Gisteren bracht Wesley mij een boek dat hij me twee weken geleden beloofde. Tijdens ons gesprek hadden we het gehad over Helena Blavatsky. Hij had haar verboden boek, de titel wist hij niet meer. Ik heb de meeste boeken van Blavatsky ooit gekocht. Maar ze behoren tot de weinige boeken die ik bezit en niet heb gelezen. Daarom was ik benieuwd naar het verboden boek.

Het bleek ‘De Geheime leer’ te zijn. Niet echt een verboden boek dus. Het deed me wel denken aan een voorval in mijn jeugd en aan boeken die echt verboden zijn (geweest).

Het verboden boek, Fanny Hill

Als lezende veelvraat zocht ik regelmatig in de boekenkast van mijn vader. Daar vond ik als elf jarige, hoog achter een rij boeken, het boek ‘Memoires van Fanny Hill‘. Het bevatte weinig verhullende gravures van slaapkamertaferelen. Ik legde het boek terug, na het te hebben doorgebladerd.

Regelmatig pakte ik het weer eens. Tot ik, daar kon ik op wachten, werd betrapt. Mijn vader vertelde dat het een min of meer verboden boek was. En het was volgens hem wellicht ook nog niet zo geschikt voor jongens van mijn leeftijd. Ik heb het boek later van mijn vader gekregen; gelezen heb ik het nooit.

Mein Kampf

Het afgelopen jaar was er het boek Mein Kampf. Het verboden boek van Adolf Hitler. Je mag het in huis hebben, maar verkopen mag je het niet. Tenminste niet als boekhandelaar. Eind november vorig jaar ging de Amsterdamse galeriehouder, die een antiquarisch exemplaar van Mein Kampf had verkocht, echter vrijuit in een rechtszaak. Dus het zal waarschijnlijk niet lang meer een verboden boek zijn.

Tropic of Cancer

In mijn bericht ‘ongewoon 4 april‘ schreef ik dat in 1963 het verboden boek Tropic of Cancer van Henry Miller weer verkocht mocht worden in Engeland. Het boek uit 1934 waarin volgens die tijd nogal openhartig over seksualiteit werd gesproken was bijna 30 jaar verboden. Twee jaar voor de opheffing van het verbod was er nog een rechtszaak geweest over een nieuwe uitgave, die als pornografisch werd bestempeld.

De duivelsverzen

De duivelsverzen van Salmon Rushdie was en is in veel, voornamelijk Islamitische landen, een verboden boek. Het verhaal van twee overlevenden van een vliegtuigramp verwijst naar de duivelsverzen in de Koran. En de profeet Mohammed wordt erin neergezet als een wereldse levensgenieter.

In 1989 sprak de toenmalige Iraanse leider Khomeini een fatwa (doodvonnis) uit over Rushdie. Die Fatwa werd in 1998, ruim na de dood van Khomeini, opgeheven. Maar de Duivelsverzen bleef een verboden boek.

Met de opheffing van de fatwa waren niet alle islamieten het eens. Na de opheffing werden meerdere aanslagen gepleegd rondom het boek. Daarbij werd onder andere een vertaler gedood en een uitgever zwaar verwond. Er werden nog meerdere herdrukken van de Duivelsverzen uitgegeven.

Verboden boeken

Boeken worden verboden omdat ze volgens de leiders of groepen in een land of organisatie in strijd zijn met de politiek of de moraal. Zelfs een sprookje als de Harry Potter boeken en de historische thriller de Da Vinci Code van Dan Brown moesten het ontgelden.

Hierboven ging het om incidentele gevallen. Er zijn ook perioden geweest dat er talrijke titels tegelijk in de ban gingen. Met name de Rooms Katholieke kerk heeft een geschiedenis van boekenverbod (index librorum prohibitorum) en boekenverbranding.

Te hoog gegrepen

Van diezelfde Katholieke kerk wordt ook gesuggereerd dat ze een kelder vol heeft met verboden boeken. Die boeken zijn niet verboden vanwege de politiek of moraal, maar omdat ze zaken openbaren die vooruitlopen op de ontwikkeling van de mensheid. We zouden als mens nog niet ver genoegd zijn geëvolueerd om de informatie in deze boeken te kunnen bevatten.

Het zou gaan om boeken van bijvoorbeeld Leonardo da Vinci. Ook in het Louvre zouden boeken van Da Vinci worden bewaard die om dezelfde reden nog verborgen moeten blijven.

En er is het verhaal over het boek Excalibur, genoemd naar het verhaal van Koning Arthur, dat op een continue varende boot wordt bewaard. Mensen die het boek hebben gezien, laat staan gelezen, zouden ter plekke gek zijn geworden… wil men ons bij Scientology doen geloven.

Blavatsky

Ongeveer in dezelfde lijn zal het boek ‘de Geheime Leer’ van Helena Blavatsky een verboden boek worden genoemd. Blavastky zegt daar zelf eind 19e eeuw over dat ‘het boek een deel bevat van de esoterische leer zoals dat bekend is bij de hogere leden van de occulte broederschappen, juist zoveel als door de wereld in de komende eeuw kan worden begrepen’.

Eigenlijk kun je het boek niet lezen zonder eerst ander werk van Blavatsky te hebben gelezen en enige kennis te hebben van haar uitgangspunten.

Die betreffen een altijd aanwezig, onveranderlijk en grenzeloos beginsel, het als eb en vloed opkomend en verdwijnend eeuwig heelal en de fundamentele gelijkheid van alle zielen met de universele ziel (die zelf weer een onderdeel is van het grenzeloos beginsel).

Ik vind het voornamelijk een ontoegankelijk boek door de verouderde, langdradige schrijfstijl. Wie het wil lezen kan het vinden op de website van Theosofie, waar Blavastsky mede-grondlegger van was, en een introductie ook op die website.

zie ook: Verboden boeken