Je kunt als mens denk ik niet zonder vaste gewoonten. Hoe bizar je het leven ook wilt leiden, er zijn altijd vastigheden die een zekere rust geven. Eén van mijn vaste gewoonten is de boterham met pindakaas bij het ontbijt. Overigens alleen als ik thuis ontbijt.

Ik vind het gewoon lekker, zoals petje pitamientje (Laurens Bon) ons jaren geleden al vertelde in de toen zeer populaire Calvé Commercial.

Gezond

Pindakaas schijnt echter ook gezonde te zijn of in ieder geval niet ongezond. Het is gemaakt van pinda’s. En het bevat plantaardige vetten en eiwitten, vitamines als B1, B3 en E, het Linolzuur waar Becel het altijd over heeft, Inositol en resveratrol, de stof die rode wijn zo gezond maakt.

Merken

In de loop van de tijd heb ik pindakaas van allerlei merken en in meerdere variaties gegeten. Er was een periode dat die van Albert Heijn mijn voorkeur had. Bij een supermarkt in de buurt waar ik later kwam te wonen hadden ze een merk met sambal. Lange tijd at ik geen andere pindakaas dan die hete variant. Ook heb ik een aantal jaren Jori gegeten, het biologische merk van de Natuurwinkel, dat volledig uit pinda’s bestaat.

Pindakazen kunnen behoorlijk verschillen. Het ene merk plakt aan je gehemelte, de ander is stijvig, weer een ander is waterig of zacht als je net een nieuwe pot opent en hard als de pot bijna leeg is. Wat dat laatste betreft geldt de slogan van Calvé ‘smeuïg tot op de bodem’. En ook de smaak verschilt.

Een voordeel van pindakaas bij het ontbijt, heb ik me laten vertellen, is dat je er een vol gevoel van krijgt. Daardoor heb je in de loop van de ochtend minder snel trek in tussendoortjes.

Pindakaas uitvinding

Pindakaas is bedacht door John H. Kellogg, die van die cornflakes ontbijtgranen, toen er een pindaoverschot was. Het was in die tijd een bijproduct van pindaolie. De boterachtige lekkernij kreeg al snel de naam ‘peanut butter’.

Alleen in Nederland kon dat niet, omdat het woord boter alleen gebruikt mocht worden voor roomboter. Het werd pindakaas. Het is evenals leverkaas geen echte kaas, maar het ligt wel zoals kaas als een plak op je boterham.

Er zijn ook mensen die beweren dat het woord Pindakaas uit het Surinaams komt. Daar had je een gerecht van pinda’s dat in plakken werd gesneden.

Hoeveelheid pinda’s in pindakaas

In Amerika bestaat pindakaas voor minimaal 80% uit pinda’s. Dat is daar wettelijk vastgelegd. Evenals dat er geen kunstmatige zoet-, kleur- en conserveringsmiddelen aan pindakaas mogen worden toegevoegd.

Vorig jaar vierde Calvé het 65-jarig bestaan van haar pindakaas. Toen werd ook duidelijk dat de samenstelling van haar product was veranderd. Tot 2008 bestond Calvé pindakaas voor 98% uit pinda’s. Geleidelijk daalde dat tot 85% in 2012.

De hoeveelheid pinda’s in de pindakaas van de diverse merken verschilt nogal. De hierboven genoemde Jori Pindakaas van de natuurwinkel bestaat voor 100% uit pinda’s. Pindakaas van Albert Heijn en de Hema bevat de minste hoeveelheid pinda’s, respectievelijk 76% en 72% en is dus het meest aangevuld met andere vetten.

Voedingswaarde van pindakaas

Illustratie Pinda in boek F.E. Köhler ‘Medizinal Pflanzen’

Pinda’s zijn peulvruchten en geen noten. Wel bevatten ze evenals noten gezonde oliën, dat zijn vetten die zijn te onderscheiden in verzadigde vetzuren en enkel- en meervoudig onverzadigde vetzuren.

Deze vetten maken de caloriewaarde van pindakaas relatief hoog, maar dat hoeft op zichzelf geen probleem te zijn. De verhouding en hoeveelheid vetzuren in pindakaas hangt af van het merk, maar vrijwel altijd is de totale hoeveelheid meer dan 50%. Pindakaas bevat geen transvetten; dit zijn de ongezonde vetten die cholesterol verhogend werken.

