Ik kwam een vrouw tegen met de achternaam Makken. Makken, makken. ‘Ik ken nog iemand die Makken heet’, vertelde ik haar, ‘maar ik weet even niet wie’. Onderweg naar huis wist ik het, Bart Makken.

Bart Makken

Het zal 1978 zijn geweest. Ik deed allerlei activiteiten naast mijn school, zoals het al vaker genoemde fotograferen van popconcerten. Ik zat in die tijd ook in de Utrechtse propagandacommissie van een landelijke politiek partij, met onder andere Stefan Huisman en Jan Nijhof. We bespraken ideeën om de partij onder de aandacht van het Utrechtse publiek te brengen. Vlak voor de verkiezingen werd er altijd gefolderd. Ik heb één keer meegedaan.

Tijdens dat folderen, waarbij ook verkiezingsborden met posters werden beplakt, ontmoette ik Bart Makken. Hij vond het, vertelde hij me later, zinvol een actieve bijdrage te leveren voor de partij die toen zijn stem zou krijgen.

Afspraak

De aanleiding om daarna met hem af te spreken weet ik niet meer. Waarschijnlijk hadden we een onderwerp besproken tijdens het folderen waarover we verder wilden praten. Want na onze eerste afspraak kwamen er meer. Daarbij spraken we over literatuur, kunst, politiek en religie.

Bart studeerde, of was afgestudeerd, kunstgeschiedenis. Hij kon prachtig vertellen over de onderwerpen die hem interesseerde. In zijn kennis en stelligheid over het leven was hij veel ouder dan ik, terwijl we slecht ruim een jaar verschilden. Hij was een jaar voor mij op 13 juni in Den Ham geboren.

Zijn kamer, aan de Lange Smeestraat in Utrecht, ademde de sfeer van de 19e eeuw. Hij vertelde regelmatig dat hij te laat was geboren, een eeuw te laat. Zijn homoseksualiteit kwam tijdens de gesprekken slechts één keer ter sprake, toen hij vertelde over Oscar Wilde. Daarbij schetste hij een sfeer van de laat negentiende eeuw die ik kende uit de boeken van Sir Conan Doyle.

Gewortelde eigenheid

Het initiatief voor de afspraken lag bij mij. Ik denk dat ik in de loop van een jaar een keer of tien bij Bart ben geweest, uit leergierigheid en de andere dan voor mij bekende sfeer. Maar ook omdat ik houd van mensen die een in zichzelf gewortelde eigenheid (lijken te) hebben. Een eigenheid die geen aangenomen pose is, maar die vanuit overtuiging geleidelijk is gegroeid.

Bart omringde zich met de negentiende eeuw en was wars van moderniteiten. Hij schreef zijn teksten met een vulpen. In zijn meningen was hij zeer uitgesproken. Door een associatie met een bepaald persoon, bijvoorbeeld Pim Fortuyn of strafpleiter Theo Hiddema, dacht ik nog wel eens terug aan de gesprekken met Bart. Rond hen hangt, vind ik, ook zo’n negentiende eeuwse, intellectuele sfeer.

Biografie

Door de vrouw met dezelfde achternaam dacht ik weer even aan Bart. Ik wist dat hij naar Amsterdam was verhuisd, want een paar jaar geleden kwam dat ter sprake op televisie. Hij vertelde in een programma over een boek dat hij had geschreven.

Gisteren ging ik op zoek naar wat meer achtergrond. Wat had Bart gedaan na onze gesprekken vijfendertig jaar geleden.

Hij is als journalist geworden. Een collega schrijft dat hij er één was van de oude stempel. Hij weigerde een computer te gebruiken, maar zijn vulpen had plaatsgemaakt voor een schrijfmachine. Een mobieltje noemde hij een ‘debieltje’ en hij wilde er geen hebben. Interviews deed hij zonder opnames of aantekeningen te maken. Vanuit zijn herinnering schreef hij zijn verhalen uit.

Journalist / Recensent

Barten Makken – juni 2002

Bart Makken schreef als journalist en kunstrecensent onder andere voor NRC/Handelsblad, Het Parool en Elsevier. Ook aan de Belgische bladen De Morgen en De Standaard leverde hij verhalen. Nadat hij vanuit Amsterdam naar Antwerpen verhuisde was hij correspondent België voor het vakblad De Journalist. Tenslotte schreef hij ook veel verhalen over kerkelijke kunst en katholieke kwesties voor het Katholiek Nieuwsblad en Kerk + Leven .

Bart had een toegankelijke schrijfstijl waarbij hij een onderwerp voor iedereen helder uiteenzette. De collega spreekt van een zwierige stijl met onderkoelde humor. Dat hij van kerkelijke kunst hield kan ik begrijpen, die gaat immers terug naar een ver verleden. Ik herinner me dat hij niets moest hebben van moderne kunst.

In 2007 openbaarde zich kanker bij Bart. Volgens de berichten sloopte het hem voornamelijk lichamelijk. Geestelijk bleef hij sterk. Hij overleed op 27 februari 2009 en werd in Antwerpen begraven.

Bibliografie

Bart Makken schreef of werkte mee aan vier boeken. In 1988 verscheen Er is meer liefde dan je denkt. Een sociologische verkenning waarvoor Bart zes mensen interviewde over hun contact met homoseksualteit.

Het volgende boek Een hart onder de riem verscheen in 1994. Het bevat brieven die Bart Makken een jaar lang schreef aan een zieke vriendin. Volgens een recensent zijn de brieven ontroerend, eigenzinnig en humoristisch. Het is het boek waarover hij sprak in het televisieprogramma.

In hetzelfde jaar kwam het boek Een glimlach kwam voorbij in de boekwinkels. Het boek staat op naam van Maria Nouwen – San Giorgi. Deze kunstenares en lerares schreef gedichten en teksten nadat bij haar kanker was geconstateerd. Bart Makken stelde hieruit het boek samen dat een jaar na haar dood verscheen.

In 2003 verscheen de vertaling door Bart van het oorspronkelijk Duitse boek Kinderuniversiteit. In het boek worden vragen van leergierige kinderen beantwoord in informatieve, heldere en grappige teksten. Een recensent schrijft ‘prima werk van de gedreven auteurs en van vertaler Bart Makken’.

Meer informatie en teksten: Opus Dei en een tekst over Zure regen, dat knaagt aan monumentale kerken.