Leporello – concertina
We hebben allemaal wel eens een leporello gezien. Alleen wisten we het niet. We noemden het zigzag-boekje of accordion-vouw. De meeste mensen zullen niet naar een benaming van het boekje hebben gezocht. Ze waren vooral geïnteresseerd in de fotootjes die op de lange strook werden getoond.
Een fotoboekje, dat is ook mijn ervaring met de leporello. Ik ken het voornamelijk als uittrekbaar fotoboekje in souvenir- en museumwinkels. Ook in witte boekenwinkels kom je het tegen als mapje met ansichtkaarten.
Er is echter ook literatuur uitgebracht in leporello. Bijvoorbeeld het kleine leporello (leporellootje?) van dichteres Anneke Brassinga bij de 47e verjaardag van dichter en literatuurcriticus Tom van Deel.
Leporello
Het boekje met zijn parallelle vouwvorm dankt zijn naam aan Leporello. Deze knecht van superminnaar Don Juan hield de veroveringen van zijn baas bij op kaartjes die hij aan elkaar plakte en vouwde in de bekende zigzag. Deze vorm werd later Leporello genoemd.
Don Juan (Don Giovanni in Italië) was een eeuwenoude legende die in diverse boeken terugkwam. Het verhaal van de onbeschaamde, vrije geest werd op allerlei manieren verteld. De komedie ‘Don Juan‘ van Molière is het bekendst. En er is natuurlijk de beroemde opera van Mozart. Om tijdens de uitvoering de indrukwekkende lijst veroveringen vanaf het toneel te kunnen tonen, gebruikte men in plaats van een gewoon boek een zigzag gevouwen lijst.
In landen waar Engels de voertaal is wordt de zigzag-vorm overigens Concertina genoemd, wat verwijst naar de accordionvorm.
Toepassingen
De zigzag vorm is altijd beschikbaar. Elke drukker kent het benodigde inslagschema. Toch gaat de populariteit van de Leporello in een golfbeweging. Dan zie je ze ineens weer overal om je heen, daarna verdwijnt het weer van elke radar.
Alleen in, zoals ik hierboven schreef, souvenir- en museumwinkeltjes lijkt het onverslijtbaar. In Nederland, maar vooral in Zuid-Duitsland, Oostenrijk en Tsjechië. Vorig jaar heb ik er in Karlovy Vary nog een paar gekocht.
Een bijzondere toepassing vond ik het visitekaartje dat ik een paar jaar geleden kreeg. Tussen twee metalen plaatjes, bedrukt als een gewoon visitekaartje, zat een als leporello gevouwen drukwerkje over het bedrijf.
Kettingpapier
Een Leporello toepassing die we tegenwoordig minder zien, bestaat nog steeds op administraties van grote bedrijven. Het wordt daar kettingpapier genoemd.
Aan de zijkanten zitten boorgaten die in een draaiend tandwiel vallen en daarmee het papier transporteren. Overigens is niet alle kettingpapier nog zigzag gevouwen; in veel gevallen zit het op rollen.
Clickbook
Een paar jaar geleden gebruikte ik het programma Clickbook. Daarmee kon ik eenvoudig proefdrukjes maken van boekjes op mijn laserprinter. Naast allerlei bekende inslagschema’s had het ook de keuze accordeon, wat in feite een leporello was.
Deze keuze is in de latere versies van Clickbook verwijderd. Waarschijnlijk omdat het in feite één vel is dat op een bepaalde manier wordt gevouwen. Iets waar je bij het printen geen inslagschema voor nodig hebt. Bij het ontwerpen moet je vanzelfsprekend wel rekening houden met het vouwen..
Een willekeurig bericht
Ik schrijf op deze site over allerlei onderwerpen. Soms is het heel persoonlijk, soms vooral informatief of beschouwend. Hieronder een willekeurig bericht uit ruim 2000 berichten.