beginnen de gesprekken over de Elfstedentocht. Het doet me denken aan een verhaaltje dat ik schreef voor een tijdschrift.

De winter van 1963

Tijdens de 80-ste verjaardag van mijn vader begint een tante over de geboorte van haar zoon. “Het was in die winter van 1963 zo extreem koud”, zegt ze. Nadat iemand Elfstedentocht en Reinier Paping roept, komen de verhalen los.

Een oom vertelt dat de Noordzee op verschillende plaatsen bevroren was geweest. “Ik reed op mijn bromfiets vanuit Amersfoort naar Den Haag om er met een neefje te gaan kijken”, verhaalt hij, ”We stonden een tijdje langs de kust te, uiteindelijk durfden wij ook ijsschotsen te springen.”

Zijn vrouw herinnert zich vooral de kou. “Het was in huis niet warm te krijgen. Je kreeg slechts een afgepaste hoeveelheid kolen, waar je soms zelfs voor in de rij moest staan. En je droeg in huis drie truien over elkaar.”

“Het vroor rond de Elfstedentocht op 18 januari min 20 graden in Friesland”, weet een andere oom, “het vroor maanden aan één stuk en het woordje ‘gevoelstemperatuur’ kenden we toen nog niet. De NOS zond de tocht rechtstreeks uit. Ik heb met mijn kinderen heerlijk binnen naar de barre tocht gekeken. Gezellig met zijn allen rond opeengepakt rond de buis.”

“Ik weet niet meer hoe ik die tocht heb meegemaakt”, begint mijn vader, “maar de autorally op het IJsselmeer eind februari daar weet ik nog alles van. Daar heb ik als bijrijder aan meegedaan. De ANWB had het georganiseerd en er stond een heus Shell-station halverwege de rit. Het was bijzonder, ook al omdat weinig mensen een auto hadden en mijn oom Jaap zijn nieuwe auto er voor op het spel zette.”

“Ja, Jaap de schoenvertegenwoordiger”, vult een oom aan, “die had al een auto. Weet je, het was vooral maanden lang koud en dat begon vlak voor de kerst van ’62. Het sneeuwde nauwelijks, wat eigenlijk wel jammer was. Vlak na de oorlog was er een winter waar het buitengewoon veel sneeuwde.”

Het gesprek vervolgt over de extreme sneeuwval van 1947. De barre winter van 1963 is als onderwerp alweer verleden tijd.

Zie ook:

• Bericht: IJspret en een buurtborrel
• Bericht: Schaatsen in Eemnes
• Bericht: Elfstendentocht

Foto’s uit het archief van Polyvisie (kopieën):