Eergisteren kreeg ik weer een mooi voorbeeld van projectie. Ik sprak met R.I., een man die ik om mij moverende reden niet bij volledige naam zal noemen.

R.I. kwam in zijn gesprek te spreken over mijn vriend N.M., die ik om dezelfde reden hier anoniem laat.

‘N.M. maakt nooit wat af’, zei R.I., waarbij hij vanzelfsprekend wel de volledige naam van N.O. gebruikte.

Zijn mening over N.O., die begon te rieken naar een oordeel, ging nog wat verder. Ik voelde de kriebel al door mijn lijf trekken die steevast wordt gevolgd met een waarschuwing. Een stemmetje die dan een voor mij veelomvattende zin uitspreekt. In dit geval ‘alles wat je zegt ben je vaak zelf’.

Projectie

‘Alles wat je zegt ben je zelf’, het is een zinnetje dat we als kind al gebruikte op het schoolplein. Het was een manier om te reageren op een scheldend klasgenootje. Het was een onbeholpen, uit machteloosheid uitgesproken reactie. Maar wat een waarheid zit er in. Alleen omdat het heel af en toe niet zo is, heb ik er voor mezelf ‘vaak’ tussen gezet.

Het zinnetje slaat op projectie. In de psychologie wordt projectie gedefinieerd als gedrag (of uitspraken) waarbij iemand eigenschappen of emoties van zichzelf probeert te ontkennen, verbergen of verdringen door deze toe te schrijven aan (projecteren op) iets of iemand anders.

Vervolg

Ik ken N.O. ook. Net als iedereen heeft hij zijn gebruiksaanwijzingen. Iets niet afmaken hoort daar niet bij. Natuurlijk komt het wel eens voor dat iets niet wordt afgemaakt. Maar dan is er altijd een goede reden. Zoals het stemmetje al aangaf vermoedde ik projectie.

R.I. was nog geen tien minuten weg of Kees, een collega, komt binnen.

‘Ik zag R.I. net weggaan´, zegt hij. ´Wat vind jij van die man?´.

Ik kijk neutraal en staar uit het raam alsof ik er over nadenk. Op zulke vragen geef ik geen antwoord, ik weet dat zo’n vraag vooral de mogelijkheid aan de vrager moet geven zijn verhaal te doen. Ik hoef niet lang te wachten.

Ontmaskerd

‘Hij maakt nooit wat af’, roept Kees opgewonden door mijn kantoor. ‘Hij trekt allerlei dingen naar zich toe, geeft er een slinger aan en voor je het weet zit je met hem opgescheept. Zelf heb je nauwelijks nog overzicht en dan ben je aan hem overgeleverd. Vervolgens blijft alles in het luchtledige hangen en suddert het door tot… nou ja, tot Sint Juttemis. En we weten allemaal wanneer dat is’.

Ik glimlach. Tien minuten na het vertrek van R.I. slaat zijn opmerking over N.O. al op hem terug. De uitval van Kees zou ik gemakkelijk ook als projectie kunnen zien. Hij ventileert in feite zijn onmacht om te gaan met de situatie die hij schetst. Die onmacht projecteert hij op het gedrag van R.I.

Wat ik vooral leuk vind, en vandaar dit bericht, dat R.I al zo snel na zijn uitspraken over iemand, door een ander van hetzelfde wordt beschuldigd.