De brandweeroefening in Utrecht bij café Heerenplein
(zie: Nieuws030; foto Bas de Meijer)

Vanochtend las ik een bericht in de krant over een oefening van de brandweer. Zo’n oefening waarmee ze de werkelijkheid benaderen. In een café in Utrecht hadden zich tientallen studenten verzameld, gelokt met gratis biertjes en in de wetenschap dat er een oefening zou plaatsvinden.

Toen op een toch nog onverwacht, hoop ik, moment een brandalarm werd gegeven haastten ze zich naar buiten. De meesten hadden voor de zekerheid hun jas aangehouden binnen om, als het zover was, buiten de vrieskou te kunnen trotseren.

De brandweer was blij, zeiden ze, het was een geslaagde oefening. Ongetwijfeld zal de brandweer er wat van hebben opgestoken, maar…. Het zal net zo zijn als de voetballer die eindeloos tegen een muur trapt met een bal. Om het uiteindelijk op het veld ook te kunnen, als hij de kans krijgt. Of het onderlinge partijtje van teamgenoten tijdens een training. Ze proberen de werkelijkheid te benaderen, maar missen daarbij toch altijd de weerstand van een echte tegenstander.

Crash test dummy

Tijdens een onderhoudsbeurt aan mijn wagen een tijdje geleden, sprak ik de garagehouder. Het was wintertijd en in zijn werkplaats stonden vier behoorlijke gehavende auto’s. Eén auto was er zelfs zo slecht aan toe, dat het leek alsof het al in de autopers van de sloperij had gestaan maar was gered, vlak voor het tot een blok kon worden veranderd.

‘De twee inzittenden zijn er levend uitgekomen’, zei Jan Willem, de garagehouder, terwijl hij naar me toe liep nadat hij me naar het wrak zag kijken.

‘Ongelofelijk’, was het enige dat ik kon zeggen.

‘Ja, ze kunnen testen wat ze willen met crash test dummy’, ging hij verder, ‘maar de werkelijkheid benaderen of naspelen blijft anders dan de werkelijkheid’.

Hij wenkte me mee te komen naar een andere auto. Deze was het minst gedeukt van de vier auto’s. ‘Eén dode en een zwaar gewonde’, zei hij terwijl hij naar de linker voorkant wees, ‘tegen een boom gereden. De auto heeft zich er omheen gekruld. De chauffeur was op slag dood, de passagier waarschijnlijk voor de rest van zijn leven verlamd. Zijn benen raakten bekneld’.

Ik schudde mijn hoofd. ‘Hoe is het mogelijk’, zei ik achterom kijkend naar het wrak dat ik eerder zag.

‘Hoe is het mogelijk?’, herhaalde Jan Willem mijn opmerking, ‘doordat ze de werkelijkheid benaderen kunnen ze een auto verbeteren, de onveilige plekken ontdekken en die extra verstevigen of juist verzwakken met kreukelzones. Maar de werkelijkheid helemaal nabootsen lukt nooit. Elk ongeluk is anders. Het gaat er om hoe haar er wordt gereden door jou en de ander, waar de auto wordt geraakt. En een boom gaat echt niet opzij. Waar een andere auto nog reageert op de klap, blijft de boom gewoon staan.’

De werkelijkheid benaderen met een oefening

Bij de brandoefening was iedereen op de hoogte. Als iedereen gewoon deed wat hij of zij altijd doet in een café, dan zat toch in het achterhoofd dat het niet echt was. Er was geen brand, wel rook. En er werd geen bluswater gespoten. Heeft zo’n oefening zin, vraag ik me  dan af. Waarschijnlijk wel. Al is het maar voor het moreel van de brandweerman.

Maar de werkelijkheid benaderen blijft een probleem, want het is niet echt. Bij een echte brand verspert een dikke, astmatische jongen de uitgang. Geschrokken van de onverwachte sirenes en met al een beetje rook in zijn longen viel hij in zijn paniek bij de deur te komen. Het lukt hem niet overeind te komen; door de meute die over hem heen klautert.

Juist die avond van de echte brand heeft een groepje vrienden twee tafeltjes tegen elkaar geschoven. Daarmee versperren ze nu de nooduitgang achter in het café. Die nooduitgang zou toch al een probleem geven. Want de drankenleverancier had de kratten frisdrank en de bierfusten die dag, zoals elke week, in het steegje achter het café gezet. De medewerkers waren er door de vroege drukte niet toe gekomen de geleverde voorraad al in het magazijn te zetten.

In het steegje stonden ook hun fietsen. Want het was mooi weer, te mooi om met het openbaar vervoer te gaan. En tenslotte was die avond de horecabaas zelf niet aanwezig, maar werd het café overgelaten aan een ervaren kracht en drie horecastudenten, waarvan er een die dag voor het eerst meeliep.

De brandweermannen

En dan nog de brandweermannen zelf. Die stonden niet voor de deur te wachten bij de echte brand, zoals bij de oefening. Zij zaten te kaarten op de kazerne. De brand was zich al een kwartier aan het verspreiden vanaf de brandhaard, toen een een medewerker van het café werd gealarmeerd door de de rook die onder een deur door kwam. Het duurde nog eens vijf minuten voor de brandweer werd gebeld, omdat deze horecastudent eerst de ‘ervaren kracht’ wilde waarschuwen. Die het natuurlijk eerst met zijn eigen ogen wilde zien.

In de kazerne kwam iedereen na het telefoontje direct in actie. Binnen twee minuten zat iedereen in de brandweerauto. Met hoge snelheid reed de auto richting het brandende café. Maar helaas, drie straten verder waren twee auto’s in botsing gekomen. De chauffeur zag het van verre, trapte op de rem en besloot via een andere route te gaan. Het zou wat om zijn, maar uiteindelijk in tijd korter dan wachten bij het ongeluk.

Bij het café aangekomen werd de toegang versperd door cafébezoekers bij wie de paniek nog door de aderen gierde, buurtbewoners die op geluid van de sirenes waren gaan kijken en de auto’s die altijd de toegang tot het café bemoeilijkten. Ongeveer de helft van de cafébezoekers was nog binnen, constateerde de brandweercommandant, en er lag een dikke jongen voor de uitgang waar mensen overheen klauterden. De commandant knikte naar twee stevige collega’s, die direct in actie kwamen en de jongen er tussen vandaan sleepten.

Etc.

De werkelijkheid benaderen

We blijven altijd proberen de werkelijkheid na te bootsen. Het kan ter oefening zijn van brandweermannen, ter verbetering van een auto of tijdens wetenschappelijk onderzoek. Het is goed, als we de resultaten maar juist blijven interpreteren en ons bewust blijven dat de werkelijkheid ons altijd verrast.