‘Dat komt omdat ik dyslexie heb’, zegt Carla.

‘Ach, natuurlijk’, reageer ik enigszins bits, door de voorafgaande opmerkingen,’en wat houdt dat dan in?’.

‘Ik heb moeite met de d en t’, antwoordt ze.

‘Dat ben je niet dyslectisch’, zeg ik, ‘dan heb je slecht taalonderwijs gehad of niet goed opgelet bij spellingles‘.

Ze kijkt me verbaasd aan. ‘Ik heb ook last met au en ou’, vervolgt ze, ‘en met eu. Dat draai ik meestal om’.

‘Dat lijkt al meer op dyslexie’, zeg ik. Dat ik wat fel reageer komt omdat dyslexie tegenwoordig zo’n modewoord is. Je kunt geen interview lezen of iemand noemt zichzelf dyslecticus. Autisme is uit, nu zijn we met z’n allen dyslectisch.

Leesproblemen

In mijn middelbare schooltijd ging men er vanuit dat leesproblemen werden veroorzaakt door slecht onderwijs. Er werd toen vooral gewezen naar arbeiderskinderen uit zogenaamde sociaal zwakkere milieus.

Af en toen hoorde je in die tijd wel het woord dyslexie. Maar dat werd gebruikt om de leesproblemen van kinderen uit de middenklasse te benoemen. Daar konden de problemen immers niet zijn veroorzaakt door slecht onderwijs. Er moest meer aan de hand zijn.

Het woord dyslexie, een samenstelling van dys (beperkt) en lexis (woord), is al in 1887 bedacht door Rudolf Berlin. Er werd dus al veel eerder over nagedacht. Dat Berlin een oogarts was geeft daarbij natuurlijk wel te denken.

Dyslexie definitie

Geleidelijk kwam er rond 1980 kritiek op het idee dat slecht onderwijs de oorzaak was van leesproblemen. Zelfs bij goed onderwijs waren er kinderen die problemen hadden met lezen. De definitie werd veranderd.

Wat dyslexie precies was bleef onduidelijk. Het werd gedefinieerd door uitsluiting, zoals de reclame van Rang uit die tijd (Rang is alleen Rang als er Rang op staat):

Dyslexie is alleen dyslexie wanneer het kind geen lage intelligentie of een of andere handicap heeft of uit een bepaald sociaal milieu komt.

Onderwijs

Geleidelijk verdwenen in de negentiger jaren alle eerdere inzichten. Het was niet erfelijk, had niet met intelligentie te maken en niet met sociaal milieu. Wel bleef slecht onderwijs als mogelijke oorzaak staan. Het idee leefde dat slechte onderwijzers op de basisschool de oorzaak waren van leesachterstand.

Doordat die onderwijzers niet in staat waren de zwakkere leerlingen het lezen te leren en ze te begeleiden hadden deze leerlingen een leesachterstand.

Oplossingen werden daarna vooral gezocht in het onderwijs. De diagnose dyslexie werd geleidelijk weer beperkingen opgelegd. Dyslectisch kon een leerling alleen zijn als het een min of meer normale intelligentie had en geen bijkomende problemen, zoals andere leerproblemen, ADHD of neiging tot autisme.

Modewoord

Tegenwoordig is dyslexie een modewoord. Meer dan een kwart van de bevolking is ineens dyslectisch, evenals we autistische trekjes hebben, een neiging tot depressie en druk zijn in een of andere ADHD-variant (zie Ik heb GENA). Heb je niet een van deze aandoeningen, dan ben je niet normaal. We zwelgen in onze dyslectische aandoening. En verraden we onszelf doordat we goed kunnen lezen en schrijven, dan kiezen we gewoon een andere modeaandoening. Wie niets mankeert doet niet meer mee.

Wetenschap

Intussen onderzoeken de wetenschappers verder naar reden, oorzaak, gevolg en plek van dyslexie. Hersen- , psychologisch-, pedagogisch- en ander onderzoek moet een antwoord geven. Dat is er voorlopig niet. De wetenschappers zijn het oneens en zoeken verder.

Carla is voorlopig nog dyslectisch. Een beetje boos door mijn felle reactie heeft ze een tijdschrift gepakt. Ze zit met haar knieën hoog opgetrokken in een stoel stuurs in het blad te staren. Een tijdschrift lezen met haar dyslexie, denk ik, ze zal wel naar de plaatjes kijken.

Zie verder:

• Website zorgwijzer met informatie over Dyslexie
• Daily Mail met artikel ‘dyslexie bestaat niet’, over onderzoek van prof. Julian Elliot (schrijver van het boek ‘The Dyslexia debat‘), die zegt dat dyslexie vooral een label is om het leed voor domme kinderen te verzachten (pdf van Elliot over onderzoek en boek)
• Het dyslexie beleidsplan van RSG Slingebos Levant
• Bericht Dyslexie, het bestaat niet, of toch wel‘ op website educatie en school infonu
• Bericht ‘brillen tegen dyslexie’ op website Skepter
• Wie wat wil doen aan spelling- en/of taalachterstand van kinderen kan goed terecht bij Squla. Zij ontwikkelden twee methoden waarmee kinderen beter leren spellen en lezen: TaalExtra en WoordExtra. De laatste is gratis voor kinderen met een taalachterstand.
• En daarna of erbij natuurlijk blijven oefenen, bijvoorbeeld met Beter Spellen
• Wil je meer weten over spelling, dan ga je natuurlijk ook even kijken bij de website Spelling. Het staat boordevol informatie over spelling Vrijwel ieder aspect van spelling wordt er behandeld. Naast informatie zijn er vele gratis spellen rondom spellen (😉, spelling dus), zoals een dictee, Flappybird en Spiders.
• De foto in de heather is gemaakt door Ben White