Voor ik het over de serie Breaking Bad heb, wil ik een onderdeel ervan gebruiken voor dit bericht. Aanleiding is de vriendschap tussen Walt en Jesse, de twee hoofdpersonen. Ik weet niet of het woord vriendschap juist is, daar geeft iedereen immers zijn eigen invulling aan. In de serie noemen ze zichzelf (zaken)partners zijn.

Terwijl ieder weldenkend mens waarschijnlijk al afscheid had genomen, blijft Walt zijn ‘vriend’ Jesse steunen. Natuurlijk is er een context waarbinnen dat gebeurt. Een socioloog kan dat waarschijnlijk beter duiden dan ik.

Ik zie dat ze samen aan het avontuur beginnen. Geleidelijk worden ze aan steeds meer gevaren blootgesteld. Daardoor steunen ze elkaar mogelijk op basis van hun ervaringen samen in het begin. Maar er zijn genoeg momenten dat ze de brui aan de vriendschap hadden kunnen geven.

Optelsom

Ik kreeg ooit een boekje van een redacteur van uitgeverij Nieuw Amsterdam. Het zat in een pakket met hun laatste boeken. Zelf zou ik het boekje nooit hebben gekocht. Het heette zoiets als ‘relaties zijn een optelsom’. De schrijver, las ik op de achterflap, ging er vanuit dat je in een relatie plust en mint.

Ik interpreteerde het als een balans tussen geven en nemen. Volgens de schrijver bepaalt de aard van de relatie min of meer waar de ondergrens ligt. Komt de som van de berekening daaronder dan wordt de relatie, bijvoorbeeld een vriendschap, verbroken.

Breaking Bad vriendschap

Ik denk niet dat het zo werkt. In ieder geval niet bewust. Niemand plakt cijfers op situaties in de omgang met een ander. Of geeft er waarde aan op een andere wijze. We rekenen niet in onze vriendschappen. Hooguit doen we dat op gevoel of op basis van een situatie.

Dat zie je ook in de Breaking Bad vriendschap. Als hij zelf gevaar loopt, offert Walt zijn vriend op. In andere situaties gebruikt hij Jesse om zijn eigen positie veilig te stellen of gebruikt hij zijn positie om Jesse te helpen. Al die tijd blijft de vriendschap bestaan, zeg maar ‘door dik en dun’.

Knoppen

Persoonlijke onderwerpen, dingen die ons raken, zijn in een relatie belangrijker. Die onderwerpen, ik noem het knoppen, kunnen er voor zorgen dat een vriendschap wordt beëindigd. Zelfs wanneer de vriendschap op allerlei vlakken heel goed is. Dezelfde knoppen kunnen er ook voor zorgen dat mensen vriendschap aanhouden. Terwijl de vriendschap, welke definitie je daarvoor ook hanteert, niet veel voorstelt.

De bedoelde onderwerpen kunnen sterk verschillen. Ze kunnen bijvoorbeeld ook raken aan trauma’s uit het verleden, die niets met de vriendschap te maken hebben. Wie wel eens naar ‘Het familiediner’ kijkt, ziet talrijke voorbeelden van hoe eenvoudig een breuk in een relatie kan ontstaan. Wat voor de buitenstaander een futiliteit lijkt, is voor de slachtoffers een halszaak. De knop van die persoon is geraakt.

Eigen ervaring

Natuurlijk spreek ik uit eigen ervaring. Maar beter nog dan het zelf meemaken, herken je het mechanisme dat ik hierboven beschrijf wanneer je het op een afstand bij anderen ziet.

Rond 2000 deed ik een project met vijf zakenrelaties. Na ongeveer drie weken nam één van de partners afscheid. Hij vond één van de andere partners, laat ik die Cor noemen, hoogst onprofessioneel en het was ‘hij eruit of ik eruit’. De anderen waren het onuitgesproken met hem eens, maar we gingen zonder hem met vijf man verder.

De druk op de ‘onprofessionele’ partner Cor werd groter. Helemaal toen de eerste winst, bijna 400.000 euro, door een stomme actie van hem geheel verdween. Eén van de overgebleven partners, die ik hier even Rob noem, hield Cor echter op een overdreven manier de hand boven het hoofd. Alles werd door Rob goedgepraat. Hij vond dat we Cor (nog) een kans moesten geven.

Seksuele relatie

Ik vond het een ongezonde samenwerking en de relatie tussen Cor en Rob vond ik merkwaardig. Ik heb daardoor zelfs een keer botweg gevraagd of ze een seksuele relatie of belastende informatie over elkaar hadden.

Toen de situatie in mijn ogen erg onwerkbaar werd ben ik uit de samenwerking gestapt. Het project verliep steeds beroerder. Uiteindelijk barstte de bom. Rob zag eindelijk dat Cor niet alleen onprofessioneel was, maar ook manipulatieve en andere psychopathische kenmerken had.

Dat sloeg keihard terug op de drie overgebleven partners. Die bleven met hoge schulden en verhoogd medicijngebruik gebruik achter.

Boekje open

Een paar jaar geleden kreeg ik contact met iemand, hier zal ik hem John noemen. John had een aantal goede vrienden, zei hij. Eén vriend, Rick, was zijn grootste vriend. Het was geen vriendschap zoals die bij Breaking Bad. Maar het was me wel duidelijk dat er iets niet klopte.

Geleidelijk ontmoette ik de vrienden van John. Vreemd genoeg sprak hij, wanneer ik met hem alleen was, altijd negatief over hen. De één noemde hij in gesprekken met mij schlemiel, de ander was een hufter. De scheldnamen kwamen te pas en te onpas in de gesprekken naar voren. Maar in het bijzijn van een vriend was John uiterst voorkomend. Charmant op het stroperige af.

Over de rug

Bij één van de eerste ontmoetingen met vriend Rick had deze me verteld wat voor goede zaak John voor hem had gedaan. Later kwam hij daar bij mij nog wel eens op terug om me te laten weten wat voor bijzondere kwaliteiten John wel niet had. Ik wist inmiddels uit de verhalen van John dat hij in de loop van de tijd vele malen meer had verdiend over de rug van Rick. En door Rick te belazeren.

Regelmatig heb ik me daardoor afgevraagd wat de twee bindt. Van John kan ik me daarbij wel iets voorstellen. Maar ik begrijp niet dat Rick het gezelschap en vertrouwen van John blijft kiezen. Een raadsel, een Breaking Bad vriendschap.

Het is nog te vroeg. Maar over John en zijn streken ga ik nog eens een boekje open doen. Hoe triest zijn daden ook zijn voor zijn omgeving, er schuilt wel een mooie roman in. Of wie weet een mooie serie. Maar zo mooi als Breaking Bad…. moeilijk te overtreffen.