Wanneer mijn ouders ’s avonds een borrel namen, zei mijn moeder regelmatig ‘doe mij maar een patertje ’. Mijn vader wist wat ze bedoelde en even later kwam hij terug van het drankenkabinet met een klein glaasje. Met een vriendelijk gebaar zette hij de goudkleurige vloeistof dan voor haar neer.

Zonder de achtergrond te kennen van de likeur, want dat is het, noemde ook ik die fles met dat touwtje ‘een patertje’. Zelfs bij de slijter vroeg ik naar een patertje. Het was in de tijd dat je als tienjarige nog boodschappen mocht doen in een drankenwinkel.

‘Voor mijn moeder een patertje en voor mijn vader een fles citroen brandewijn’, zei ik dan. De slijter keek me meestal met een vreemde blik aan. Dan moest ik de fles beschrijven. ‘Het is net een monnik’, verduidelijkte ik de bestelling, ’zo eentje met een koord om zijn middel’.

‘Oh, Frangelico’, zei de slijter dan, terwijl hij wegliep naar een schap. Als hij de fles had, want vaak genoeg moesten ze het bestellen. Frangelico. Die naam gebruikte ik nooit, bij ons thuis was het een patertje.

Frangelico

Frangelico is een fles in de vorm van een monnik, met zo’n touwtje om zijn middel. Een hazelnotenlikeur waarvan de receptuur is bedacht door frater Angelico. Dat wil de legende ons tenminste doen geloven. Volgens het middeleeuwse perkament, gemaakt door een PR-bureau, was hij een middeleeuwse kluizenaar die leefde in de heuvels van Noord Italië aan de oevers van de Po.

Hij had even overtuigend de echte frater Angelico kunnen zijn, de kunstschilder die door Paus Paulus II in 1982 heilig werd verklaard. Deze Angelico zag als Guido di Pietro het levenslicht rond 1395. Hij werd een beroemde schilder in zijn tijd die kerken en kloosters verfraaide voor vele pausen. Hij stierf in 1455 tijdens het werken aan de kapel van de Madonna di San Brizio in de kathedraal van Orvieto. In het Rijksmuseum in Amsterdam hangt zijn schilderij Madonna van Nederigheid, dat hij vijf jaar voor zijn dood schilderde.

Likeur

Voor het verhaal van de 300 jaar oude likeur maakt niet uit wie het bedacht. Vanaf mijn jeugd heb ik velen laten ontdekken wat het patertje is. Velen genoten van de verrassende smaak van deze hazelnotenlikeur met een fleugje cacao en vanillebessen. Zoals ik ook zelf mezelf verras met een patertje op zijn tijd.

Likeur wordt door het voorgeschreven hoge suikergehalte wel als zoet vrouwendrankje gezien. Door die zoetheid heb ik andere gedistilleerde voorkeuren. Maar Frangelico heeft een scherpe mannelijkheid. Het neigt eerder naar een whisky, dan naar likeuren als Ameretto,  of Baileys.

Productie

Dat komt wellicht ook door de smaak van eikenhout en de gebrande hazelnoten die onderdeel zijn van het productieproces van Frangelico. Een patertje bestaat uit hazelnoten (wilde), cacao en een essence van vanillebessen (verwilderde). Daarbij komt nog wat bittere amandelen, bloesem van sinaasappel, rabarberwortel, koffiebonen en kaneel.

De hazelnoten worden eerst gebrand. Daarna worden ze grof tot pulp gemalen dat in een mengsel van alcohol en gedistilleerd bronwater uit de Piëmont wordt geweekt. Een deel van de geweekte pulp wordt gedistilleerd tot het fundament van het patertje. Aan dit concentraat van hazelnoten worden gebrande cacaobonen toegevoegd, vanillebessen en de overige ingrediënten.

Dit geheel wordt gerijpt in eikenhouten vaten. Na de rijping worden suiker, wijngestookte pure alcohol en bronwater gebruikt voor het verdunnen tot de gewenste sterkte. Het patertje krijgt zijn goudbruine kleur van de karamel, verbrande suiker.

In principe is de Frangelico klaar. Maar het mengsel wordt nog vier maanden in roestvrijstalen bewaard. In die tijd vermengen de verschillende ingrediënten zich en krijgt het patertje zijn bijzondere smaak, die fijn en zacht is, maar ook een prikkelende scherpte heeft.

Puur of …

Een notencakeje met Frangelico

Ik drink Frangelico alleen puur en voornamelijk ’s avonds als digestief. Maar evengoed kun je het drinken ‘on the rocks’, als onderdeel van een cocktail, als drankje bij de koffie of gemixt met bijvoorbeeld wodka.

De hazelnootdrank wordt ook gebruikt in de keuken als onderdeel van taarten, cake, mousse, over ijs; eigenlijk zover je culinaire fantasie reikt kun je het patertje gebruiken.

Lees bijvoorbeeld het verhaal van Laura Levy over haar ‘Chicken Frangelico‘. Ze vond de smaak van Frangelico zo lekker, dat ze het patertje in het traditionele kiprecept Chicken Galliano gebruikte.

Enkele recepten

Er zijn meerdere site met recepten voor cocktails, gebak en andere culinaria met een patertje. Op de site Tastespotting zijn er een groot aantal te vinden. De hierboven genoemde ‘Chicken Frangelico‘ is een goeie.

Frangelico won diverse keren prijzen als beste likeur, als sterke drank en als mixdrank. Een veelgenoemde cocktail is de Frangelico-Martini. Deze wordt in allerlei varianten gemaakt, soms ook zonder Martini; dan gebruik je slechts een Martini-glas. Een uitgebreide lijst cocktails en shooters (cocktail die je in één teug opdrinkt) waarin een patertje wordt gebruikt, staat op de website Bar None Drinks