Naast de vetzuren zit pindakaas, dankzij de pinda’s, boordevol eiwitten voedingsvezels, vitamines, mineralen, ijzer en magnesium.

Gezonde pindakaas

Pindakaas is om diverse redenen gezond. Uit meerdere onderzoeken is gebleken dat door het volle gevoel dat je krijgt dankzij de eiwitten en vetten, je minder gaat eten. Je lichaam heeft na het eten van het calorierijke broodbeleg geen behoefte aan meer calorieën.

Een andere reden is de goede verhouding van vetzuren. Veel mensen denken nog steeds dat vetten slecht zijn en dat je ervan aankomt. Maar vetten helpen juist je gewicht te bewaken en zelfs af te vallen doordat je lichaam er beter en gemakkelijker vet door verbrandt.

Krachttraining in combinatie met lichte conditietraining is de beste manier om af te vallen. Door spieren te kweken verbrand je vetten. De eiwitten in pindakaas zorgen voor een betere bloedtoevoer naar je spieren. Ook de vitamine E in pindakaas helpt daarbij.

De vitamine E zorgt daarnaast voor bescherming van je spieren. Het helpt bij de spijsvertering en vetverbranding en het beschermt je cellen tegen indringers, waarvoor je immuunsysteem dankbaar is. Een boterham met pindakaas bevat ongeveer een kwart van de dagelijks benodigd hoeveelheid vitamine E.

Pindakaas Light

Pindakaas Light is, evenals veel andere light-producten niet aan te bevelen. De goede vetten in de pindakaas zijn vervangen door andere vetten en vooral door veel suiker. Helaas geldt dat ook steeds meer voor de gewone pindakazen. Na de dure oogst van enkele jaren geleden zijn producenten gaan rommelen met de ingrediënten en worden steeds meer zoetstoffen toegevoegd.

Van de paar procent koolhydraten in 2010 steeg het suikergehalte bij sommige merken al tot 20%. Een goede reden wellicht om te kiezen voor pindakaas van de natuurwinkel. Bij de merken Horizon, Jori, Terrasana en Monki krijg je pindakaas van 100% pinda’s zonder toevoegingen.

Zelf maken

Je kunt pindakaas ook eenvoudig zelf maken. Het is niet moeilijk en je kunt het zo gek maken als je zelf wilt. Je kunt bijvoorbeeld een zakje pinda’s kopen, maar je kunt ze ook zelf doppen. Je kunt met recepten variëren, door bijvoorbeeld niet alleen pinda’s te gebruiken, maar ook noten toe te voegen.

Bij het meest eenvoudige recept met pinda’s neem je 250 gram pinda’s zonder vlies en een eetlepel pindaolie (arachideolie). Doe de pinda’s in een blender met een beetje van de olie; de pinda’s hebben van zichzelf ook olie. Draai de pinda’s tot een pasta. Je kunt deze zo glad maken als je wilt door wat extra olie toe te voegen (niet meer dan de eetlepel).

Wordt de pasta niet glad genoeg naar je zin (verkeerde blender), dan kun je eventueel de pasta nog zeven. Het kan geen kwaad een snufje zout toe te voegen (maximaal een theelepel). En als je het per se wilt wat suiker. De zelfgemaakte pindakaas bewaar je het best in de koelkast. Afhankelijk van de gebruikte methode is het eindresultaat kort, ongeveer twee weken, of lang houdbaar.

Je kunt verder experimenteren door noten toe te voegen, bijvoorbeeld amandelen of macademia noten. Pistachenoten geven een bijzondere smaak aan je pindakaas. In plaats van gewoon zout kun je ook zeezout gebruiken en in plaats van pindaolie kun je ook experimenteren met andere oliën, zoals koolzaadolie.

Tabel

Hieronder een tabel met een overzicht van enkele merken pindakaas. Biologische pindakazen bevatten alleen pinda’s. Bij andere merken kunnen suikers, andere olieën en plantaardige vetten zijn toegevoegd.

Voor meer informatie: Food-info over Pindakaas van de Universiteit van Wageningen. Zie ook de berichten ‘Calvé pindakaas‘ of ‘Broodje variant met smaak‘