‘Je bent een klootzak’, hoor ik Erik tegen een bezoeker zeggen als ik binnen kom lopen.

‘Ik ben geen klootzak’, is de rustige reactie, ‘hooguit heb ik me, in jouw ogen, als een klootzak gedragen’.

Het had mijn reactie kunnen zijn, want je bent helemaal niets. Je bent iemand in een omstandigheid. De bezoeker, die me werd voorgesteld als Charles, vraagt wat ik er van vind.

‘Ik ben het met je eens’, zeg ik. ‘Je bent helemaal niets. Het kan natuurlijk wel zijn dat je je in een bepaalde situatie altijd als een klootzak gedraagt, dan ben je in zo’n situatie een klootzak’.

Charles knikt en Erik wil naar een ander onderwerp.

‘Ik heb jaren geleden een prachtig boek gelezen, Dramaturgie van het Dagelijks van Erving Goffman. Het gaat over de rollen die we spelen en die afhankelijk zijn van de situatie. Een bepaald persoon is thuis een vader, op kantoor een baas, op het terras een gast enzovoort. Als vader is hij wellicht voornamelijk zorgzaam, op kantoor dominant, op het terras een genieter’.

‘En als vader zal hij ook niet altijd zorgzaam zijn’, reageert Charles, ‘Wellicht is het een grondhouding, maar hij zal ook wel eens een pedagogische tik geven, uit zijn slof schieten en dergelijke’.

‘Het hangt ook van de beschouwer af’, wil ik een aanvulling maken, maar Charles onderbreekt me.

‘Dat wilde ik net gaan zeggen, de omstanders bepalen het eigenlijk. Een vader zal zelden of nooit zeggen dat hij zorgzaam is. Dat zegt een ander. En wat de ene persoon als zorgzaam gedrag beschouwt, benoemt een ander wellicht met een andere omschrijving’.

‘Bij Goffmans dramaturgie gaat het er ook over dat je zelf kunt bepalen welke rol je aanneemt, die kun je immers ook aanpassen aan een situatie. Hij beschrijft bijvoorbeeld hoe een serveerster overwicht moet en kan houden op een terras. Dan neemt ze bewust een bepaalde houding aan, terwijl ze zich daar thuis niet druk over maakt en zichzelf is’.

‘Maar ook daar zal ze wellicht soms express minder aardig zijn, bijvoorbeeld als ze vindt dat iemand respectloos met haar omgaat’.

Erik kucht. We kijken beiden zijn kant op.

‘Je bent helemaal niets, je leeft gewoon en moet maar afwachten wat de ander van je maakt, hoe hij je ziet’, zegt Charles.

‘Zo is het maar net, klootzak’, reageert Erik. Hij lacht, het balletje is rond en we beginnen een ander onderwerp.