Blote billetjes in het gras is een oud-Nederlands gerecht. De basis en de naam komen van de witte bonen en snijbonen die een belangrijk onderdeel zijn. Wat veel mensen zich afvragen is, komen blote billetjes in het gras uit Brabant, Groningen of wellicht een ander deel van Nederland.

Blote billetjes in het gras

Het antwoord is allebei en geen van beide. Blote billetjes in het gras is een verzamelnaam geworden van een gerecht met witte bonen en snijbonen. Zulke gerechten bestonden op verschillende plaatsen in Nederland.

Snijbonen

Om de oorsprong van het verhaal van blote billetjes in het gras te begrijpen is het zinvol eerst iets te zeggen over snijbonen. De begint met de boute uitspraak, de snijboon bestaat niet. De snijboon is oorspronkelijk niet meer dan een gewone boonsoort, evenals bijvoorbeeld de spercieboon.

Pas toen men de boon is gaan snijden werd het een snijboon. Dat snijden gebeurde om ze makkelijker te kunnen verwerken; maar ook omdat die specifieke bonen vroeger een harde harige rand, draad genoemd, hadden over de lengte. Door de boon overdwars te snijden verminderde het effect van deze taaie rand. Het is een snijmethode die nog steeds wordt gebruikt.

Snijbonenmolen

Op een gegeven moment kwam er ook een snijbonenmolen. Wanneer precies is niet te achterhalen. Het vermoeden bestaat dat deze specifieke bonenmolen is voortgekomen uit technieken van de koffiebonenmolen. In ieder geval bestond de snijbonenmolen al rond 1880.

Toen werd er melding gemaakt van een Duitser, Pieter Dienes, die er een had gemaakt. Hij was tien jaar daarvoor een bedrijf begonnen, PeDe, voor de productie van koffiemolens. Hij had diverse patenten op maaltechnieken op zijn naam staan. Ook in de geschiedenis van het beddenbedrijf Auping, gestart in 1888, wordt melding gemaakt van een snijbonenmolen die de basisidee gaf voor hun bedbodems.

Groningen

Overdwars gesneden snijbonen

Een oorspronkelijk oud gerecht uit Groningen is bonen stamppot. In die tijd was de huidige snijboon nog een gewone variant peulvrucht. Ze hadden zoals gezegd een harde harige rand over de lengte. Een beetje vergelijkbaar met een slecht gesneden asperge.

Vanwege die harige draad werd de boon overdwars in stukjes gesneden. Na het koken van de peulen en de aardappelen werden deze tezamen gestampt tot een puree. Door de overheersende groenpigmenten van de peulen kreeg het geheel de kleur van een groen grasveld.

In die tijd werd er verder aan toegevoegd wat voorhanden was. Dat waren de boontjes uit de peulen, maar ook andere boonsoorten. Naast de van stamppot bekende rookworst, werden spekjes en andere vlees- en worstsoorten toegevoegd.

Brabant

Met snijbonenmolen gesneden snijbonen

De Brabantse versie van blote billetjes in het gras is van later datum. De variant die het meest lijkt op het nu nog bekende gerecht ontstond rond 1920. De randen van de snijbonen waren nog steeds hard, maar ze werden in de lengte afgesneden zoals we ook een asperge schillen.

Ook de grotere beschikbaarheid van snijboonmolens speelde een rol bij deze Brabantse variant, waarbij de bonen in de lengte, eigenlijk diagonaal, werden gesneden. Bij de peulen voegde men in gelijke verhouding aardappelen toe. Daarbij kwamen witte bonen en stukjes rookworst en soms spekjes.

Tegenwoordig

Groot verschil met oudere versies van blote billetjes in het gras is de verhouding snijboonpeulen en witte bonen. Vroeger lag de nadruk op de groene peulen en aardappelen. Bij de vele varianten tegenwoordig is de verhouding witte bonen en groene peulen ongeveer gelijk of slaat zelfs door naar overheersing van witte bonen. Aardappelen zijn naar de achtergrond verdrongen of worden zelfs in het geheel weggelaten.

Het oorspronkelijke beeld, waar het gerecht zijn naam aan dankt, de witte billetjes van de witte bonen, en het gras, groengekleurde aardappelpuree of grotere hoeveelheid snijbonen, is daarmee eigenlijk verdwenen.

Rassen en soorten

Iedereen heeft bij een snijboon een bepaald beeld en mogelijk zelfs het idee dat er maar één soort is, namelijk die zoals moeder ze had. Maar er zijn veel meer rassen en is onderscheid in teelwijze.

Om te beginnen is er een verschil in teelwijze. Er zijn stamsnijbonen. Die hoeven geen steun te hebben. De plant is meestal kleiner, tot circa 50 centimeter hoog, en ze hebben een kortere bloeiperiode met minder bonen.

Stoksnijbonen daarentegen moeten worden ondersteund. Ze kunnen wel twee meter of langer worden. Een snijboon wil groeien. Daardoor zijn er aanzienlijk minder rassen voor stamsnijbonen dan voor stoksnijbonen.

Er bestaan heel veel bonenrassen. De bonen die als snijbonen worden gebruikt zijn doorgaans wel breder en platter dan andere boonsoorten. Een bekend ras, en veel gebruikt in Nederland, is de stoksnijboon Helda. De peulen van dit type wordt circa 22 centimeter lang.

Van de Helda zijn overigens ook weer varianten verkrijgbaar die op kleine onderdelen van elkaar verschillen, bijv. peulgrootte, resistentie tegen bepaalde bacteriën of biologisch gekweekt. Een ander onderscheid dat tegenwoordig nog steeds wordt gemaakt is met of zonder die harde harige draad.

Recepten

witte sperciebonen

Er zijn tegenwoordig heel veel recepten voor blote billetjes in het gras. Als er maar witte bonen en snijbonen in zitten bedenken mensen allerlei varianten.

Doe er een ananas doorheen en je hebt witte billetjes in hawaiiaans gras.

Gebruik je oranje snijbonen, van het speciale ras ‘Wonder van Venetië’, dan krijg je witte billetjes van Oranje.

Met uien en appelen kun je een blote billetjes in het gras hete bliksem maken.

En met witte sperciebonen maak je blote billetjes in een sneeuwlandschap.

De moeder van Ruud van Nistelrooij maakt ze naturel, zonder aardappelen, zoals in het volgende filmpje is te zien.